روز وحدت حوزه و دانشگاه

وحدت، حوزه، دانشگاه، شهيد مفتح

حجت الاسلام مسعود قاسمی

از خجسته‌ترین پیامدهای انقلاب اسلامی، وحدت حوزه و دانشگاه است. طرح مسئله وحدت حوزه و دانشگاه را می‌توان از آثار انقلاب فرهنگی دانست که با بهره گیری از رهنمودهای امام خمینی (ره) در سال 59 آغاز شد. انقلاب فرهنگی همچنان که حضرت امام (ره) در پیام نوروزی سال 59 اعلام فرمود، گسترش پژوهش‌های علمی و معارف بلند و عمیق اسلام را به عنوان هدف اصلی دنبال می‌کرد. این آرمان بلند، دانشگاه و حوزه را برای تلاش مشترک به سوی هم کشاند و در فضای سیاسی آن زمان، باب مشارکت و وحدت حوزه و دانشگاه را بازکرد.

سالروز وحدت حوزه و دانشگاه

بیست و هفتم آذرماه، یادآور عروج سرخِ مجاهدی خستگی ناپذیر و عالمی ربانی، آیت اللّه مفتح، است که از پیشروان اندیشه وحدت حوزه و دانشگاه بود. این شهید والامقام در راه تحقق این اندیشه و آرمان بلند که از اندیشه بلند امام راحل (ره) برخاسته بود، تلاش‌های بی وقفه ای انجام داد. به پاس فعالیت‌های چشمگیر شهید مفتح در راه تحقق وحدت حوزه و دانشگاه و لزوم ارتباط، همکاری و همفکری این دو قشر اندیشمند، روز 27 آذر ـ که سالروز شهادت دکتر مفتح نیز هست ـ روز وحدت حوزه و دانشگاه نام گذاری شده است.

یادی از شهید مفتح

شهید مفتح اندیشمندی بزرگ و عالمی متعهد بود. وی از محضر بزرگانی چون سید محمد حجت کوه کمری، بروجردی، سیدمحمد محقق(داماد)، علامه طباطبایی و امام خمینی (ره) بهره برد و خود مدرّسی بزرگ در حوزه گردید. آیت اللّه مفتح در حالی که در شهر قم به عنوان استادی بزرگ مطرح بود، پا به عرصه دانشگاه گذاشت. او همان گونه که در حوزه به درجه اجتهاد رسیده بود، در دانشگاه نیز موفق به اخذ درجه دکترا شد. دکتر مفتح پس از گذراندن دوره دانشگاه، علاوه بر تدریس در حوزه به تدریس در دبیرستان‌های شهر مقدس قم پرداخت.

جایگاه حوزه

حوزه‌های علمیه در جامعه دینی و نظام ما دارای جایگاهی بس مهم و والا هستند. نقش حوزه‌ها در حرکت اسلامی و تربیت جامعه بسیار حساس و سرنوشت ساز است. با نگاهی به تاریخ پرفراز و نشیب کشورمان در می‌یابیم که عالمان دینی همواره سرپرستی و هدایت جامعه را بر عهده داشته و در حوادث و بویژه مبارزات مردم علیه طاغوت و حکومت‌های جایز زمان خویش، پیشاپیش مردم به قیام برخاسته‌اند. با پیروزی انقلاب و تشکیل حکومت اسلامی، و پدید آمدن افق‌های تازه، مسئولیت سنگین‌تری بر عهده حوزویان قرار گرفته است.

جایگاه دانشگاه

دانشگاه همواره جایگاه آموزش و کاوش در حوزه اندیشه‌های علمی بوده است و رسالت بلند آنان سوق دادن جامعه به سوی مقاصد بلند فرهنگی و اجتماعی است. دانشگاهیان؛ روشن فکرانی که از افق بالاتری به جامعه می‌نگرند، می‌توانند در پیشبرد جامعه به سوی رشد و تعالی نقش بسیار مهمی ایفا نمایند.

