نويسنده: احمدرضا دردشتی
به باور ما مسلمانان، احکام و ارزش هاي عملي اسلام برخاسته از ويژگي هاي تکويني انسان، هماهنگ با چگونگي سرشت او (فطرت) و تحقق بخش غايت هاي حکيمانه اي در ساحت هاي گوناگون وجودي اوست. به عبارت ديگر احکام عملي اسلام براساس مصالح و مفاسد واقعي انسان ها سامان گرفته است. ريشه هاي ميل به پوشش بدن در ميان انسان ها، هر چند گرايشي غريزي است، ولي اندازه و چگونگي آن متاثر از فرهنگ جامعه است. فرهنگ اسلامي با توجه به آثار عميق و گسترده پوشش بر فرد و جامعه و براي نيل به اهداف معنوي و اخلاقي مورد نظرش، سطوحي از پوشش را براي زن و مرد معين و واجب کرده است. ميل به پوشش و حيا در انسان از جمله اميالي است که در تعارض با اميال ديگري مانند ميل به نمايشگري و لذت جويي قرار دارد؛ از اين رو پذيرش آن به عنوان يک ارزش و التزام عملي به آن از سوي برخي از افراد، همواره با مقاومت و ناخرسندي همراه بوده و خواهد بود؛ به همين سبب، افرادي که خواهان رها شدن از چارچوب اين حکم فقهي و ارزشي اسلامي ( که در جمهوري اسلامي ايران، صورت قانوني هم به خود گرفته است) هستند، کوشش کرده و مي کنند که با استدلال هاي گوناگون و ابهام زايي هاي مختلف، در اصل مشروعيت يا حدود و مرزهاي آن ترديد افکنند. در نوشتار حاضر برخي از شبهاتي که درباره پوشش شرعي وجود داردبررسي شده و پاسخ آنها داده شده است.
چکيده شبهه
حجاب اسلامي براي زنان، نه تنها سودمندي خاصي ندارد بلکه موجب پديدآمدن ناراحتي ها و تنگناهاي گوناگون فردي و اجتماعي است. حجاب، زنان را افسرده مي کند و مانع بزرگي بر سر راه پويايي و پيشرفت اجتماعي آنهاست. انسان به غريزه خود طالب لذت جويي و نماياندن زيبايي هاي خود و بهره بردن از زيبايي هاي موجود در طبيعت است. حجاب، ظلمي فاحش و تبعيضي ناروا عليه زنان به سود مردان است. حجاب، زن را بيش از پيش زير سلطه مرد مي برد و مانع ورود آزادانه او به عرصه اجتماعي است. آيا اين ستم نيست که زن تاوان چشم چراني و هوسبازي مرد را بدهد و براي آنکه مردان به گناه آلوده نشوند، خود را در چند لايه بپيچد و آزار ببيند! حجاب، مردان را براي ديدن و زنان را براي ديده شدن آزمندتر و مشتاق تر مي کند!
پاسخ: به نظر مي رسد که همه انسان ها در اصل لزوم پوشش و ضرورت پوشيدن لباس براي انسان در موقعيت هاي گوناگون اجتماعي، اختلاف نظري نداشته باشند، چيزي که مايه تفاوت و اختلاف است و گاهي بحث ها و چالش هايي را پديد مي آورد و ابهام هايي را مي زايد و مي پرورد، اندازه و حدود پوشش است؛ اختلاف نظر در نوع و حدود پوشش، از تفاوت نگرش به موضوع حجاب و آگاهي از حکمت ها و دقايق اين فريضه الهي از يک سو و دلايل عقلي و ديني (قرآني و روايي) وجوب آن از سوي ديگر ناشي مي شود؛ به بيان ديگر، گاهي پرسش هاي دختران درباره حجاب (البته واژه پوشش، دقيق تر و صحيح تر است) به سبب اين است که دقيقاً حکم خداوند را نمي دانند و اگر براي آنها توضيح داده شود، با طيب خاطر مي پذيرند؛ و گاهي از حکمت هاي حجاب مي پرسند و دوست دارند ذهن جستجوگر خودشان را نسبت به خوبي و اهميت پوشش شرعي متقاعد کنند. در اينجا ابتدا پوشش اسلامي را تعريف و سپس برخي از حکمت هاي آن را بيان مي کنيم.
