میراث جاویدان
شیخ فخرالدین، اوّلین کسى است که در علم رجال، درباب «تمییز مشترکات رجالى» کار کرده و همچنین در مورد واژه هاى حدیثى کتابى با عظمت نوشته است. تلاش خستگى ناپذیر وى آثارى جاویدان در موضوعات اصول، فقه و رجال را پدید آورده است که عبارتند از:
1 ـ الاحتجاج فى مسائل الاحتیاج.
2 ـ الادلة الدالة على مشروعیة العمل بالظنّ المستفاد من الکتاب و السّنة.
دو نخسه خطّى از این کتاب در کتابخانه آیت الله مرعشى نجفى(رحمه الله) به شماره 3028 و کتابخانه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به شماره 1/383 موجود است.
3 ـ الاربعون حدیثاً، چهل حدیث.
یک نسخه خطّى از این کتاب در کتابخانه مرکزى دانشگاه تهران به شماره 3/2115 موجود است.
4 ـ ایضاح الاحباب فى شرح خلاصة الحساب، در علم حساب.
5 ـ ترتیب خلاصة الاقوال علامه حلى(رحمه الله).
6 ـ ترتیب مشیخة من لایحضره الفقیه للشیخ الصدوق(رحمه الله).
7 ـ تحفة الوارد و عقال الشارد، در علم لغت.
8 ـ تحفة الاخوان فى تقویة الایمان.
این کتاب خطّى منسوب به وى در کتابخانه مجلس شوراى اسلامى به شماره 557 موجود است.
9 ـ تقلید المیّت.
رساله اى در مسائل تقلید از مجتهد مرده.
10 ـ التکملة و الذیل و الصلة للصحاح جوهرى، در لغت.
11 ـ جامع المقال فیما یتعلّق باحوال الدرایة و الرجال (تمییز مشترکات من الرجال).
این کتاب در موضوع خود، اوّلین نوشته مى باشد که در سال 1053 ق. تألیف، و در سال 1355 ش. در تهران توسط انتشارات جعفرى منتشر شده است.
12 ـ جامعة الفوائد.
ردّ بر اخبارى گرى و اندیشه هاى میرزا محمد امین استرآبادى. دو نخسه خطّى از این کتاب در کتابخانه آیت الله مرعشى(رحمه الله) به شماره 3028 و کتابخانه دانشکده ادبیات تهران به شماره 3/383 موجود است.
13 ـ جواهر المطالب فى فضائل الامام علىّ بن ابى طالب(علیه السلام). به احتمال قوى این کتاب همان «الاربعون حدیثا» است.
14 ـ حاشیة المعتبر فى شرح المختصر للمحقق الحلى(رحمه الله)
15 ـ دیوان شعر.
16 ـ شرح مبادى الوصول علامه حلى(رحمه الله).
17 ـ شفاء السائل فى مستطرفات المسائل، در شناخت اوقات نماز.
18 ـ ضوابط الاسماء واللواحق. در سال 1049ق. تألیف، و در سال 1375 ق. درنجف به چاپ رسیده است.
19 ـ الضیاء اللامع فى شرح المختصر النافع، محقق حلى(رحمه الله)، در فقه.
نسخه اى خطّى از این کتاب در کتابخانه آیت الله مرعشى نجفى(رحمه الله) به شماره 1613 موجود است.
20 ـ اللمع فى شرح الجمع.
21 ـ اللمعة الوافیة، معروف به «الاثنا عشریه» در اصول فقه تألیف به سال 1057 ق.
22 ـ عواطف الاستبصار.
23 ـ غریب احادیث الخاصة.
24 ـ تفسیر غریب القرآن، یا، نزهة الخاطر و سرور الناظر.
این کتاب در سال 1372 ق. در نجف، و 1406ق. در بیروت توسط انتشارات دارالاضواء به چاپ رسیده است.
25 ـ الفخریّة الکبرى، در فقه.
این اثر رساله عملیه طریحى است که در جواب درخواست عدّه اى از مقلّدان خود از بحث طهارت تا مبحث نماز مسافر به صورت علمى نوشته است. از چاپ هاى این کتاب به چاپ انتشارات بلاغ، بیروت، سال 1409ق. مى توان اشاره کرد.
26 ـ الفوائد الفخریّة.
27 ـ الفوائد من کتاب الضیاء اللامع.
