دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

حکمت 102 نهج البلاغه : احترام گذاشتن به مرزها و حدود احكام الهى

حکمت 102 نهج البلاغه موضوع "احترام گذاشتن به مرزها و حدود احكام الهى" را مطرح می کند.
No image
حکمت 102 نهج البلاغه : احترام گذاشتن به مرزها و حدود احكام الهى

متن اصلی حکمت 102 نهج البلاغه

موضوع حکمت 102 نهج البلاغه

ترجمه مرحوم فیض

ترجمه مرحوم شهیدی

شرح ابن میثم

ترجمه شرح ابن میثم

شرح مرحوم مغنیه

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

شرح لاهیجی

شرح ابن ابی الحدید

شرح نهج البلاغه منظوم

متن اصلی حکمت 102 نهج البلاغه

102 وَ قَالَ عليه السلام إِنَّ اللَّهَ افْتَرَضَ عَلَيْكُمْ فَرَائِضَ فَلَا تُضَيِّعُوهَا وَ حَدَّ لَكُمْ حُدُوداً فَلَا تَعْتَدُوهَا وَ نَهَاكُمْ عَنْ أَشْيَاءَ فَلَا تَنْتَهِكُوهَا وَ سَكَتَ لَكُمْ عَنْ أَشْيَاءَ وَ لَمْ يَدَعْهَا نِسْيَاناً فَلَا تَتَكَلَّفُوهَا

موضوع حکمت 102 نهج البلاغه

احترام گذاشتن به مرزها و حدود احكام الهى

(عبادى)

ترجمه مرحوم فیض

102- امام عليه السّلام (در پيروى از دستور خدا) فرموده است

1- خداوند بر شما امر كرده واجبات (مانند نماز و روزه و خمس و زكوة و حجّ) را پس آنها را تباه ننمائيد (در انجام آنها كوتاهى نكنيد كه بكيفر خواهيد رسيد) و حدودى (مانند احكام بيع و نكاح و طلاق وارث) براى شما تعيين نموده از آنها تجاوز ننمائيد (به سليقه خودتان رفتار نكنيد كه بيچاره مى شويد) و شما را از چيزهائى (مانند زنا و لواط و قمار و شراب و رباخوارى) باز داشته پرده حرمت آنها را ندريد (بجا نياوريد كه در دنيا زيان ديده در آخرت بعذاب جاويد گرفتار خواهيد شد) و براى شما از چيزهائى خاموشى گزيده (مانند تكليف كردن بتحصيل دانشى كه براى آخرت سودى ندارد) و آنها را از روى فراموشى ترك نفرموده (چون خداوند منزّه از فراموشى است) پس در بدست آوردن آنها خود را برنج نيندازيد.

( ترجمه وشرح نهج البلاغه(فيض الاسلام)، ج 6 ص 1135)

ترجمه مرحوم شهیدی

105 [و فرمود:] همانا خدا بر عهده شما واجبهايى نهاده، آن را ضايع مكنيد و حدودى برايتان نهاده از آن مگذريد و از چيزهايى تان بازداشته حرمت آن را مشكنيد و چيزهايى را براى شما نگفته و آن را از روى فراموشى وانگذارده، پس خود را در باره آن به رنج ميفكنيد.

( ترجمه مرحوم شهیدی، ص 378)

شرح ابن میثم

97- و قال عليه السّلام:

إِنَّ اللَّهَ افْتَرَضَ عَلَيْكُمْ فَرَائِضَ فَلَا تُضَيِّعُوهَا- وَ حَدَّ لَكُمْ حُدُوداً فَلَا تَعْتَدُوهَا- وَ نَهَاكُمْ عَنْ أَشْيَاءَ فَلَا تَنْتَهِكُوهَا- وَ سَكَتَ لَكُمْ عَنْ أَشْيَاءَ وَ لَمْ يَدَعْهَا نِسْيَاناً فَلَا تَتَكَلَّفُوهَا

المعنى

فرائض اللّه: واجبات دينه. و حدوده: نهايات ما أباحه من نعمه و رخّص فيه. و الأشياء المنهىّ عنها: ما جاوز حدوده من المحرّمات و الرذائل. و ما سكت عنه كتكليف دقايق علم لا نفع له في الآخرة فإنّه لم يسكت عنه نسيانا لتقدّسه عن ذلك بل لعدم فايدته الأخرويّة و استلزام الاشتغال به ترك الاشتغال بعلم نافع فيلزمه المضرّة.