پوشش شرعی، حکم قطعی دين
از مجموعه آيات قرآن و سخنان پيامبر و امامان اهل بيت- عليهم السلام- چنين به دست می‌آيد که زنان با ايمان بايد تمام بدن خود را، جز گردي صورت و دست ها تا مچ، از مردان نامحرم بپوشانند؛ آن گونه که در آيات قرآن ترسيم شده است، اين پوشش، با استفاده از يک مقنعه بلند، که تمام سر و گردن را پوشانده و برجستگي سينه ها را پنهان مي کند و نيز پوشيدن لباس سرتاسري و شلوار انجام مي گيرد؛ علاوه بر اين زنان، مؤمن موظفند از آرايش‌هاي غليظ و جلب توجه کننده و نيز رفتارها و اطوارهاي محرک و کرشمه و ناز در سخن گفتن و رفتار در مقابل مردان (جز همسر) خودداري کنند؛ البته بايد يادآور شويم که حجاب در سخن، رفتار و نيز پوشش، مخصوص بانوان نيست و مردان هم مکلف به رعايت حدود شرعي در اين زمينه هستند.
حکمت هاي گوناگون و متنوعي براي پوشش شرعي ذکر شده است که به برخي از آنها به اختصار اشاره مي شود:
حجاب، نماد حرمت و منزلت زن
بدن و جاذبه هاي بدني زن مؤمن، همچون روح او، در نگاه خداوند حرمت و احترام دارد؛ شرافت اين بدن و جاذبه هاي آن اقتضا مي کند که در برابر چشمان هوس آلود و حريص مردان قرار نگيرد؛ اين بدن زيبا و پرجاذبه، که يکي از پرشکوه ترين شاهکارهاي آفرينش است، تنها بايد در اختيار مردي قرار گيرد که زن را نه براي تن و زيبايي هاي آن، بلکه براي روح و شخصيتش مي ستايد و دوست مي دارد! نمايش رايگان جاذبه هاي بدني زنان در محيط جامعه، از قدر و منزلت آنان مي کاهد و آنان را به ابزاري براي شهوت راني مردان طماع بدل مي کند و ارزش ها و جاذبه هاي شخصيتي و انساني آنان را پوشانده و پنهان مي کند؛ از قديم گفته اند «احترام امام زاده را ابتدا متولي آن بايد نگه دارد»؛ وقتي زنان، با آرايش هاي غليظ، لباس هاي محرک و جلب نظر، اطوارها و عشوه گري هاي گوناگون، مردان را به سوي خود مي خوانند و مي کشانند و با زبان بدن و رفتار، فرياد مي زنند که «به من نگاه کن و رايگان لذت ببر!»، ديگر نمي توان از مردان (مرداني که اکثراً ايمان و تقواي قوي و ريشه داري ندارند) خواست که چشمان خود را ببندند و به چنين زناني خيره نشوند!
زن مؤمن، به برکت ايمان و اعتقادش، در حريم ولايت خداوند(1) وارد مي شود و خداوند را به عنوان سرپرست و ولي خود مي پذيرد؛ خداوند نسبت به زنان با ايمان، غيرت دارد؛ زن، ناموس و امانت خداست و از اين رو، هم از مردان خواسته است که جز به عفت و پاکي در جسم او ننگرند و هم از خود او خواسته است که جسمش را از قرار گرفتن در معرض ديده‌هاي شهوت پرست نگه دارد.
حجاب در حقيقت ارزش و بهايي است که زن براي جسم و جان خود قائل است و پيام آن اين است که «من خود را ارزان نمي فروشم!» من بدنم را تنها به مردي نشان مي دهم که روح او را دوست داشته باشم و او هم، پيش و بيش از آنکه مفتون بدن من شود، عاشق روح و شخصيتم باشد!
حجاب مايه استحکام خانواده
پوشش کامل و مطلوب زنان در محيط هاي اجتماعي و پرهيز از هرگونه جلوه گري در برابر مردان، حافظ و نگهبان بنيان خانواده است؛ خانواده، بهترين و مهمترين محيط امنيت، آرامش و بالندگي انسان هاست و بايد از دستبرد هرگونه آسيبي در امان بماند تا اعضاي خانواده در کمال صلح، صفا و صميميت در کنار هم رشد کنند، نيازهاي يکديگر را تأمين کرده و امنيت خاطر براي همه افراد فراهم شود؛ همچنان که مردان بايد چشمان خود را از نگاه آلوده مراقبت کنند و چشم و دل، تنها به همسر خود بدوزند و خواسته هاي جسمي و روحي خود را در زمينه وجود او جستجو کنند، زنان نيز بايد حرمت اين بنيان مقدس را نگاه داشته و همه جاذبه‌هاي بدني و روحي خود را تنها در محيط امن و آرام خانواده و در برابر همسر به نمايش بگذارند.
