سبك زندگي انسان منتظر، از
سايرين متمايز است. زمينه‌سازي براي ظهور حضرت مهدي (عج) هويت خاصي به ديدگاه‌ها و
گرايش‌ها و رفتارهاي فرد مسلمان مي‌دهد. يعني اگر در نظر بگيريم كه سبك زندگي يك
فرد منطبق بر آموزه‌هاي اسلام است، اين ديدگاه شيعي درباره حضرت حجت (عجل‌الله
تعالي فرجه) و زمينه‌سازي براي ظهور ايشان مانند نخ تسبيحي همه اجزاي زندگي
مومنانه آن فرد را به هم متصل مي‌كند و به آن جهت مي‌دهد. در اين نوشتار به بررسي
كلي درباره سبك زندگي زمينه‌سازظهور حضرت مهدي (عليه السلام) مي‌پردازيم.
مفهوم
سبك زندگی منتظرانه
سبك زندگي مجموعه‌اي از عملكردهاست كه بر اساس
بينش ما به زندگي شكل مي‌گيرد و فرد با بهره‌گيري از آنها، افزون بر رفع نيازهاي
جاري خود، روايت خاصي از هويت شخصي خود را در برابر ديگران، مجسم مي‌سازد و در
واقع از اين نظر ميان قشرهاي گوناگون اجتماعي، تمايز به وجود مي‌آورد.
يكي
از صاحب نظران بر اساس ديدگاه رهبر معظم انقلاب در تعريف سبك زندگي مي‌گويد: سبك
زندگي، مجموعه‌اي نظام‌مند از فعاليت‌هاست كه از بينش‌ها، گرايش‌ها و كنش‌هاي
اشخاص بر مي‌خيزد و به همين مناسبت، مقام معظم رهبري تاكيد مي‌كند كه «رفتار
اجتماعي و سبك زندگي، تابع تفسير ما از زندگي است.
هدف زندگي چيست؟ هر هدفي كه ما براي زندگي معين
كنيم، بطور طبيعي، متناسب با خودش، يك سبك زندگي براي ما به همراه دارد»به اين
ترتيب اگر زمينه‌سازي براي ظهور حضرت مهدي (عج) در اولويت اهداف زندگي انسان
مسلمان شيعه مذهب قرار گيرد و با علم و معرفت نيز همراه باشد، علايق، گرايش‌ها و
عملكرد فرد را تحت تاثير قرار مي‌دهد. در واقع اين هدف مقدس، اهداف جزئي‌تر زندگي
را دوباره تعريف مي‌كند و بر اين اساس سبك خاصي از زندگي شكل مي‌گيرد.
سبك زندگی
زمينه‌سازانه
انتظار
بر تمام مسئوليت‌هاي ديني سايه مي‌افكند و آن را در نسبتي خاص با امام زمان (عج)
قرار مي‌دهد. در واقع سبك زندگي انسان منتظر، بر اساس تكاليف ديني تعريف شده است،
با اين تفاوت كه نيت ما را در انجام اعمال ديني تغيير مي‌دهد و تكامل مي‌بخشد. پس
شاخصه و مولفه اصلي فرهنگ انتظار همه آن تكاليفي است كه در تعاليم ديني آمده است و
هيچ تغييري در وظايف و تكاليفمان به وجود نمي‌آيد و تنها وظيفه ما سخت‌تر شده است
و از آن طرف فضيلت‌هاي ما هم برتر شده است و به همين جهت، مردم زمان غيبت، اگر به
وظايف خود عمل كنند، برترين مردم در تمام دوران هستند. بر اساس روايات: اگر روزى
هيچ كس از اولاد امام حسين (عليه السلام) را نبينيد، از خداوند استعانت طلبيد و به
طريقه و سنتي كه عمل مي‌كرديد، توجه نموده از آن پيروى نماييد...
بنابراين
فرهنگ انتظار، همان تماميت اسلام ناب محمدي است كه در دوران غيبت بطور خاص، با
انتظار امامي كه غايب است، خودش را نشان مي‌دهد. در واقع فرد منتظر تكاليف ديني را
با اين نيت انجام مي‌دهد كه در دوران غيبت نيز از امام خويش اطاعت كند و به تبع آن
ظرفيت ولايت‌پذيري را در خود بالا ببرد و زمينه ظهور ايشان را فراهم كند.
در
اين زمينه همچنين گفته شده است: ما به عنوان شيعه منتظر در دوران غيبت، بايد به
اين باور رسيده باشيم كه امام مهدي (عج)، با وجود غيبت ظاهري، امام، حي و حاضر و
ناظر و شاهد بر اعمال ماست و آن حضرت يك تكاليفي از ما مي‌خواهد كه بايد به آنها
عمل كنيم. امام غايب ما، امام مهدي (عج)، حجت خدا و منجي موعود است. امام به عنوان
حجت الهي، معيار و شاخص است و ما وظايفي نسبت به آن حضرت بر عهده داريم. بقيه حجت‌هاي
الهي، معمولاً در جامعه خودشان حاضر بودند؛ اما اين امام، اين ويژگي را دارد كه
غايب است و با وجود غيبتش، مردم موظف به اطاعتش شده‌اند و معيار سنجش عملكرد افراد
در دوران غيبت نيز اطاعت از امام است؛ يعني مردم در دوران غيبت، با وجود غيبت
ظاهري امام، بايد حرمت امامشان را پاس بدارند و مطيع او باشند.
