آبهای نیلگون خلیج فارس در انتظار شکوفایی مناطق آزاد

آبهای نیلگون خلیج فارس در انتظار شکوفایی مناطق آزاد

گروه اقتصادی: نگاه های ترحم آمیز و عدالت جویانه به مناطق آزاد در سالهای اخیر یکی از مهمترین ضربه ها را به پیکره رشد و توسعه این مناطق وارد آورده و باعث شده این مناطق از کارکرد اصلی خود دور شوند.

بسیاری از کارشناسان معتقدند مناطق آزاد ایران طبق تعریف مناطق آزاد در دنیا حرکت نکرده اند. دلیل این ادعای آنها نیز این است که مناطق آزاد باید مکانی برای جذب سرمایه و صادرات کالا باشد؛ در صورتی که در ایران اگرچه به ظاهر این تعریف در قوانین دیده شده؛ ولی در عمل به گونه ای دست و پای مناطق آزاد بسته شده و این مناطق اسیر مشکلات دست و پاگیر سرزمین اصلی شده اند.

همین امر، مناطق آزاد را از اهداف اصلی خود دور نگه داشته و آنها را به نقطه ای رسانده که حیات اقتصادی منطقه با اخذ تخفیف روی واردات از واردکننده و استفاده از منابع ناشی از سود بازرگانی ادامه می یابد.

همه دست اندرکاران امر تجارت و صادرات در سالهای اخیر باید به این نکته اعتراف داشته باشند که هنوز جایگاه مناطق آزاد را نشناخته و کمتر مسئولی در دولت های مختلف به این نکته اشاره کرده که مناطق آزاد می تواند موتور محرک اقتصاد باشد.

این درحالی است که در مرحله ای بدتر، برخی مسئولان ضعیف ترین نگاه ها را به مناطق آزاد داشته و به این فکر بوده اند که باید کاری کنند تا مردم مناطق آزاد از محرومیت خارج شده واز سطح رفاه اجتماعی مطلوبی برخوردار باشند که از دیدگاه منتقدان چنین دیدگاهی، این یک نگاه ترحمی به مناطق آزاد است.

آنها معتقدند چنین دیدگاهی نشانگر این است که مسئولان در سالهای اخیر نگاهی ترحم آمیز و عدالت جویانه را برای مدیریت مناطق آزاد برگزیده اند و همواره از سرزمین اصلی برای رساندن مردم این مناطق به سطحی از رفاه، تقاضای کمک کرده اند.

از سوی دیگر این دیدگاه بیانگر آن است که برخی از دست اندرکاران امر هنوز نمی دانند چگونه منطقه آزاد می تواند نظیر ثروتی خدادادی همچون نفت، موجب جذب درآمد برای کشور شده و توانایی اداره کشور با درآمدهای اقتصادی همین مناطق وجود دارد. به نحوی که از طریق درآمد مناطق آزاد می توان کشور را ساخت و برای توسعه و آبادانی اش منابع مالی جذب کرد نه اینکه از سر لطف و منت مقدار منابع مالی را در اختیار آن گذاشت که مردم آنجا محروم نباشند.

در این میان ایران می تواند از تجربیات بسیاری از کشورها نظیر چین، هند، هنگ کنگ، امارات و سنگاپور بهره گیرد چراکه آنها پروتکل منطقه آزاد را پذیرفته و در مناطق آزاد خود شرایط و ضوابط اداره کار را تعیین و سپس به خاطر مدیریت صحیح، از منافع آن بهره مند شده اند.

به گزارش مهر، شاید تا زمانی که اعتراف نکنیم که مدیریتمان در مناطق آزاد کشور شکست خورده و از ارزش های اقتصادی مناطق بی اطلاع بوده ایم، نمی توانیم وارد فاز جدید مدیریت مناطق آزاد شویم. شاید گفته منتقدان نحوه عملکرد دولت ها در مناطق آزاد طی سالهای گذشته به نوعی مورد تایید مسعود میرکاظمی، وزیر بازرگانی دولت نهم نیز باشد.

"مناطق آزاد ایران از کارکرد اصلی خود خارج شده اند" این جمله ای است که وزیر بازرگانی چندی پیش عنوان و از تصویب طرحی در دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد خبرداد که می تواند تحول عظیمی در وضعیت مناطق آزاد کشور ایجاد کند.

به اعتقاد وی، مناطق آزاد کشور به جای تبدیل شدن به مکانی برای جذب سرمایه، به پایگاهی برای واردات تبدیل شده‌اند.

اما راهکارهای وی و همکارانش در طرحی مطرح شده که از سوی وزارت بازرگانی به دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد ارائه و مورد تصویب قرار گرفته تا با اجرای آن به صورت پایلوت در جزیره قشم، بتوان چاره ای برای ساماندهی و رونق اقتصادی در مناطق آزاد اندیشیده و اجرایی شود.

مسعود میرکاظمی معتقد است مناطق آزاد از کارکردهای اصلی در نظرگرفته شده برای آنها خارج شده و به جای پرداختن به کار صادرات به پایگاهی برای واردات تبدیل شده اند.

