كلمات كليدي : علی بن محمد (ع)، 27 جمادیالثانی سال 116 هـ، چهل حصاران، فین، کاشان، جاسب، خاوه، آیة الله سید شهابالدین مرعشی نجفی، قالیشویان
در 27 جمادیالثانی سال 116 هـ. جناب ابوالحسن سلطان علی فرزند امام باقر (ع) در اردهال کاشان به شهادت رسید.[1]
عدهای از دوستان اهل بیت (علیهم السلام) از اهالی چهل حصاران و فین کاشان نامهای خدمت امام باقر (ع) نوشتند، که چون ما از محضر شما دور هستیم، یکی از آقازادگان خود را برای راهنمایی و تربیت ما و تعلیم احکام به جانب ما بفرستید.
آن حضرت فرزند بزرگوار خود، جناب علی بن محمد (ع) را با رسولان فرستاده، روانه کاشان کردند؛ و اسباب سفر آن حضرت را برادرش امام صادق (ع) فراهم نمودند.
هنگام ورود آن حضرت، در فین حدود شش هزار نفر برای استقبال آمدند. حضرت مدتی در جاسب و خاوه مشغول هدایت مردم بودند، و بیشتر در مسجد جامع کاشان – که فعلاً در کوی میدان کهنه واقع است – مشغول عبادت بودند و شیعیان برای ادای نماز جمعه خدمتش مشرف میشدند، و کرامات زیادی مشاهده مینمودند.
آن حضرت، نامههایی برای پدر بزرگوارش به مدینه میفرستاد و حالات خود و شیعیان را بیان میفرمود، تا در سال 114 هـ. خبر شهادت پدر بزرگوارش به آن حضرت رسید و بعد از سه سال از شهادت پدر بزرگوارش در سال 116 هـ، مخالفین، آن حضرت را با عدهای از دوستان و موالیان و منسوبین به آن حضرت شهید کردند.
از آنجا که 27 جمادیالثانی در سال شهادت آن حضرت مصادف با 17 مهر ماه شمسی بوده، هر سال به مناسبت سالگرد آن حضرت در جمعه دوم مهرماه مراسم قالی شویان همراه با عزاداری با شکوهی کنار قبر مطهرش برگزار میشود.[2]
هم اکنون در سرداب زیر ضریح مقدس آن حضرت، بدن مبارکِ حدود صدنفر از آن شهدای بزرگوار تازه و سالم هست، که مرحوم آیت الله سید شهابالدین مرعشی نجفی مشاهده فرمودهاند.[3]
مشهد اردهال
مشهد اردهال روستایی در ۴۲ کیلومتری غرب کاشان در ایران است. این روستا در میان افراد محلی به مشهد قالی نیز مشهور است. کلمه اردهال از دو کلمه «اَژدَ» و «هال» به معناى سرزمین مقدس تشکیل شده است. در این محل بنای امامزاده سلطان علی بن محمد باقر قرار دارد که قدمت آن به سده ششم هجری میرسد.
تاریخچه مشهد
در روایت تاریخ میگویند: مردم فین کاشان در سال 113 هجری قاصدی را به نام عامر بن ناصر فینی به مدینه نزد امام محمد باقر فرستاده بودند و از او درخواست پیشوایی را داشتند. امام فرزند خود سلطانعلی برادر امام جعفر صادق را رهسپار ایران و شهر کاشان کرد. امامزاده به کاشان رسید و در محله فین بزرگ ساکن شد و تابستانها به دلیل گرمی هوا به منطقه اردهال می رفت .چند سالی اوضاع بدین صورت بود؛ تا اینکه امامزاده سلطانعلی از نفوذ زیادی در بین مردم برخوردار گشت و این باعث ترس حاکم اردهال که زرین کفش بارکرسفی نام داشت شد . وی سپاهی را برای قتل حضـرت سلطان علی به منطقـه میفرستد و آن حضرت سرانجام در یک جنگ نابرابر که ۱۳ روز طول کشید، همراه یارانش در منطقه ییلاقی اردهال به شهادت میرسد.
مردم فین پس از شنیدن خبر سراسیمه به طرف اردهال حرکت میکنند، ولی زمانی می رسند که حضرت به شهادت رسیده است، آنها حضرت را در قالی می پیچند و در نهر آبی که در آن نزدیکی است، شستشو میدهند و دفن میکنند. از آن زمان تاکنون همه ساله در دومین جمعه مهر ماه و با حضور هزاران نفر از مردم فین و کاشان آیین سنتی مذهبی قالیشویان برگزار میشود.
قالیشویان
آیین سنتی و مذهبی قالی شویان که همه ساله در دومین جمعه مهرماه در مشهد اردهال در ۴٢ کیلومتری غرب کاشان برگزار میشود، تنها آیین مذهبی اسلامی است که به تقویم خورشیدی برپا میشود. در این مراسم شرکتکنندگان که از اطراف برای برگزاری این مراسم آمدهاند در حالی که چوبهایی به دست دارند، قالیای را به نماد شستن خون "علی بن محمد باقر" در چشمه میشویند. این مراسم در فهرست میراث معنوی کشور ثبت شده است.
آیین قالیشویان مشهد
هرسال در روز سیزدهم مهرماه هر سال (امروزه در دومین آدینه مهرماه)، اهالی روستای «فیـن» کاشان و چند روستای دیگر، یکی از قالیهای درون بنای امامزاده، به عنوان قالیای که به هنگام شهادت در تابوت او بوده و پیکر امامزاده را در آن پیچیده بودهاند، به صورت لولهشده بر دوش جوانان قرار میگیرد و آنان آنرا به سوی چشمهای که در حدود چند صد متری شرق بنا واقع است، میبرند.
به دنبال این دسته، گروهی دیگر که هر یک چوبدستی بلندی را بر دست دارند، حرکت میکنند و با تکان دادن چوبدستی در هوا به نبردی نمادین با قاتل امامزاده میپردازند. قالی بر کنار چشمه به زمین میآید و آب چشمه را به نشانه غسل دادن امامزاده بر آن میافشانند و آنگاه دوباره آنرا با شور و هیجان به سوی بنا باز میگردانند. پیش از ورود قالی به آرامگاه، چوب بدستان با دویدن و تکان دادن چوبها و فریاد و شعارهای مهیج، نبرد با قاتل امامزاده را دنبال میکنند. رسیدن حاملان قالی به درگاه ورودی امامزاده و سپردن آن به گروهی دیگر که میباید آنرا به درون ببرند، همراه با تشریفات خاصی است.
چوبهایی که افراد در دومین جمعه مهر ماه هر سال به دست می گیرند دو روایت دارد. اول اینکه برای شستن قالیها در مشهد اردهال به کار می رود و دوم اینکه افراد آنها را به نشانه خونخواهی به دست می گیرند.
این مراسم منحصراً توسط اهالی روستای «فیـن» کاشان و چند روستای دیگر برگزار میشود و دیگران حق شرکت در آنرا نداشته و تنها تماشاچی هستند.
تلخیص و ویرایش: عبد الصمد جودتی استیار