همسران محجوب و با عفت، روز به روز به يکديگر وابسته تر و دلبسته تر شده و صميميت و عشق در ميان آنان محکم تر و ريشه دار تر مي شود و بناي خانواده آنان از گزند آسيب ها و ويراني ها مصون تر مي ماند.
بي حجابي زنان و جلوه گري و عشوه گري خياباني، در واقع تيشه زدن به ريشه خانواده است؛ مرداني که در طول روز و در هر جا که پا مي گذارند با زنان زيبا، جذاب و عشوه گر مواجه مي شوند، آرام آرام (و گاه به يکباره) نسبت به همسر خود بي رغبت شده و سردي عاطفي، جاي صميميت و عشق را مي ربايد و به پايه هاي پيمان زناشويي همسران لطمه‌هاي جدي وارد مي کند؛ زنان بي حجاب، علاوه بر اينکه در فروپاشي زندگي ديگر زنان سهيمند، خود باعث شيوع فرهنگ رفتاري خطرناکي مي شوند که زندگي خودشان را نيز خواهد بلعيد و پايه هايش را ويران خواهد کرد؛ همچون کسي که بر شاخه اي نشسته بود و بيخ آن را با اره مي بريد!
بی حجابی و هم چشمی های پايان ناپذير!
وقتي زنان بنا داشته باشند که بدون پوشش شرعي در محيط اجتماع و مجالس و محافل عمومي و خانوادگي ظاهر شوند، هرگز نمي توانند نسبت به آرايش مو، صورت، دست ها، لباس ها و... بي اعتنا باشند و مجبورند در هر شرايط، به صورتي ظاهر شود که موردپسند ديگران قرار گيرند و ديگر زنان و مردان، ارزيابي مثبتي از زيبايي و جاذبه هاي آنان داشته باشند اين نگراني و حساسيت، باعث مي شود که زنان، ساعت هاي زيادي را براي آماده شدن جهت حضور در فضاي اجتماع صرف کنند و همواره دل نگران جذابيت بدني و لباسي و جلوه گري خود باشند؛ چنين زناني هزينه هاي زيادي را صرف آرايش بدن و لباس مي کنند و اين يعني صرف کردن و هدر دادن بهترين لحظات عمر براي اموري که هرگز سود انساني و معنوي ندارد و فقط از نق زدن ها و خرده گيري هاي ديگران مي کاهد؛ بي حجابي، موجب شيوع چشم و هم چشمي هاي زيان آور و تمام نشدني ميان زنان مي شود و فرصت هاي رشد و تعالي معنوي، اخلاقي، شخصيتي و علمي را از آنان مي ربايد و لحظاتي که بايد صرف کسب علم، اخلاق و بالندگي انساني شود، صرف امور گذرا و کم اهميت مي شود.
بی حجابی عامل افسردگی و اضطراب!
بي حجابي يکي از عوامل مهم شيوع بيماري هاي روانشناختي اي مانند افسردگي، اضطراب، بدشکلي هراسي، ... در ميان زنان به شمار مي رود؛ زنان بي حجاب (به صورت آگاه و ناآگاه) دائما خود را با زنان ديگر مقايسه کرده و از اين واقعيت که زنان زيباتر و جذاب‌تري وجود دارند که نظر ديگران را به خود جلب مي کنند، دچار افسردگي و اضطراب مي شوند. بسياري از زنان بي حجاب، از اختلال بدشکلي هراسي، رنج مي برند و تصورشان از بدن و زيبايي هاي بدني شان، تصور نامناسب و حتي گاهي وحشتناک است؛ زيرا خود را با زنان بسياري مقايسه مي کنند و مجبورند افراد بي شماري را نسبت به ظاهر بدني خودشان راضي کرده و تاييد آنان را دريافت کنند و البته چنين امري شدني نيست!
حجاب و مصونيت زن از آسيب های اجتماعی
بي حجابي و بدحجابي يکي از عوامل مهم ارتباط هاي نامشروع و تجاوزهاي به عنف، قتل‌هاي ناموسي و اختلافات شديد خانوادگي و متعاقب آن طلاق و فروپاشي خانواده است.جاي هيچ گونه شکي نيست که اکثر قريب به اتفاق زناني که مورد تجاوز قرار می‌گيرند، زنان بي حجاب و بي اعتنا به پوشش اسلامي هستند.
