نویسنده: حجت الاسلام و المسلمین یدالله حبیبی
اوصاف جامعه پس از ظهور
اعتقاد به منجی وصف مشترک همه ادیان الهی است و ریشه در نهاد کمال خواهی انسان دارد که منتظر تحقق وعده‌های الهی در این دنیاست و تاکنون این خواسته او برآورد نشده است. جامعه پس از ظهور منجی از چه اوصافی برخوردار است از جمله سئوالها و کنجکاوی‌های نوع انسانهاست که دوست دارند آن چشم انداز را حدس بزنند و یا در صورت امکان ببینند. مهمترین منابع در این باره آثار اسلامی و خاصه شیعی است که دراین نوشتار مجال تبیین و بررسی کامل این مسئله با استناد به آیات قران و احادیث رسیده از ائمه طاهرین(ع) نیست اما از جمله منابعی که در اختیار ماست و محدثین زحمت تدوین و تبیین آن را کشیده و در اختیار ما گذاشته‌اند چندین دعای مأثور از زبان امام زمان(عج) برای امت اسلامی یا همان جامعه امام زمانی است. با دقت در مضامین این نوع ادعیه می‌توان منشور آمادگی و حرکت به سمت جامعه آرمانی مهدوی را تهیه و اجرایی نمود مضامینی که گویا همین امروز غریو بلند آن در گوش هر مسلمان منتظر، مسموع و چراغ راه تعالی و کمال او را گوشزد می‌نماید، دعای مورد نظر ما همان است که مرحوم علامه کفعمی آن را در مصباح آورده و دیگران نیز در کتب ادعیه آن را نقل کرده اند و آغاز آن این گونه است: «اللهم ارزقنا توفیق الطاعه و بعد المعصیه و.....» با استناد به این دعا نکاتی را برای همه مسلمانان و شیعیان و خاصه مردم مسلمان ایران که در عصر حاضر پرچم مهدویت را به دوش کشیده و امروز هر کوی و برزن را به نشانه شادمانی تولد آن حضرت آذین بندی نموده‌اند متذکر می‌شوم:
1- اولین خواسته در این دعا توفیق اطاعت از حضرت حق تعالی است که رمز و پایه اصلی حقیقت و هویت انسانی و مایه فخر آدمی است. مطیع حق بودن ثمره معرفت حق تعالی است و توحید ام المعارف و زیربنای سایر اصول اعتقادی است. توفیق در طاعت مزیت بندگی نسبت به سایر بندگان را می‌رساند و تحقق آن مستلزم برخورداری از تلاش و فاعلیت در حد توان و ایجاد قابلیت‌های درونی است که برایند و همراهی توفیق با عبد خداست و کشف راههای میانبر در رسیدن به حقیقت که نصیب بندگان موحد می‌گردد. شاهد این معنی فرمایش امیرالمومنین علی(ع) است که : خدایا این عزت بر من بس که تو پروردگار من و این افتخار مرا بس که من بنده تو باشم.
2- دوری از معصیت و نافرمانی از دیگر ویژگی‌های جامعه آماده حضور منجی است. گناه از نوع فردی یا اجتماعی در تضاد با حق و صدق است و زمینه فهم درست را از بین می‌برد. امکان جمع عقلی، شرعی و عرفی بین گناه و صواب وجود ندارد، چگونه است که بعضی به ظواهر و آداب و هزینه کردن خود را مرید امام زمان(عج) نشان می‌دهند لیکن در عمل گناه می‌کنند.
3- کرامت جامعه در سایه هدایت و ایستادگی از دیگر شاخص‌های جامعه امام زمانی است. خداوند متعال همه ابنای بشر را ذاتاً کریم آفریده و بر سایر موجودات برتری داده و برای درک کرامت اکتسابی معیار ایمان، تقوا، علم و جهاد فی سبیل الله را منظور نموده است. اگر جامعه دارای کرامت باشد یا آحاد آن از احساس کرامت برخوردار گردد هرگز به ضدارزشها فکر نمی کند و اجازه اهانت به خود را به دیگران نمی‌دهد. از امیر کلام بخوانیم که فرمود: کسی که نفسش را گرامی بدارد هرگز با گناه به آن اهانت نمی ورزد.اگر رویکرد ما به کارگیری راهبرد کرامت در هدایت و تذکر به غافلین همراه با استمرار باشد بی تردید نتایج ملموس‌تری را شاهد خواهیم بود.
4- «سدد الستنا بالصواب و الحکمه»دیگر اصل جامعه امام زمانی در اخلاق فردی و اجتماعی و مناسبات انسانی است. تصور کنید که همه یا اکثریت جامعه و بخصوص خواص و خطیبان وقتی سخن می‌گویند از هر نوع سستی و کجی و عوام فریبی به دور بوده و در مقابل از غنای معنوی و زیبایی ظاهری و مشحون از آرایه‌های ادبی باشند چه فضای معنوی بر جامعه حاکم خواهد بود. بر اساس ادله، مطالعات و مشاهدات بیشتر ناهنجاری‌ها از مسیر زبان یا تحت تأثیر زبان، گویش و گفتگوهاست در حدیث نبوی آمده اگر مردم زیاده گویی نداشتند و قلوبشان محل تلاقی هر چیزی نبود می‌دیدند و می‌شنیدند هر آنچه انبیاء (ص) دیده و شنیده‌اند.
