دبیرخانه سازمان ملل متحد United Nations Secretariat

دبيرخانه سازمان ملل، دبيركل، سازمان ملل، طرح ترويكا

نویسنده : شعبانعلی جباری

دبیرخانه سازمان ملل یکی از نهادهای مهم بین‌المللی است چرا که تمام مسائلی که در ارگان‌های سازمان ملل مطرح می‌شود باید برای اظهارنظر و تصمیم آماده باشد و هماهنگی‌های لازم توسط دبیرخانه انجام می‌شود دبیرخانه تحت مدیریت دبیرکل قرار دارد که او کارمندان دبیرخانه را بر مبنای توسعه و تعادل جغرافیایی کشورها تعیین می‌کند. اعضای دبیرخانه جزء مأمورین بین‌المللی بوده و دارای امتیازات و مصونیت هایی هستند که دیپلمات‌ها دارند.

دبیرکل:

دبیرکل یک شخصیت بسیار مهم و مؤثر در سازمان ملل است چرا که هماهنگی و نظم و ترتیب کلیه امور سازمان ملل به عهدۀ اوست و همچنین نظارت مستقیم بر اجرای مصوبات مجمع عمومی و شورای امنیت و سایر دستگاه‌ها به عهدۀ او می‌باشد. طبق ماده 97 منشور، دبیر کل به پیشنهاد شورای امنیت و با تصویب مجمع عمومی برای مدت پنج سال که برای یک بار نیز قابل تجدید است، انتخاب می‌شود البته انتخاب دبیر کل باید با رأی مثبت همۀ اعضای دائم شورای امنیت باشد اگرچه که معمولاً انتخاب دبیرکل از میان اعضای غیردائم شورای امنیت می‌باشد.اولین دبیرکل سازمان ملل در سال 1946 شخصی بنام تویگوه لی (Trigvelee) اهل نروژ بود که پس از اتمام دوره‌اش به مدت سه سال نیز به کار خود ادامه داد و پس از استعفای او شخصی بنام هامرشلد (Hammershold) در سال 1953 از سوئد به این سمت انتخاب شد، به علت فعالیت‌های مؤثر هامرشولد در صحنه‌های بین‌المللی نقش دبیر کل در جامعه بین‌المللی اهمیت بیشتری پیدا کرد و به همین علت طرح ترویکا (ترویکا در زبان روسی نام درشکه‌ای است که از طریق سه اسب کشیده می‌شود.) از سوی شوروی در سال 1960 ارائه شده که در کنار دبیر کل یک هیأت سه نفره متشکل از نمایندگان کشورهای سرمایه‌داری، سوسیالیستی و غیر متعهد ایجاد شود تا اینکه فعالیت‌های دبیرکل تعدیل یابد که البته با مخالفت اکثریت کشورها روبرو شد.

سومین دبیرکل سازمان ملل، اوتانت اهل برمه بود که به جا‌ی هامر شولد انتخاب و در سال 1966 نیز مجدداً به این سمت انتخاب شد دبیر کل بعدی والدهایم از اتریش بود که در سال 1972 انتخاب شد او نیز برای دو دوره متصدی این سمت بود و پس از او خاویر پرزدکوئیار انتخاب و در سال 1992 پطرس غالی از مصر به عنوان ششمین دبیرکل برگزیده شد و پس از او کوفی عنان عهده‌دار این سمت بود، هم اکنون آقای یان کی مون از کره جنوبی عهده دار این سمت می باشد.

وظایف دبیرکل سازمان ملل:

طبق مادۀ 99 منشور سازمان ملل متحد، دبیرکل می‌تواند توجه شورای امنیت را به هر موضوعی که به عقیدۀ او صلح و امنیت بین‌المللی را به خطر می‌اندازد جلب نماید و در حقیقت او به عنوان وجدان بیدار دنیا عمل می‌کند و طبق ماده 13 نظامنامۀ داخلی مجمع عمومی، دبیرکل می‌تواند هر موضوعی را که به عقیدۀ او لازم باشد در دستور کار مجمع عمومی یا سایر ارکان قرار دهد و تاکنون دبیران کل سازمان ملل در بحران‌های بین‌المللی نقش بسزایی داشته‌اند برای مثال می توان به بحران خاورمیانه عربی، قبرس، کشمیر، بحران موشکی کوبا اشاره کرد. هر یک از ارکان سازمان ملل ممکن است مأموریت خاصی را به دبیرکل محول نماید. دبیرکل هر ساله گزارش جامعی از فعالیت‌های سازمان ملل در زمینه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، حقوقی و فرهنگی به مجمع عمومی ارائه می‌دهد و معمولاً ضمن تسلیم این گزارش نظریات و پیشنهادهای خود را در مورد مسائل مختلف بین‌المللی به اطلاع مجمع می‌رساند.

جدای از مدیریت دبیرخانه، دبیرکل سازمان ملل، رئیس دستگاه ادارای سازمان ملل است و دستگاه اداری سازمان ملل با چندین هزار عضو و تشکیلاتی مختلف تحت ادارۀ دبیرکل می‌باشد. در حقیقت دبیرکل ناظر نظم و امنیت دنیاست چرا که مکلف است در هر موقع که اختلال در صلح و امنیت بین‌المللی مشاهده کند آنرا به شورای امنیت و مجمع عمومی گزارش دهد و با تصمیمات آن نهادهای بین‌المللی، صلح و امنیت را به جامعۀ بین‌المللی به ارمغان آورد به همین دلیل اگر شخصیت قوی و مستقل در سازمان ملل باشد می‌تواند تحولاتی را در جامعۀ جهانی ایجاد نماید و بارها اتفاق افتاده که با حسن تدبیر دبیرکل سازمان، مناقشات بین‌المللی حل و فصل شده است.