نویسنده: کمال محمدیان
علم و دانش بشری زمانی برای جامعه و مردم سودمند و مفید است که با عمل و اجرا همراه گردد یعنی عالم به علم و دانسته‌های خود عمل کرده و آن را با اشتیاق به دیگران نیز بیاموزد. و علوم دینی نیز زمانی که در جامعه اجرا و عملی شود نتایج و اثرات شایسته و بهینه خود را نشان خواهد داد. لذا علم با عمل سودمند است. علم با عمل دو صفت و دو فضیلت جدا ناشدنی است و هر دو وابسته به یکدیگرند حضرت علی(ع) می‌فرماید:
العلم مقرونٌ بالعمل فمن علم عمل
یعنی علم با عمل همسر و همراه است.
پس کسی که دانست عمل کرد. بنابراین اگر عمل نکرد دانا نیست اگر چه سواد داشته باشد. حضرت پیغمبر اکرم(ص) بدترین مردم را این طور معرفی می‌کند: انّ شرّ النّاس عندالله یوم القیامه عالمٌ لاینتفع بعلمه
به درستی که بدترین مردم پیش خداوند در روز قیامت عالمی است که از علمش بهره نگرفته و نتیجه ای نداده است
چرا که مردمی که ندانسته‌اند و عملی را ناگاهانه و از روی نادانی انجام داده‌اند با کسانی که آگاهانه و از روی علم آن کار را کرده‌اند برابر و یکسان نیستند. و حضرت علی(ع) می‌فرماید:
اوضع اعلم ما وقف علی اللّسان وارفعه ما ظهر فی الجوارح والارکان
پست ترین دانش، دانشی است که فقط در زبان جا گرفته باشد، و برترین علم، علمی است که در همه اندام هویدا باشد.
یعنی علم باید ثمر داشته باشد.حضرت امام باقر(ع) می‌فرماید:
عالمٌ ینتفع یعلمه افضل من سبعین الف عابدٍ
یعنی عالمی که از علمش بهره می‌گیرد برتر و بالاتر است از هفتاد هزار عابد
در این جا اولاً باید به ارزش عابد که در روایات و احادیث مورد تمجید و ستایش توجه کرد و ثانیاً با عنایت به این کلام که عاری از مبالغه است می‌توان به مقام عالم مفید پی برد. و به طور قطع چنین عالمی دارای تمام صفت حسنه و کمالات انسانی است. علم را همراه با ایمان و ادب و جوانمردی کسب کرده و با افاده و استفاده بهترین بهره را می‌گیرد. حضرت علی(ع) می‌فرماید:
«العلم حیاتٌ والایمان نجاهٌ»
به هر حال ارزش هر کس به مقدار علم اوست. حضرت صادق(ع) فرمود:
«اکثر النّاس قیمهً اکثر هم علماً»
بیشترین ارزش مردم به بیشتر داشتن علم است
بنابراین وظایف و تکالیف عالم از دیگر مردم سنگین تر و پاداش و اجر معنوی اش بیشتر است.
پیغمبر اکرم(ص) فرمود:
«لیس منّی الّا عالمٌ او متعلّمٌ»
یعنی از من نیست مگر اینکه یا عالم باشد و یا محصل
بنابراین مردم در طول زندگی خویش همواره در پی کسب و یادگیری علوم باشند و پس از آن دانسته‌ها و دانش خود را به دیگران بیاموزند.در واقع از بعضی از آیات قرآنی استنباط می‌شود که بهشت جایگاه دو گروه از مردم است: مومنان و عالمان. از آیات 6 تا 8 سوره بینه استفاده می‌شود که «شرّ البریه» بدترین مخلوقات کسانی هستند که راه کفر و ضلالت و لجاج و عناد را پیش گیرند و بهترین مخلوقات «خیر البریه» آنان هستند که دارای ایمان و عمل صالح باشند و بهشت جای کسانی است که خدا از آنها راضی است و آنها هم از خدا راضی اند و از خدا می‌ترسند «ذالک لمن خشی ربّه». قوص صعودی و نزولی انسان تا چه حد است و چون در آیه 28 سوره فاطر آمده است: انّما یخشی الله من عباده العلماء. تنها دانشمندان از خدا می‌ترسند، چنین نتیجه گرفته می‌شود که بهشت در واقع حق مسلم دانشمندان و آگاهان است. حضرت امام سجاد(ع) فرموده‌اند: دانش را بجویید اگر چه خونتان در راه آن ریخته شود و بر گرداب‌های مرگبار سفر کنید.