نقش خطیر روحانی و دانشجو

در نظام گذشته تلاش‌های بسیاری برای منزوی کردن روحانیت و از سوی دیگر غربی کردن کشور و نهادهای فرهنگی و آموزشی، بویژه دانشگاه‌ها، صورت پذیرفت. با پیروزی انقلاب و در سایه رهبری امام (ره) دو قشر روحانی و دانشجو برای پیروزی انقلاب اسلامی پیشگام گردیدند. روحانی و دانشجو با درک موقعیت حساس و مهم خود همواره نقش خود را در انقلاب حفظ کردند و پیشاپیش سایر اقشار برای ایفای مسئولیت‌های خویش وارد عمل شده‌اند. به دلیل اهمیت نقش این دو قشر در هدایت جامعه است که وحدت میان آنها همواره مدّ نظر امام راحل (ره) و مقام معظم رهبری(مدظله العالی) بوده و هست.

وحدت حوزه و دانشگاه در کلام امام (ره)

امام خمینی (ره) ، رهبر کبیر انقلاب، درباره ضرورت وحدت حوزه و دانشگاه در بیاناتی فرموده‌اند:«امروز یکی از ضروری‌ترین تشکل‌ها بسیج دانشجو و طلبه است. طلاب علوم دینی و دانشجویان دانشگاه‌ها باید با تمام توان خود در مراکزشان از انقلاب و اسلام دفاع کنند. فرزندان بسیجی‌ام در این دو مرکز، پاسدار اصول تغییر ناپذیر نه شرقی نه غربی باشند، امروز دانشگاه و حوزه از هر محلی بیشتر به اتحاد و یگانگی احتیاج دارند».

همکاری در راه تحقق اسلام ناب

وحدت حوزه و دانشگاه راهبرد اساسی امام خمینی (ره) برای تحقق اسلام ناب محمدی است و بدون این وحدت، انقلاب اسلامی کم فروغ است. همچنین وحدت و همکاری این دو پایگاه فکری ـ فرهنگی جامعه، برای حفظ فرهنگی اصیل، در مقابل هجوم ارزش‌های غربی، ضروری می‌باشد. وحدت و همکاری میان این دو نهاد، نه یک وحدت فیزیکی و شکلی، بلکه تقارب و یکی شدن در مبانی معرفت شناختی، ارزش‌های فرهنگی و دغدغه‌ها و حساسیت‌های سیاسی ـ اجتماعی است؛ و همین حالت است که هر یک از این دو قشر را در جایگاه واقعی خود قرار داده است.

دشمنان وحدت

اگرچه در راه وحدت حوزه و دانشگاه تلاش‌های بسیاری صورت گرفته، اما کارشکنی‌های متعددی نیز در راه مقابله با این هدف شکل گرفته است. بدون شک هستند کسانی که می‌خواهند بار دیگر بین این دو مرکزِ ارزشمند و میان این دو قشر مهم و تاثیرگذار جدایی افکنند. کسانی که دشمنان نظام اسلامی را می‌شناسند نباید اجازه دهند تا غبار کدورت، فضای آکنده از مهر و و جوّ و سالم علمی کشور را تیره و بیمار سازد. روز وحدت حوزه و دانشگاه فرصت خوبی است برای طرح مجدّد و عالمانه این موضوع و آسیب شناسی و آفت زدایی از این شجره طیبه و تحکیم یکی از بزرگ‌ترین آرمان‌های انقلاب اسلامی.

دشمنان وحدت در کلام حضرت امام خمینی (ره)