وی در دفاع از طرح مذکور گفته است: این طرح بررسی می کند چگونه می توان مناطق آزاد کشور و حوزه خلیج فارس را فعال کرد. به نحوی که در این طرح مطالعاتی، ویژگی های سایر مناطق آزاد دنیا مورد بررسی قرار گرفته و براین اساس، مناطق آزاد وظایف بیشتری خواهند داشت.

به گفته وزیر بازرگانی، بسیاری از دستگاهها نیز برای فعال کردن این مناطق مهم تجاری کشور، اختیارات خود را تفویض کرده اند. بنابراین اگر این طرح به ثمر رسد، می توان نقش مهمی در توسعه تجارت کشور برای مناطق آزاد متصور شد.

سازمان توسعه تجارت ایران دستگاهی است که در این راستا می خواهد تجربیات موفق خود در حوزه صادرات را در اختیار مناطق آزاد گذاشته و برای مشکل مطرح شده از سوی کارشناسان مبنی بر اینکه مناطق آزاد ایران  در خلال دهه های گذشته نتوانسته اند آنچنان که باید همچون بسیاری از مناطق آزاد موفق دنیا حرکت کنند، راه حلی ارائه داده و عملیاتی کند.

در این راستا مهدی غضنفری رئیس این سازمان معتقد است مناطق آزاد باید قاعدتا مکانی برای جذب راحت تر و سریعتر سرمایه و تولید یا صادرات کالا باشد. به این معنا که موضوعات تولید و تجارت با سهولت بیشتری صورت گیرد. اما این اتفاق به طور کامل در مناطق آزاد ما رخ نداده و دست یافتن به دلایل آن نیاز به آسیب شناسی دارد.

وی می افزاید: همین امر، مناطق آزاد را از اهداف اصلی خود دور نگه داشته و آنها را به نقطه ای رسانده که حیات اقتصادی منطقه تا حد زیادی به واردات و عوارض ناشی از آن مرتبط شده است.

معاون وزیر بازرگانی در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: در مرحله نخست باید به بازشناسی نقش مناطق آزاد و ویژه در اقتصاد کشور پرداخت. اصلاح دیدگاه های گذشته باید در برگیرنده همه افراد چه مردم و چه مسئولان باشد.

به گفته وی، یکی از اهداف پرداختن به مناطق آزاد و ویژه، آبادسازی خود آن مناطق است. ولی این موضوع نباید ما را از ارزش های اقتصادی چنین مناطقی غافل کند.

رئیس سازمان توسعه تجارت ایران می افزاید: معمولا در مناطق آزاد موفق دنیا می توان دید که صاحبان برندهای معروف، کارخانجات خود را احداث کرده و نوعی تجارت بین المللی شکل گرفته به این معنا که مناطق آزاد یکی از درگاههای مهم پیوند با اقتصاد جهانی است.

غضنفری معتقد است برای حصول به چنین اهدافی باید قوانین تسهیل کننده داشته و از هرگونه بدبینی برای واگذاری کامل اختیارات کامل به مناطق پرهیز کرد. به ویژه آنکه باید سطح سرویس بالاتر از مناطق رقیب خود را در این مناطق ارائه کرد تا جریان سرمایه بیشتری به سمت مناطق آزاد ایران حرکت کند.

وی ضمن اشاره به تجربه سایر کشورها همچون هند، چین، هنگ کنگ، امارات و سنگاپور در اداره مناطق آزاد تصریح می کند: با این مقایسه می توان نتیجه گرفت که ایران هم درحوزه آبادسازی مناطق یعنی ایجاد بستری تولیدی- تجاری و هم در حوزه تشویق دیگران به سرمایه گذاری، به اندازه کافی موفق نبوده و البته این موضوعی است که به این دولت یا دولت های قبل برنمی گردد.

به گزارش مهر، یکی از موضوعاتی که شاید در حوزه آبادسازی مناطق آزاد وتشویق سایر کشورها به سرمایه گذاری کمتر، بیشترین تاثیر را داشته روند طولانی تصمیم گیری ها است. به این معنا که روند تصمیم گیری برای این مناطق در مواردی حتی برای ایجاد زیرساختها به اندازه ای طولانی می شود که شاید کار از توجیه اقتصادی خود خارج شود.

یکی از این نمونه ها احداث پل 2کیلومتری خلیج فارس برای اتصال منطقه آزاد قشم به بندرعباس است که شاید 7 تا 8 سال است که هنوز احداث آن به ثمر نرسیده. این درحالی است که پروژه های مشابه این پل حتی تا حدود 35کیلومتر نیز توسط دیگر کشورها در منطقه خلیج فارس اجرا شده است.

این فقط یک مثال است. سایر طرح ها و موضوعات مرتبط با مناطق آزاد نیز دارای چنین کندی در سرعت عمل است که از جمله می توان به مشکلات پیش روی احداث طرح هایی همچون احداث هتل، آماده سازی فضای توریستی، حضور بانکها و بیمه های داخلی و خارجی و سرویس های تولیدی و تجاری اشاره کرد.

