حسن خلق

از شاخه‌های دیگر «حسن خلق»، که رابطه‌ها را استوارتر و پیوندها را صمیمی‌تر می‌سازد، گفتار دلپذیر و شادی بخش است. متانت در سخن و ادب در گفتار و زیبایی در کلام، خصلت پاکدلانِ بی کینه است و خلق و خوی اولیاء دین. ارزش انسان و جوهره وجودی اش را زبان و بیان روشن می‌سازد: یکی تحقیر می‌کند، یکی تشویق. یکی عیبجویی می‌کند، دیگری تحسین و تقدیر. یکی ملامت می‌کند، دیگری پر و بال می‌دهد و امید می‌آفریند. کدام یک خوبتر است؟ شما خودتان چگونه بیان و زبانی دارید؟ تلخ یا شیرین؟ گزنده یا مرهم گذارنده؟ آیا با دیگران همان گونه صحبت می‌کنید که دوست دارید دیگران با شما آنچنان حرف بزنند و خطاب کنند؟ پذیرایی از دیگران، همیشه با غذا و میوه و شیرینی نیست. گاهی پذیرایی، با یک کلام خوب و سخن شایسته است. این اِکرام، بالاتر از تغذیه و اطعام است، چرا که گفتار شایسته و زیبا، غذای روح است. گفتن یک «آفرین»، «احسنت»، «بارک ا...» مگر چقدر هزینه و خرج دارد؟ کسانی هستند که جان می‌دهند، ولی حاضر نیستند یک کلام تشویق‌آمیز و محبت بار بر زبان جاری کنند. بشنویم از رسول خدا(ص) که اسوه اخلاق حسنه و الگوی ادب در گفتار و رفتار است که فرموده است: مَنْ اَکْرَمَ اَخاهُ المومنَ بِکلمةٍ یُلْطِفُهُ بها وَ فَرَجَ عَنه کُرْبَتَهُ لَمْ یَزَلْ فی ظل ا... ِ المَمدُودِ عَلیهِ الرحمةُ ما کانَ فی ذلک. «هر کس برادر باایمانش را با گفتن کلامی ملاطفت آمیز و غم زدا، مورد تکریم قرار دهد، تا وقتی او شادمان است، گوینده آن سخن همواره در سایه رحمت گسترده الهی به سر می‌برد.» کلام تشویقی و آفرین و مرحبا گفتن بر عمل شایسته دیگری نیز، از این گونه صالحات است. از کلام امام صادق(ع) بشنویم: مَنْ قالَ لِاخیهِ المُومِنِ «مَرْحَبا» کَتَبَ‌ا...ُ لَهُ مَرْحَبا اِلی یَوْمِ القیامَةِ. «هر کس به برادر مؤمن خود «مرحبا» بگوید، خدای متعال تا روز قیامت برای او مرحبا و آفرین می‌نویسد.» غیر از پاداش الهی، تأثیرات اجتماعی «خوشگویی» در نرم ساختن دلها و جلب عاطفه‌ها و استوار ساختن رابطه‌ها مشهود است. آنکه خوش سخن باشد، از دیگران نیز کلام نیکو می‌شنود. از کلام امام علی(ع) است که: اَجْمِلوُا فِی الخِطابِ تَسْمَعوُا جَمیلَ الجَوابِ. «زیبا خطاب کنید، تا جواب زیبا بشنوید!...» کیفیت برخورد ما با انسانهای دیگر، همان نتیجه را به ما برمی گرداند. ادب، ادب می‌آورد و توهین و فحش، بدزبانی و اهانت متقابل را در پی دارد. کلام نرم، رفتار شایسته، گفتار مؤدبانه و جاذبه دار، تحمل فراوان و حلم و بردباری و چهره گشاده و بشاش، از مظاهر و جلوه‌های «حسن خلق» است. به تعبیر دیگر، وقتی محبت خود را به دیگران ببخشید، در حوادث، صبور و شکیبا باشید، خشم خود را فرو خورده، خویشتن داری کنید، بدی را با خوبی پاسخ دهید و از خشونت و عصبانیت و بدزبانی و تحقیر و توهین و تکبر به دور باشید، دارای «حسن خلق» هستید. حسن خلق و خوش برخوردی در جوامع ایمانی و اسلامی، ریشه در متن عقیده دارد و انسانها با هم یکدل و صمیمی‌اند و دلسوز و بامحبت. پیامبر اکرم(ص) رابطه مؤمن با مؤمن و برخوردشان را با هم، همچون رسیدن یک تشنه به آب سرد و گوارا می‌داند که با آن سیراب می‌شود: اِنَ المؤمِنَ لَیَسْکُنُ اِلَی المؤمِنِ کَما یَسْکُنُ قَلْبُ الظَمْاآنِ اِلَی الماء البارِدِ. به فرموده حضرت رسول(ص): «ایمان کسی کاملتر است که اخلاقش بهتر باشد، کسی به پیامبر شبیه‌تر و به او نزدیکتر است که خوش خلق‌تر باشد» و به تعبیر امام صادق(ع): «پس از عمل به واجبات الهی، محبوبترین کارها نزد خداوند، آن است که انسان اخلاقی سازگار با مردم داشته و اهل «مدارا» باشد.» باری گفتار و رفتار ما «آیینه شخصیت» ماست، بکوشیم هر چه روشنتر و شفاف‌تر باشد ادامه دارد.