( شرح ابن میثم، ج 5 ص 294)

ترجمه شرح ابن میثم

97- امام (ع) فرمود:

إِنَّ اللَّهَ افْتَرَضَ عَلَيْكُمْ فَرَائِضَ فَلَا تُضَيِّعُوهَا- وَ حَدَّ لَكُمْ حُدُوداً فَلَا تَعْتَدُوهَا- وَ نَهَاكُمْ عَنْ أَشْيَاءَ فَلَا تَنْتَهِكُوهَا- وَ سَكَتَ لَكُمْ عَنْ أَشْيَاءَ وَ لَمْ يَدَعْهَا نِسْيَاناً فَلَا تَتَكَلَّفُوهَا

لغات

فرائض اللّه: واجبات دين خدا حدود الهى: نهايت چيزهايى از نعمتهاى الهى كه مباح دانسته و دست يازيدن بدانها را اجازه فرموده است

ترجمه

«خداوند بر شما چيزهايى را واجب ساخته است، مبادا آنها را تباه سازيد، و حدودى را براى شما تعيين كرده است، مبادا از آن حدود تجاوز نماييد، و شما را از چيزهايى نهى كرده است مبادا پرده حرمت آنها را بدريد، و براى شما در مورد چيزهايى خاموشى گزيده است، نه آن كه آنها را فراموش كرده باشد، پس خودتان را به زحمت نيندازيد».

شرح

چيزهايى مورد نهى يعنى آنچه از محرمات و پستيها كه از حدود الهى تجاوز كند. و چيزهايى كه در باره آنها خاموشى گزيده از قبيل تكليف به دانستنيهاى دقيقى است كه در آخرت بى فايده است زيرا خداوند از روى فراموشى، به سكوت برگزار نكرده، چه خداوند مبرا از نسيان است، بلكه به دليل بى سود بودن آنها براى آخرت و به دليل اين كه اشتغال بدانها باعث ترك اشتغال به دانستنيهاى مفيد مى شود و موجب ضرر و زيان مى گردد از آنها سخن نگفته است.

( ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 499)

شرح مرحوم مغنیه

104- إنّ اللّه افترض عليكم الفرائض فلا تضيعوها، و حدّ لكم حدودا فلا تعتدوها، و نهاكم عن أشياء فلا تنتهكوها، و سكت لكم عن أشياء و لم يدعها نسيانا فلا تتكلّفوها.

المعنى

اللّه سبحانه عادل و حكيم، لا يؤاخذ أحدا من عباده على فعل أو ترك إلا مع القدرة في العبد، و البيان منه تعالى أمرا أو نهيا. هذا هو حكم العقل و العقلاء و الكتاب و السنّة. قال تعالى: لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَها- 286 البقرة.

و قال نبي الرحمة: «رفع عن أمتي ما لا يعلمون». و قال الإمام الصادق: إن اللّه احتج على الناس بما آتاهم و عرّفهم.. و قد آتاهم القدرة، و عرفهم ما أراد على لسان رسله، و جعل لمراده منهم حدا، و جعل على من اعتدى و تعدى ذلك الحد حدا.

و إذن لما ذا البحث و السؤال عما لا نسأل عنه يوم الحساب و الجزاء، و لا جدوى لنا من بحثه في الحياة الدنيا كالبحث في حقيقة الملائكة، و شجرة آدم، و لون ناقة صالح و لبنها، و طول سفينة نوح و عرضها. و سمعت قائلا يقول: قرأت في بعض الكتب تحديدا دقيقا لذكر عوج بن عنق طولا و عرضا.

و قول الإمام: (و سكت لكم عن أشياء إلخ).. رد واضح و صريح على أهل القياس الذين يلحقون حكم غير المنصوص عليه بحكم المنصوص لا لشي ء إلا لما يخطر على قلوبهم من صورة العلة المشتركة بين الاثنين.

( فی ضلال نهج البلاغه، ج 4 ص 279 و 280)

شرح شیخ عباس قمی

25 - إنّ اللّه تعالى فرض عليكم فرائض فلا تضيّعوها، و حدّ لكم حدودا فلا تعتدوها، و نهاكم >ن أشياء فلا تنتهكوها، و سكت لكم عن أشياء و لم يدعها نسيانا فلا تتكلّفوها. فرائض اللّه: واجبات دينه. و حدوده: نهايات ما أباحه من نعمة و رخّص فيه. و انتهاك الحرمة تناولها بما لا يحلّ ، إمّا بارتكاب ما نهي عنه أو بالإخلال بما أمر به.