بنیانگذار انقلاب اسلامی ـ که همیشه با نگاهی ژرف به مسائل می‌نگریست ـ جدایی حوزه و دانشگاه را توطئه استکبار می‌دانست. ایشان در سخنانی فرموده اند:«حالاکه می‌بینند یک تحولی پیدا شده است، [و]دانشگاهی متمایل شده است به روحانی، [و] روحانی متمایل شده است به دانشگاهی [و] باهم هستند و می‌خواهند باهم کشور خودشان را به پیش ببرند، حالاشیاطین بیشتر در فکر هستند که روحانی را از یک طرف بکوبند و دانشگاهی را از یک طرف و فساد کنند بین این دو تا ... چشم هایتان را باید خیلی بازکنید. در این زمان چشم و گوش‌ها باید خیلی باز باشد که یک وقت می‌بینید از داخل خود دانشگاه و از داخل خود فیضیه شما را به فساد می‌کشانند، شما را به تفرقه می‌کشانند. اینهایی که نمی‌خواهند این کشور یک کشور صحیح و سالم باشد و ارباب‌های آنها که از اول هم نمی خواستند، نمی‌توانند ببینند که شما باهم مجتمع شدید و می‌خواهید باهم کار کنید ... آنها در صدد این هستند که نگذارند شماها باهم باشید».

موانع وحدت

شاید نخستین مانع در راه وحدت حوزه و دانشگاه عدم وضوح و تبیین دقیق مفهوم آن نزد طرفین باشد. به نظر می‌رسد که این موضوع به صورت جدی بررسی نشده و در عوض، برخی نتایج علمی و احتمالی این وحدت در زمینه‌های مختلف مورد تاکید بوده است. نبودِ همدلی و خوشبینی متقابل نیز می‌تواند مانع دیگری در راه وحدت حوزه و دانشگاه به شمار آید. موضِع گیری‌ها و سخنان غیر دوستانه برخی از طرفین به تدریج همدلی و خوشبینی متقابل را کم رنگ ساخته و می‌سازد. یکی دیگر از موانع وحدت، عدم شناخت دقیق از خصوصیات و توانایی‌های خود و طرف مقابل است. هر کدام از این موارد خود نیازمند بررسی جداگانه و دقیق است تا موانع وحدت و همدلی این دو قشر فرهیخته از میان رفته و پیوندهای دوستی و اتحاد، مستحکم تر گردد.

زمینه‌های وحدت

برای همکاری حوزه و دانشگاه زمینه‌های گسترده‌ای وجود دارد که به چند مورد اشاره می‌کنیم. یکی از ملموس‌ترین و عینی ترین زمینه‌های تقارب و همکاری این دو نهاد اتخاذ شیوه‌های مشترک آموزشی ـ پژوهشی است. تبادل اطلاعات، تشکیل شبکه‌های مشترک پژوهشی ـ اطلاع رسانی، مبادله استاد و مدرّس و نیز ایجاد ارتباط سیاسی ـ فرهنگی می‌تواند سهم بسزایی در همکاری و وحدت حوزه و دانشگاه داشته باشد.

وحدت حوزه و دانشگاه در کلام رهبر

مقام معظم رهبری(دام عزه)، راهکارهای وحدت حوزه و دانشگاه را این چنین تبین کرده اند:«در نظام اسلامی، علم و دین پابه پا باید حرکت کند. وحدت حوزه و دانشگاه یعنی این. وحدت حوزه و دانشگاه معنایش این نیست که حتما بایستی تخصص‌های حوزه‌ای در دانشگاه و تخصص‌های دانشگاهی در حوزه دنبال بشود نه، لزومی ندارد. اگر حوزه و دانشگاه به هم وصل و خوشبین باشند و به هم کمک بکنند و با یکدیگر همکاری نمایند، دو شعبه از یک موسّسه علم و دین هستند. این موسسه دو شعبه دارد: یک شعبه، حوزه‌های علمیه و شعبه دیگر، دانشگاه‌ها هستند ... طلاب و دانشجویان قدر یکدیگر را بدانند، با یکدیگر آشنا و مرتبط باشند، احساس بیگانگی نکنند. احساس خویشاوندی و برادری را حفظ کنند و روحانیون در دانشگاه‌ها عملاً کوشش کنند که نمونه‌های کامل عالم دین و طلبه علوم دینی را به طلاب و دانشجویان و دانشگاهیان ارائه بدهند و نشان دهند که هر دو، نسبت به یکدیگر، با حساسیت مثبت و با علاقه همکاری می‌کنند. این، همکاری و وحدت حوزه و دانشگاه است. البته برای این کار باید برنامه ریزی و سازماندهی بشود».