5- علم و آگاهی آن هم از نوع قلبی و ریشه دار از دیگر شاخصه‌های جامعه الهی امام زمانی است. علم ثروت پایان ناپذیر است و همه مسیرهای رشد ،تعالی و توسعه از دالان آن عبور می‌کند.علم صفت الهی است که در نهاد آدمی به ودیعت گذاشته شده و بالاترین و والاترین مرتبه آن شناخت حق و ذات حق تعالی و بعد آثار و قلمرو سایر عوالم هستی را در بر می‌گیرد که اگر هوشمندانه به جهان و تحولات آن بنگریم خواهیم یافت که قدرتهای بزرگ جهان قبل از هر چیز به دانش و مهارت استفاده از آن دست یافته و مسیر پیشرفت خود را پیموده اند و با آنکه پس از انقلاب اسلامی در این موضوع پیشرفتهای خوبی داشته‌ایم لیکن در برابر آرمانها، انتظارات و در مقایسه با رقبا راه زیادی را بایستی طی کنیم خوشبختانه در برنامه راهبردی کشور در افق 1404 این نگاه و نیاز دیده شده است پس وظیفه مجموعه مدیران نظام است که این جهت گیری علمی را تقویت و به سرانجام برسانند.
6- غذای پاک و بدون شبهه که ثمره و سمبل فعالیتهای اقتصادی سالم در جامعه و یک شبکه مدیریتی پاکدست و خدوم است از دیگر مشخصه‌های منشور جامعه مهدوی است توجه به این مهم علاوه بر اقتصاد سالم ،آثار تربیتی و فرهنگی ماندگار خواهد داشت این وظیفه آحاد جامعه خاصه طیف بزرگ شاغلین در محیط اقتصاد و کسب و کار است اما مسئولیت حکومت و عوامل آن در شرایط پیچیده امروز به مراتب سنگین‌تر از دیگران است. آنان نباید اقتصاد و نقش آن را شوخی فرض کنند و استفاده از تجربه دیگران را به فراموشی بسپارند خوشبختانه فقه غنی ما توانایی پاسخگویی به سئوالات این حوزه در بیان ملاکات ،جهت گیری‌ها و بعضی روشها را دارد آنچه در این بین مهم می‌نماید اینکه اهداف فرهنگی و نیازهای روحی جامعه نباید قربانی مقاصد اقتصاد گردد اگر این سخن نماینده شاخص مجلس درست باشد که نظام فعلی بانکی ما ربوی است و کسی هم تاکنون پاسخ آن را نداده تکلیف رزق و روزی و تربیت نسل امروز و فردا چه می‌شود.
7- «غض بصر از گناه و خیانت» و برخوردار از جامعه ایمن اخلاقی حتی در نگاه به دیگران و رعایت حریم آنان از ویژگی دیگر جامعه تحت مدیریت امام زمان(عج) است. این خصلت که موجب رعایت حجاب و حرمت دیگران می‌شود ریشه در حیاء و عفت انسانها دارد معنی این سخن این است که بین حیاء و حجاب رابطه معنی داری نهفته است و کسانی که دنبال مبارزه با بدحجابی هستند چه بجاست که آهنگ تقویت حیاء و عفت با رویکرد کرامت بخشیدن به مخاطبان خود را نیز داشته باشند چرا که حجاب وصف حیاست. در این باره حرف برای گفتن و درد دل کردن زیاد است به فرصت دیگر وا می‌گذاریم.
8- «وجود عالمان زاهد و خیرخواه» یکی از سرمایه‌های جامعه مهدوی است، سرمایه‌ای که به قول سعدی همانند زر طلی است:
وجود مردم دانا مثال زر طلبی است که به هر کجا که روند قدر و قیمتش دانند
بزرگ زاده نادان به شهروا ماند
که در دیار غریبش به هیچ نستانند
این بنده در یکی از یادداشتها نقش عالمان دین را به تبعیت از امام خمینی(ره) نیازمند مراقبت و باز تعریف دانستم و الان می‌گویم کارآمدی جمهوری اسلامی ایران با روحانیت پیوند خورده است و این روحانیت است که بایستی با بازتعریف مستمر و هوشمندانه نقش خود این پیوند را مستحکم نماید و از وظیفه ذاتی خود غافل نشود و دست از خیرخواهی و نصیحت سایرین برندارد.
خوشبختانه در کنار انتقادهایی که به عملکرد روحانیت وجود دارد اعتماد به این قشر حرف اول را می‌زند استفاده از این منبع و قوت استراتژیک در ساختن جامعه اسلامی بس ضروری است به گمان نویسنده توصیه و تأکید رهبر فرزانه انقلاب اسلامی بر تحول در حوزه‌های علمیه با این رویکرد نیز بایستی در برنامه‌های حوزه علمیه قم مطمح نظر باشد.
سخن را با این مقال از شهید ثانی از علماء و فقهای بزرگ به پایان می‌بریم که فرموده‌اند اگر علماء و خواص ملتزم به مستحبات شوند عوام واجبات را انجام می‌دهند و اگر به واجبات اکتفاء نمایند عوام مرتکب محرمات می‌شوند.