و قوله عليه السّلام: «فلا تتكلّفوها» أي بالسؤال، و البحث عنه، و نحو ذلك. قال تعالى: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْياءَ إِنْ تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ. و جاء في الأثر: أبهموا ما أبهم اللّه. و حكي عن بعض الصالحين أنّه قال لبعض الفقهاء: لم تفرض مسائل لم تقع و أتعبت فيها فكرك حسبك بالمتداول بين الناس. و قال شريك في أبي حنيفة: أجهل الناس بما كان، و أعلمهم بما لم يكن.

( شرح حکم نهج البلاغه شیخ عباس قمی، ص 46)

شرح منهاج البراعة خویی

الحادية و المائة من حكمه عليه السّلام

(101) و قال عليه السّلام: إنّ اللَّه افترض عليكم فرائض فلا تضيّعوها و حدّ لكم حدودا فلا تعتدوها، و نهاكم عن أشياء فلا تنتهكوها و سكت لكم عن أشياء و لم يدعها نسيانا فلا تتكلّفوها.

المعنى

قد قسّم عليه السّلام ما يتوجّه إليه الأفكار من الأمور الدينيّة إلى أربعة أقسام: 1- (الفرائض) و هو جمع فريضة و فسّرت بالواجبات كالصلاة و الصيام و الزكاة و الحجّ و نحوها، و قد شاع بين الفقهاء استعمال لفظة الفرائض في كتاب الارث و المقصود منه السهام المفروضة لكلّ واحد من الورثة، و يفسّر بالمقدّرات الشرعية المقرّرة للورّاث، و هي مأخوذة من قوله تعالى في «سورة النساء الاية 11» بعد ذكر سهام جمع من الورّاث «فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلِيماً حَكِيماً» و الظاهر أنّ المقصود منها في كلامه عليه السّلام هو المعنى الأوّل.

2- (الحدود) فسّره ابن ميثم بنهايات ما أباحه من نعمه و رخّص فيه، و لكن لفظة الحدود قد استعمل في غير واحد من الايات في الأحكام المقرّرة في النكاح و الطلاق ففي «سورة البقرة الاية 229- 230» بعد ذكر حكم الطلاق: «تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلا تَعْتَدُوها» و قوله: «إِلَّا أَنْ يَخافا أَلَّا يُقِيما حُدُودَ اللَّهِ» و في «سورة الطلاق- الاية 1- «وَ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ وَ مَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ».

و قد اصطلح عند الفقهاء استعماله في مقرّرات الجنايات و القتل و أمثالهما فقالوا: كتاب الحدود، فما ذكره ابن ميثم يخالف المقصود من تلك اللفظة في القرآن و الفقه.

و الظاهر أنّ المراد منها كلّ الأحكام الشرعية المقرّرة غير الواجبات و المحرّمات من أحكام القضاء و الطلاق و النكاح و الارث و غيرها، و هى أكثر الفقه جدا، و بهذا الإعتبار يمكن أن يدخل فيها المباحات و لكن لا يلائمه قوله: فلا تعتدوها، مضافا إلى أنّ ظاهر الحدود ينافي الاباحة، فانّ المباح غير محدود.

3- ما نهاكم عنه من المحرّمات، و هي كثيرة جدا مبيّنة في الكتاب و السنّة.

4- المسكوت عنها، فترك اللَّه التعرّض لها رأسا فلم يبيّن لها حكما أو لم ينزل فيها من اللَّه بيانا و هذه الجملة تحتمل وجهين: 1- أن يكون المقصود منها ما ترك اللَّه بيان حكمه التكليفى فصار ممّا لا نصّ فيه، فيمكن أن يفسّر بالمباح بناء على أنّ المباح كلا أو بعضا مالا حكم له عند اللَّه أي لم يقرّر له من اللَّه فريضة و لا حدّا و لا نهيا، فالاباحة عدم الحكم.

و قد مال إلى هذا المعنى الشارح المعتزلي فقال في ضمن شرحه: و قال بعض الصالحين لبعض الفقهاء لم تفرض مسائل لم تقع و أتعبت فيها فكرك انتهى فكان كلامه هذا من أدلة القائلين بالإباحة فيما لا نصّ فيه بناء على أنّ المراد من سكوت اللَّه عدم البلاغ إلى العباد.

2- أن يكون المراد منه ما يرجع إلى الامور الإعتقاديّة كتفاصيل العلويات و الجنة و النار و بدء الخلق و القضاء و القدر و نحوها ممّا توجّه إليه أفكار المسلمين في الصدر الأوّل لا سيما الشباب، و الناشئة الإسلامية الجدد، و قد سئل عن النبيّ صلّى اللَّه عليه و آله أشياء ورد النهى عن السئوال منها، فقال عزّ من قائل في «101- المائدة- «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْياءَ إِنْ تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ».

