دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

پیامدهای عُجب و خودپسندی در کلام امام هادی(ع)

No image
پیامدهای عُجب و خودپسندی در کلام امام هادی(ع)

سخن اندیشه

نویسنده: حجت الاسلام دکتر جواهری عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی

تاریخ: 15/6/1396

«عُجب» یکی از رذایل اخلاقی است که باید از آن رهایی یافت. امام علی النقی علیه‌السلام، در نکوهش «عُجب» و آثار آن فرموده‌اند: «الْعُجْبُ صارِفٌ عَنْ طَلَب الْعِلْمِ دَاعٍ إِلَی الغَمْطِ وَ الْجَهْلِ؛ عجب بازدارنده از طلب دانش و وادارکننده به کوچک‌شماری دیگران و جهل است.» (بحارالانوار، ج 78، ص 369) در این حدیث، سه پیامد ناگوار و زیانبار «عُجب» یادآوری شده است. عالم اخلاق، ملا مهدی نراقی، در تعریف عجب نوشته است: «هو استعظام نفسه لأجل ما یری لها من صفة کمال، سواء کانت له تلک الصفة فی الواقع ام لا، و سواء کانت صفة کمال فی نفس الامر ام لا و قیل: هو اعظام النعمة و الرکون الیها مع نسیان اضافتها الی المنعم؛ عُجب، بزرگ شمردن خویش است، به‌ خاطر صفت کمالی که برای نفس خود می‌بیند، چه آن صفت در واقع باشد و چه نباشد، چه آن صفت در حقیقت صفت کمال باشد و چه نباشد و گفته شده است که عُجب، بزرگ‌شماری نعمت و اعتماد به آن است با فراموشی اضافه و نسبت آن نعمت به منعم و نعمت دهنده.»(جامع السعادات، ج 1، ص 357) «عُجب» در واقع خودشیفتگی، خودبزرگ بینی، خودپسندی و از خودراضی بودن است که امکان دارد با تکبر و خود برتربینی و نپسندیدن دیگری نیز همراه باشد. امام هادی علیه‌السلام در این روایت اخلاقی، نقش «عُجب» را در بازدارندگی و وادارکنند‌گی انسان، تبیین کرده‌اند. توجّه و تفکر در اثر و نقش سَلبی و ایجابی «عُجب»، موجب حرکت در مسیر رهایی از «عُجب» خواهد شد. خودپسندی مانع از فراگیری دانش است و انسان را از یادگرفتن و آموختن علم باز می‌دارد. «عُجب» عامل توقف انسان‌ها و باز ایستادن آنان از جهاد علمی و کوشش در راه کسب دانش است. «عُجب» خودبسندگی، خودستایی، خودشگفتی و خودخواهی و عامل عقب ماندگی و از حرکت باز ماندن است. امام هادی علیه‌السلام در جمله «صَارِفٌ عَنْ طَلَب الْعِلْمِ»، فلسفه زشتی «عُجب» را از راه تبیین اثربازدارندگی آن، آموزش داده‌اند و همگان را، با روش بیان اثر بازدارندگی «عُجب»، به نبرد با آن برای رهایی از اثر منفی‌اش، فرا خوانده‌اند. آن حضرت در این رهنمود اخلاقی، اثر دعوت‌گری و واداشتگی «عُجب» را نیز تبیین فرموده اند. باید توجه داشت که «عُجب» اثر الزامی و ایجابی نیز دارد. جمله «دَاعٍ إِلَی الغَمْطِ وَ الْجَهْلِ» راز زشتی «عُجب» را آشکار می کند. غمط به معنای تحقیر کردن و کوچک شمردن دیگران و کفران نعمت و انکار حق است. «عُجب» انسان‌ها را به کوچک دانستن و کم شمردن دیگران و ترش‌رویی و اخم و برخورد تحقیرآمیز می‌کشاند. اثر دیگر خودبسندگی و خودستایی «عُجب»، جهل است.

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

No image

چگونه در مهمانی‌ها رفتار کنیم؟

رعایت آداب مهمانی می‌تواند روابط برادرانه میان مۆمنان را مستحکم‌تر ساخته و در رشد تعالی اجتماع تأثیر بسزایی داشته باشد.
No image

نقش ابراز علاقه و معاشرت درست در اسلام

نسان علاقه دارد كه مورد علاقه و محبت دیگران باشد. اگر آن‏ دوستداران، محبت‏خود را آشكار كنند، محبوب هم به محبان‏ علاقه‏ مند مى‏ شود و این محبت دو جانبه، زندگیها را از صفا و صمیمیت‏ بیشترى برخوردار مى‏سازد. ما اگر بدانیم كه خدا دوستمان دارد، ما هم‏خدا را بیشتر دوست‏خواهیم داشت. اگر بدانیم و بفهمیم كه رسول‏ خدا(ص) و اهل بیت(ع) به ما شیعیان عنایت و محبت دارند و این ‏علاقه را بارها نشان داده و اظهار كرده‏اند، محبت عترت در دل ما بیشترخواهد شد.
No image