حجاب و اقتدار زن در برابر مردان
حجاب مهمترين ابزار زن در برابر خواسته هاي زياد زياده خواهانه مردان هوسران است و به زن، قدرتي مي بخشد که رفتارها، خواسته ها و انتظارات مردان را مديريت کرده و زمينه سوء استفاده و چيره شدن مردان بر بدن و وجود او از بين رفته و يا از آن کاسته شود؛ بي حجابي، بهترين عامل غلظت و شدت مردسالاري افسارگسيخته در جامعه است؛ زن بي حجاب، در برابر مردان خلع سلاح است و هيچ سلاح دفاعي در اختيار ندارد تا زياده خواهي مردان را لگام زند و خود را از تيررس نگاه آلوده و آزارهاي جنسي آنان محفوظ دارد؛ جالب است بدانيد که در همه جاي دنيا بيش از آنکه زنان از بي حجابي دفاع کنند، مردان (با هزار دليل و بهانه و تحت عناوين پرجاذبه اي مثل حقوق و آزادي زنان) خواهان بي حجابي زنان هستند!
حجاب عامل زنده ماندن عشق و نشاط همسری!
حجاب زنان موجب زنده ماندن احساس عشق و ميل جنسي در جامعه است و مردان را به سوي ازدواج و قبول مسئوليت سنگين خانواده سوق داده و آن را برايشان لذيذ و هيجان انگيز مي کند. مهم ترين دست مايه اوليه عشق براي زنان، همين جاذبه هاي جسمي و ظاهري است که مرد را فريفته آنها مي کند و پايه هاي نخستين عشق زميني را بنا مي گذارد! در جامعه اي که بي حجابي رواج دارد، عشق مي ميرد و سردي و سردمزاجي، شهوت پرستي و تنوع طلبي جاي محبت و صميميت پاک مي نشيند؛ زن غربي که از فرق سر تا نوک پا عريان و بي حجاب است، چيزي براي فروختن ندارد و همه سرمايه اش را در بازار عشق، رايگان به حراج گذاشته است! حجاب موجب رازآلود شدن وجود زن مي شود و مردان را که عاشق رازآلودي و هيجان انگيزي در ارتباط با وجود زنان هستند، به سوي زن مي کشاند و آنان را فريفته و مفتون وجود زيبايي او مي کند و اين مهم ترين پايه شکل گيري پيوند ازدواج در جامعه انساني است. حجاب زن، در واقع، غليط تر کردن جاذبه هاي او و حريص تر کردن و مجذوبيت بيشتر مردان را به دنبال دارد و اين امر وقتي در چهارچوب ازدواج و عشق پاک به وصال مي رسد، لذتي شگرف و هيجاني بي پايان را براي زن و مرد به دنبال دارد.
حجاب زنان و گناهکاری مردان؟!
گاهي برخي مي گويند «چرا زنان، حجاب بپوشند تا مردان گناه نکنند؛ مردان گناه نکنند و چشمشان را فرو پوشند تا زنان بتوانند بدون حجاب در ميان کوچه و بازار ظاهر شوند»!
اين سخن ناشي از عدم آگاهي به حکمت هاي حجاب است؛ حجاب آنچنانکه مختصراً توضيح داده شد، ابتدا به سود خود زنان و در جهت مصالح مادي و معنوي آنان است نه براي گناه نکردن مردان! اگر فرض کنيم که شرايطي فراهم شود که مردان به زنان نگاه نکنند، باز هم زنان بايد حجاب بپوشند تا از فايده هاي آن بهره مند شوند! وانگهي براي سلامت و پاکي جامعه و هدايت انرژي هاي انساني به سمت پيشرفت و تعالي مادي و معنوي، زنان و مردان هر دو مسئول هستند و بايد به پاکي و عفت فضاي عمومي جامعه کمک کنند؛ مردان با حفظ نگاه و رعايت پوشش در ظاهر، رفتار و سخن و زنان نيز با حفظ حجاب، نگاه و رفتار و سخن؛ قرآن کريم مي فرماايد: تعاونوا علي البر و التقوي و لاتعاونوا علي الاثم والعدوان؛ در کارهاي نيک و تقوا هميار هم باشيد و يکديگر را برگناه و دشمني ياري نکنيد!(2)
(1) الله ولي الذين آمنوا يخرجهم من الظلمات الي النور...؛ خداوند ولي و سرپرست مومنان است و آنان را از تاريکي ها به نور هدايت مي کند... .
(2) مائده / 2
روزنامه كيهان، شماره 21129 به تاريخ 22/5/94، صفحه 6 (معارف)