و مال إلى ذلك ابن ميثم فقال: و ما سكت عنه كتكليف دقائق علم لا نفع له في الاخرة- إلخ- و توضيح المقام يحتاج إلى شرح لا يسعها هذه الوجيزة.

الترجمة

فرمود: براستى خدا واجباتى بر شما فرض كرده آنها را ضايع نگذاريد و مقرّرات و حدودى وضع كرده از آنها فراتر نرويد، و از چيزهائى بازتان داشته و بر شما غدقن كرده مرتكب آنها نشويد، و از چيزهائي هم سكوت كرده و بياني در باره آنها صادر نكرده و اين از روى فراموشى نبوده است، شما در باره آنها خود را برنج نيندازيد.

  • مكن واجبات خداوند ضايع سر حدّ او باش مى باش تابع
  • مزن دست بر آنچه تحريم كرده مدران حريم خداوند صانع
  • خموشى گزيداست از بس مقاصدمرنجان تو خود را و مى باش قانع

( منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه(الخوئی) ج 21 ص157-160)

شرح لاهیجی

(127) و قال (- ع- ) انّ اللّه افترض عليكم فرائض فلا تضيّعوها و حدّ لكم حدودا فلا تعتدوها و نهاكم عن اشياء تنتهكوها و سكت لكم عن اشياء و لم يدعها نسيانا فلا تتكلّفوها يعنى و گفت (- ع- ) كه بتحقيق كه خدا واجب گردانيده است بر شما عبادات واجبه را پس ضايع و بيكار مگردانيد انها را يعنى بجا بياوريد و قرارداد كرده است از براى شما عقود و ايقاعات محدوده را پس تجاوز از ان ننمائيد و عمل بان بكنيد و منع كرده است شما را از ارتكاب بچيزهاى محرّمه پس هتك حرمت ان نكنيد و باز ايستيد از ان و ساكت شده است از براى شما از احوال چيزهاى مباحه از قبيل علوم و كمالات صناعيّه مباحه مانند علم نجوم و حساب و هندسه و شعر و صناعات دقيقه عجيبه و ترك نكرده است بيان انها را از روى فراموشى بلكه از جهة عدم اهتمام و اعتناء بانها از براى شما پس مشقّت و رنج مبريد در تحصيل انها

( شرح نهج البلاغه (لاهیجی) ص 301)

شرح ابن ابی الحدید

102: إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى افْتَرَضَ عَلَيْكُمْ فَرَائِضَ فَلَا تُضَيِّعُوهَا- وَ حَدَّ لَكُمْ حُدُوداً فَلَا تَعْتَدُوهَا- وَ نَهَاكُمْ عَنْ أَشْيَاءَ فَلَا تَنْتَهِكُوهَا- وَ سَكَتَ لَكُمْ عَنْ أَشْيَاءَ وَ لَمْ يَدَعْهَا نِسْيَاناً فَلَا تَتَكَلَّفُوهَا قال الله تعالى- لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْياءَ إِنْ تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ و

جاء في الأثر أبهموا ما أبهم الله

- . و قال بعض الصالحين لبعض الفقهاء- لم تفرض مسائل لم تقع و أتعبت فيها فكرك- حسبك بالمتداول بين الناس- . قالوا هذا مثل قولهم في باب المسح على الخفين- فإن مسح على خف من زجاج- و نحو ذلك من النوادر الغريبة- . و قال شريك في أبي حنيفة أجهل الناس بما كان و أعلمهم بما لم يكن- . و قال عمر لا تتنازعوا فيما لم يكن فتختلفوا- فإن الأمر إذا كان أعان الله عليه- . و انتهاك الحرمة تناولها بما لا يحل- إما بارتكاب ما نهى عنه أو بالإخلال بما أمر به

( شرح نهج البلاغة(ابن أبي الحديد)، ج 18 ، صفحه ى 267)

شرح نهج البلاغه منظوم

[104] و قال عليه السّلام:

إنّ اللّه افترض عليكم فرائض فلا تضيّعوها، و حدّ لكم حدودا فلا تعتدوها، و نهاكم عن أشياء فلا تنتهكوها، و سكت لكم عن أشياء و لم يدعها نسيانا فلا تتكلّفوها.