28 ـ کشف غوامض القرآن، در فهرست آیات قرآن.
29 ـ کنز الفوائد فى تلخیص الشواهد.
30 ـ الفخرّیة الصغرى، در فقه.
31 ـ الکنز المذخور فى عمل الساعات و الایام و اللیالى و الشهور.
32 ـ مجمع الشتات فى النوادر و المتفرقات.
33 ـ المستطرفات فى شرح نهج الهداة، در شرح نهج البلاغه.
34 ـ مشارق النور، معروف به «مشارق الطریحیة» تفسیر مختصر در قرآن.
35 ـ مجمع البحرین و مطلع النیّرین توضیح بیشترى درباره این کتاب خواهد آمد.
36 ـ المقتل یا المنتخب فى جمع المراثى و الخطب» این کتاب به دفعات در تهران، نجف، بیروت و بمبئى در سال هاى مختلف به چاپ رسیده است.
37 ـ مقدمة النکت الفخریّة، در اصول فقه.
38 ـ النکت اللطیفة فى شرح الصحیفة، در شرح صحیفه سجادیه امام سجاد(علیه السلام).
39 ـ ربیع الاخوان.
دو نسخه خطّى از این کتاب در کتابخانه وزیرى یزد به شماره 2211 و در کتابخانه خصوصى مدینة العلم امام خالصى در کاظمین وجود دارد.
40 ـ ملحقات.
نسخه اى خطّى از این کتاب در کتابخانه مجلس شوراى اسلامى به شماره 4970 وجود دارد.([17])
مجمع البحرین
در باب مفردات لُغوى و الفاظ غریب قرآن، کتابهاى متعدّدى به رشته تحریر در آمده اما در باب غریب حدیث به آن صورت پرداخته نشده مخصوصاً در بیان علماى شیعه کارى انجام نشده بود. لذا فرزانه نامدار، علاّمه طریحى براى پر کردن جاى غریب الحدیث شیعه، به این کار عظیم اقدام کرد. کتاب گرانسنگ «مجمع البحرین» کتابى در موضوع خود بى نظیر و داراى جایگاه ویژه اى است چرا که اکثر نویسندگان، کتابهاى خود را با اغراض و ذوق شخصى خود مى نگارند. اما علاّمه طریحى در این اثر به تدوین معانى لغات غریب قرآن و احادیث ائمه طاهرین(علیهم السلام) پرداخته و روایاتى را که از طریق شیعه امامیه روایت شده و ناشناخته مانده توضیح داده است.
در این کتاب ابتدا آیات قرآنى و احادیث و بعد از آن ها مطالب مورد نیاز ـ که اشاره کردن به آن لازم بوده ـ مورد پژوهش قرار گرفته است، مانند اشاره به نام هاى انبیا، محدثان، پادشاهان و شخصیت هاى معروف تاریخى و موارد غیر لغوى دیگرى همچون تفسیر، عقائد و شرح حدیث. در حقیقت مى توان این کتاب بى نظیر را راهى به اقیانوس بیکران علوم قرآنى و حدیثى دانست. محققان ژرف نگر باید «مجمع البحرین» را از دو بُعد مورد عنایت قرار دهند یکى از بُعد لغوى، که در میان اکثر پژوهشگران به این موضوع اشتهار دارد و دوم جنبه دائرة المعارفى بودن این کتاب.
مؤلف عالى مقام، کتاب خود را به سبک «صحاح اللغة جوهرى» مرتب کرده است با این فرق که در «مجمع البحرین» به خاطر سهل بودن، براى الف و همزه، ابوابى جداگانه اختصاص داده است و در ترتیب مواد حروف کتاب به جاى در نظر گرفتن حرف اوّل، آخر کلمات مورد توجّه قرار گرفته است. نویسنده بزرگوار، کتاب خود را به برکت زیارت حرم مطهّر امام رضا(علیه السلام)در سال 1079ق. تألیف کرده است. بعد از آن تا زمان حاضر و با تحقیقات از سوى محققان در شهرهاى مختلف به زیور چاپ آراسته شده است از جمله، چاپ هاى تهران در سال 1266 ق. نجف در سال 1386 ق. بیروت و چاپ مؤسسة البعثة سال 1414 ق. در 3 جلد را مى توان نام برد.([18])
منبع:فرهیختگان تمدن شیعه