اخلاق معاشرت اجتماعی، نمونه ای از سبک زندگی اسلامی

نمونه های بسیاری از سیره ی ائمه ی معصوم علیهم السلام درباره ی تشویق و تحریض مؤمنان به دوستی و برادری با هم، ایجاد پیوند برادری و دوستی بین آنها، اصلاح اختلافات و رفع کدورت ها گزارش شده است.
No image

اخلاق معاشرت و ارتباط با خویشاوندان در اسلام

سنّتِ «صله رحم»، از نیکوترین برنامه های دینی در حیطه معاشرت است. گرچه شکل نوین زندگی و مشغله های زندگیهای امروزی، گاهی فرصت این برنامه را از انسانها گرفته است، ولی حفظ ارزشهای دینی و سنّتهای سودمند و ریشه دار دینی، از عوامل تحکیم رابطه ها در خانواده ها است. بویژه در مناسبتهای ملّی، در اعیاد و وفیات و آغاز سال جدید، فرصت طبیعی و مناسبی برای عمل به این «سنّت دینی» است.
No image

تحلیل یافته‌های الگوی دینی رفتارها در خانواده و نقش رسانه ملی

آنچه از امور فطری در بحث تربیت مورد نظر است و مبنای تربیت مطرح می‌شود، امور فطری در زمینه خواست‌ها و گرایش‌هاست. البته باید توجه داشت آن دسته از خواست‌های فطری مبنای تربیت قرار می‌گیرد که ویژه انسان است و امتیاز او بر حیوان به شمار می‌آید، نه آن بخش از خواست‌ها و گرایش‌ها که میان هر دو مشترک است؛ زیرا در این بخش، انسان مانند حیوان برای شکوفاسازی نیازی به تربیت ندارد.

پر بازدیدترین ها

No image

ویژگی های خانواده موفق از نظر اسلام

از دیدگاه اسلام انسانها از لحاظ ویژگیها ، توانایی و استعدادها متفاوت از یکدیگر هستند. بر این اساس در نظر گرفتن این تفاوتها را نیز در تربیت فرزندان در خانواده دارای اهمیت می‌داند. از نمونه احادیثی که ذکر شد و هزاران شواهد معتبر دیگر می‌توان به نقش اهمیت خانواده از دیدگاه اسلام پی برد. اسلام سعادت و شقاوت فرد را تحت تاثیر خانواده چه در دوران قبل از تولد و چه بعد از تولد می‌داند.
No image

تحلیل یافته‌های الگوی دینی رفتارها در خانواده و نقش رسانه ملی

آنچه از امور فطری در بحث تربیت مورد نظر است و مبنای تربیت مطرح می‌شود، امور فطری در زمینه خواست‌ها و گرایش‌هاست. البته باید توجه داشت آن دسته از خواست‌های فطری مبنای تربیت قرار می‌گیرد که ویژه انسان است و امتیاز او بر حیوان به شمار می‌آید، نه آن بخش از خواست‌ها و گرایش‌ها که میان هر دو مشترک است؛ زیرا در این بخش، انسان مانند حیوان برای شکوفاسازی نیازی به تربیت ندارد.
No image

ویژگی خانواده قرآنی (1 )

قرآن کریم با نگاه ویژه به این کانون مهم ومقدس؛توجه بشر را به تشکیل این کانون مقدس جلب می کند وبهترین الگوها را برای شناسایی خانواده برتر به جهانیان معرفی می کند.مقاله حاضر با عنوان ویژگیهای خانواده های قر آنی بعد ازبیان مقدمه ای کوتاه در مورد جایگاه واهمیتی که کانون مقدس خانواده در قرآن دارد؛نمونه ها والگوهایی که در قرآن بیان شده را معرفی کرده وبعد از آن به بیان آثار وویژگیهایی که قرآن در خانواده می گذاردپرداخته است.ودر پایان هم چند نکته را به عنوان نتیجه گیری بیان کرده است.
No image

سبک زندگی در خانواده اسلامی

مفهوم «سبک زندگي» از جمله مفاهيم علوم اجتماعي و علم جامعه شناسي و مردم شناسي است که اخيراً و در دهه اخير بسيار مورد توجه عالمان علوم اجتماعي و مديران فرهنگي قرار گرفته است؛ سبک زندگي معنايي است که از به هم تنيدگي و پيوند و نظام وارگي و شبکه اي بودن عوامل متعددي که در شيوه هاي زندگي يا اقليم هاي زيستن انسان تأثير مي گذارند، به وجود آمده است.
No image

هدف از تشکیل خانواده

Powered by TayaCMS