روانشناسى امر به معروف و نهى از منکر

روانشناسى امر به معروف و نهى از منکر
بخش اندیشه:امر به معروف و نهى از منکر از جمله فرامینى است که شرع مقدس اسلام به منظور کنترل و نظارت همگانى بر رفتارهاى اجتماعى و فردى بر آن پاى فشرده و آن را بسیار مهم و حساس توصیف کرده است. این مهم در حوزه‌هاى متعددى از علوم اجتماعى قابل بررسى و تدقیق است که شاخه‌هاى مختلف ارتباطات اجتماعی، فرهنگ‌شناسی، روانشناسى فردى و اجتماعى و حتى علوم سیاسى از مهمترین آنهاست. بى‌توجهى به ابعاد متفاوت و گاه به ظاهر متضاد این فریضه اجتماعى بى‌تردید سبب مغفول ماندن فلسفه، اهداف و مکانیسم‌هاى مناسب آن و در نتیجه فقدان کارایى در نظر گرفته شده براى آن مى‌گردد. امر به معروف و نهى از منکر همچون سایر پدیده‌هاى اجتماعى که موضوع آن موجودى زنده،‌ هدفدار، هوشمند و با اراده به نام انسان است باید با عنایت جدى به حواشى و سایر ابعاد زندگى فردى و اجتماعى آدمى صورت پذیرد و به موضوع خود یعنى انسان به عنوان یک کل قرار گرفته درکلى دیگر شامل گروه و اجتماع و داشته‌ها و آموزه‌هاى فردى و اجتماعى و نیز احاطه شده توسط بسترهاى موجود و سنت‌ها و ارزش‌هاى حاکم و غیرحاکم بنگرد در غیر این صورت صرفا و حداکثر در نقش قوانین موضوعه خشک حکومتى عمل خواهد کرد و تنها بر زندگى و رفتار ظاهرى انسان‌ها و آن هم تا زمانى که ابزارهاى امر به معروف و نهى از منکر یعنى آمران و ناهیان باقى باشند تاثیر خواهد گذارد، تاثیرى که ضمانتى بر نهادینه و درونى شدن آن نیست. اگر چه هر کنش و واکنشى با موضوعیت انسان و رفتارهاى انسانى به تبع مختصات و ویژگى‌هاى پیچیده آدمى دچار پیچیدگى‌ها و ظرافت‌هاى خاص مى‌گردد و با نگاه‌هاى ساده‌انگارانه یک یا چند بعدى نمى‌توان به تفسیر و تعلیل و تحلیل و از همه مهمتر تعیین رفتارهاى انسانى پرداخت لیکن در نظر داشتن ابعاد و عنایت به همین پیچیدگى‌ها مى‌تواند ما را از استنتاجات و فرمول‌هاى ساده و سطحى باز دارد. دستکم در مقام بررسى علمى و دقیق فرایض و وظایف اجتماعى همچون امر به معروف و نهى از منکر جامع‌نگرى و پرهیز از ساده‌نگرى و ساده‌انگارى از اولیات است و فارغ‌ از مکانیسمهاى اجرایى ضرورى توجه عمیق به فلسفه، تعاریف‌، مفاهیم و اهداف براى دستیابى به الگوهاى اجرایى مناسب و کارآ ضرورى و لازم است.
باتوجه به ضرورت‌هاى فوق‌الذکر و مسائل خاص اجراى دستورات اجتماعى دینى همچون امر به معروف و نهى از منکر در جامعه ایران که فرض بر آن است که هدف عمل بر مبناى الگوها و روش‌هاى حکومت دینى مى‌باشد ضرورى است علاوه بر بررسى‌هاى جداگانه در خصوص تاثیر شرایط اجتماعى خاص و دوره هاى گذار بر رفتارهاى اجتماعى و فردی،‌ رفتار افراد براساس اوامر و نواهى سایرین نیز در بسترهاى علمى بررسى شود. از جمله این بسترها که رفتارهاى انسانى را تفسیر، تحلیل و حتى پیش‌بینى مى‌نماید حوزه روانشناسى فردى و اجتماعى است. در این بستر یک اصل مسلم فرض مى‌شود و آن عبارت است از اینکه رفتار مورد نظر یا مطلوب توسط انسان‌ها برآیندى از نگرش‌ها و باورهاى آنان است که بر اثر علل و عوامل مختلف شکل گرفته و آنان را به پرداختن و یا خوددارى کردن از برخى اعمال وامى‌دارد. نحوه شکل‌گیرى نگرش‌ها و باورها، عوامل تاثیرگذار بر آن، میزان دخالت و سهم واقعى آن در رفتارهاى ارادى و غیرارادى و در نهایت جایگاه مکانیسم‌هاى کنترل‌هاى بارز اجتماعى نظیر امر به معروف و نهى از منکر در نگرش‌ها و باورها در حوزه روانشناسى فردى و اجتماعى مورد بررسى و مطالعه قرار مى‌گیرد.

منبع : روزنامه رسالت