جهت بخشی
نگاه منتظرانه به سبك زندگی
بنابراين اگر انتظار را به معناي دست روي دست
گذاشتن و صرفا چشم به راه آينده بودن تعريف نكنيم و آن را به نوعي تلاش جهت زمينه‌سازي
براي ظهور بدانيم، نگاه منتظرانه از دو ديدگاه به سبك زندگي ما جهت مي‌بخشد؛ يكي
از اين نظر كه انسان همان‌گونه كه در برابر حجت‌هاي آشكار الهي تكليف دارد، در
مقابل امام غايب هم مكلف به اطاعت است و ديگر از آن جهت كه بايد خودش و جامعه را
براي پذيرش حضور و ظهور حضرت مهدي (عج) آماده كند وگرنه غفلت از اين مهم ظهور
ايشان را به تاخير مي‌اندازد.
در واقع همين دو نيت در سبك زندگي اسلامي ما
نفوذ مي‌كند و آن را تكامل مي‌بخشد. كسي كه به تكاليف ديني تنها از آن جهت مي‌نگرد
كه در دين به رعايت آن دستور داده شده است، با كسي كه وظايف ديني را به مثابه خشت‌هايي
مي‌داند كه در هر لحظه بناي رفيع ظهور را تكميل مي‌كند، اين دو نگاه از نظر
انگيزشي در يك سطح نيستند.
امام صادق (عليه السلام) مي‌فرمايد: هر كس كه از
بودنش در شمار ياران امام قائم شادمان است بايد به انتظار باشد و با همين حال
انتظار با اخلاق نيكو رفتار كند. پس اگر اجلش فرا رسيد و امام قائم پس از مرگ او
قيام كرد پاداش او همانند پاداش كسى است كه امام قائم را درك كرده باشد. پس كوشا
باشيد و به انتظار بنشينيد. گوارا باد بر شما اى گروهى كه مشمول رحمت خداييد.
يعني عمل همراه با ورع و برخورداري از فضايل
اخلاقي، بايد رويكردي منتظرانه داشته باشد و كسي كه مي‌خواهد از اصحاب امام مهدي
(عج) به شمار آيد، بايد حتي در ورع و اخلاق پسنديده، به اين معنا توجه داشته باشد
كه اينها در نسبتي خاص با امام زمان (عج) و براي فراهم شدن زمينه‌هاي ظهور است.
جزئياتی
از سبك زندگی مهدوی
در
ميان روايات مهدوي يكسري از روايات، جزئيات بيشتري از تربيت و سبك زندگي مهدوي را
نشان مي‌دهند. در اين بخش به صورت كلي به رواياتي اشاره مي‌كنيم كه هر كدام از
زاويه‌اي، ويژگي‌هايي را كه در آمادگي براي ظهور موثرند، روشن مي‌سازند. بديهي است
كه اين ويژگي‌ها فرع بر موضوعي است كه در فوق درباره سبك زندگي زمينه‌سازگفته شد.
يعني درست است كه سبك زندگي زمينه‌ساز بر اساس الگوي كامل ديني است و فراتر از آن
تعريف نمي‌شود، ولي مواردي وجود دارد كه در تعجيل ظهور موثرترند. بي‌شك اين موارد
از جهت اولويت‌بندي در سبك زندگي زمينه‌ساز سرآمدند.
در
ذيل برخي از اين دسته روايات آمده است: رواياتي كه درباره ويژگي‌هاي ياران حضرت
مهدي (عج) از لحاظ زهد، بصيرت، عبادت و ولايت‌پذيري، شجاعت و... آمده است.
رواياتي كه درباره ويژگي‌هاي دولت و حكومت حضرت
پس از ظهور سخن مي‌گويد. بعضا در اين روايات درباره ويژگي‌هايي كه افراد پس از
ظهور كسب مي‌كنند يا درباره ويژگي‌هاي اجتماعي آن دوران سخن گفته شده است. بر اساس
اين روايات نيز مي‌توان اولويت‌هاي سبك زندگي زمينه‌ساز را مشخص كرد.
همه رواياتي كه درباره انتظار و منتظران و
همچنين شيعيان در عصر غيبت، توصيه‌هايي دارد. به عنوان نمونه مي‌توان به پايداري
بر دين، خواندن دعاهاي خاص، چنگ زدن به محبت اولياي الهي و دوستي با دوستان خدا و
دشمني با دشمنان خدا اشاره كرد. رواياتي كه درباره گروه يا گروه‌هايي كه براي ظهور
حضرت مهدي (عج) زمينه‌سازي مي‌كنند. روشن است كه آن چه در فوق گفته شد شامل همه
مسئوليت‌هاي ديني فرد منتظر، اعم از فردي و اجتماعي است.