حال شاید با اجرای طرح پایلوت مناطق آزاد کشور در قشم بتواند اندکی این روند را تسهیل کند چراکه رویکرد اصلی این طرح هماهنگی بیشتر دستگاههای دولتی و نیز بخش خصوصی برای جذب سرمایه بیشتر و صادراتی کردن این منطقه است.

در این راستا معاون وزیر بازرگانی می گوید: علیرغم اینکه طرح پایلوت صادراتی کردن وجذب سرمایه در مناطق آزاد ایران طرحی فرابخشی بوده و به نوعی همه دستگاهها درگیر آن هستند اما نباید تصور کرد اجرای این طرح به معنای دخالت وزارت بازرگانی در مدیریت مناطق آزاد است. بلکه هدف استفاده از تجربیات وزارت بازرگانی و سازمان توسعه تجارت در ارائه دیدگاههای صادراتی و هماهنگی دستگاههای مرتبط است.

به گفته وی مدیران مناطق آزاد قشم به این طرح باور دارند و با عزم راسخ به دنبال اجرایی کردن آن هستند. قاعدتا برای اینکه این طرح دچار سرنوشت سایر طرحها نشود نیازمند پشتیبانی کامل همه دستگاهها و به ویژه شورای بالادستی است.

به گزارش مهر، برای جلوگیری از بروز چنین مشکلی انتظار می رود همه مسئولان در دستگاههای مختلف به نقش اثرگذار مناطق آزاد در اقتصاد کشور توجه داشته و ضمن واگذاری اختیارات کامل به آنها تلاش کنند از انتقال برخی مشکلات اقتصادی سرزمین اصلی به مناطق آزاد بپرهیزند.

مناطق آزاد باید نگرش و پروتکلی مدیریت شوند که سرمایه گذار احساس نکند آنها ناپایدارهستند. بنابراین  فراموش کرد اگر قصد حضور پایدار در اقتصاد جهانی را داریم باید چارچوبهایی پایدار، فراملی، رقابت پذیر و اطمینان بخش تعریف کنیم. تجربیاتی خوبی را در این زمینه در هنگ کنگ و سنگاپور وجود دارد.

در این راستا، با توجه به هدف مهم توسعه صادرات غیرنفتی و عزم همه مسئولان برای تحقق چنین امری به جای صادرات نفت، مناطق آزاد یکی از نقاطی است که با حضور سرمایه گذاری داخلی و خارجی می تواند صادرات و صادرات مجدد را تجربه کند. این موضوع تم اصلی طرح پایلوت است.

معاون وزیر بازرگانی ضمن اشاره به جزئیات طرح پایلوت مناطق آزادکشور در قشم گفته این طرح دارای 8 کمیته است که حوزه های مختلف زیربنایی، انرژی، حمل و نقل، بانکها و توریسم را در بر می گیرد. هریک از کمیته ها مسئولی دارد که از دستگاههای تخصصی انتخاب شده اند و اعضایی که از دستگاههای مرتبط آمده اند.

وی می افزاید: هریک از این کمیته ها آرمانی برای خود دارند. مثلا قشم قطب نفت و گاز و انرژی یا قشم قطب صادراتی مجدد، قشم پایلوت بانکهای خارجی، قشم پایلوت سرمایه گذاری خارجی در مورد بیمه های خارجی، گردشگری و فعالیت های دانشگاهی. به همین صورت، آرمانهای ارزشمندی وجود دارد که کمیته ها قصد دارند منطقه را تاحد نمونه شدن پیش برند.

به گفته غضنفری، به زودی مرکز خدمات "سرور سنتر" این طرح آغاز به کار خواهد کرد. در این مرکز، همه خدمات مورد نیاز سرمایه گذاران به طور یکجا و یکپارچه به سرمایه گذاران ارائه خواهد شد.

وی می افزاید: تاکنون سرمایه گذاران بسیاری ضمن آشنایی با جزئیات این طرح اعلام آمادگی کرده اند که در حوزه زیرساختها، تولید و تجارت با طرح همکاری کند.

به این ترتیب اگر این نگرش متفاوت نسبت به مناطق آزاد کشورمان اجرایی شده، اختیارات به طور کامل واگذار و چارچوب مناسب تعریف شود، آنگاه شاهد خواهیم بود که مناطق آزاد نه تنها سربار اقتصاد کشور نیستند بلکه با شکل گیری یک جریان مثبت سرمایه به سمت کشور، مشکلات مربوط به اشتغال و رقابت پذیری در مسیر حل قرار خواهد گرفت.

امواج خروشان آبهای نیلگون خلیج فارس انتظار دارند ما قدر آنها را بدانیم و آنچنان که شایسته است اجازه دهیم نقش و سهم واقعی خود را در اقتصاد ملی به کار گیرند؛ یک از این نقشها فعال سازی مناطق آزاد است همانگونه که برخی از کشورها انجام داده اند.