ترجمه

خداوند عبادات واجبه را بر شما واجب گردانيده است، شما هم آنها را بجاى آوريد، و شما را بحدودى محدود فرموده است، از آن تجاوز روا مشماريد، و شما را از ارتكاب اشياء محرّمه منع فرموده است، پس از آنها خوددارى كرده و گردشان نگرديد، و از چيزهائى سخن نرانده است بدون اين كه از روى فراموشى آنها را واگذار كرده باشد، (بلكه از راه عدم اعتناى به آنها همچون علوم صناعيّه از قبيل علم نجوم و حساب و كيميا و امثال اينها كه چون آنها باعث ترقّى بشر نبوده اند در كتب آسمانى سخنى از آنها بميان نيامده است) پس براى بدست آوردن آنها خود را برنج و مشقّت نيفكنيد.

نظم

  • خداوند جهان خلّاق واهبامورى بر شما فرمود واجب
  • شما فرض و سنن نيكو گذاريدعبادتها از او بر جاى آريد
  • مقرّر از شما بر وى عهوديستحدودش بر عهود و هر عقودى است
  • ز پيمانها تجاوز نيست جايزنشايد عهد را بشكست هرگز
  • ز هر چيزى كه فعل آن حرام استكه دين را ز هر آنها بجام است
  • شماها را از آنها داشته بازنشايد شد به آنها يار و دمساز
  • ز اشيائى كه قدرش را بها نيستديانت را بدانها اعتنا نيست
  • چوبى ارجىّ آنها شد مسلّمبحال علم از آنها نزد دم
  • بما هر چند هر علمى مباح استبشر از علم دين اندر فلاح است
  • چنان علمى ببايد باز جستنز علم غير نافع دست شستن

( شرح نهج البلاغه منظوم، ج 9 ص 126 و 127)

منبع:پژوهه تبلیغ

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

در همۀ جوامع بشری، تربیت فرزندان، به ویژه فرزند دختر ارزش و اهمیت زیادی دارد. ارزش‌های اسلامی و زوایای زندگی ائمه معصومین علیهم‌السلام و بزرگان، جایگاه تربیتی پدر در قبال دختران مورد تأکید قرار گرفته است. از آنجا که دشمنان فرهنگ اسلامی به این امر واقف شده‌اند با تلاش‌های خود سعی بر بی‌ارزش نمودن جایگاه پدر داشته واز سویی با استحاله اعتقادی و فرهنگی دختران و زنان (به عنوان ارکان اصلی خانواده اسلامی) به اهداف شوم خود که نابودی اسلام است دست یابند.
تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

در این نوشتار تلاش شده با تدقیق به اضلاع مسئله، یعنی خانواده، جایگاه پدری و دختری ضمن تبیین و ابهام زدایی از مساله‌ی «تعامل موثر پدری-دختری»، ضرورت آن بیش از پیش هویدا گردد.
فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

در این نوشتار سعی شده است نقش پدر در خانواده به خصوص در رابطه پدری- دختری مورد تدقیق قرار گرفته و راهبردهای موثر عملی پیشنهاد گردد.
دختر در آینه تعامل با پدر

دختر در آینه تعامل با پدر

یهود از پیامبری حضرت موسی علیه‌السلام نشأت گرفت... کسی که چگونه دل کندن مادر از او در قرآن آمده است.. مسیحیت بعد از حضرت عیسی علیه‌السلام شکل گرفت که متولد شدن از مادری تنها بدون پدر، در قرآن کریم ذکر شده است.
رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

با اینکه سعی کرده بودم، طوری که پدر دوست دارد لباس بپوشم، اما انگار جلب رضایتش غیر ممکن بود! من فقط سکوت کرده بودم و پدر پشت سر هم شروع کرد به سرزنش و پرخاش به من! تا اینکه به نزدیکی خانه رسیدیم.

پر بازدیدترین ها

راههای رسیدن به آرامش روانی از نگاه قرآن

راههای رسیدن به آرامش روانی از نگاه قرآن

قرآن کریم که بزرگترین معجزه پیامبراکرم(ص) است و تمام آنچه را که بشر برای هدایت نیاز داشته ودر آن آمده است، کاملترین نسخه برای آرامش روح است.
تعامل اعراب مسلمان و ایرانیان ʆ) نقش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در فتح ایران

تعامل اعراب مسلمان و ایرانیان (6) نقش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در فتح ایران

این نوشتار در نقد سلسله مقالاتی است که فتح ایران توسط اعراب مسلمان را یکی از مقاطع تلخ تاریخ معرفی نموده‌اند.
رساله حقوق امام سجاد(ع)

رساله حقوق امام سجاد(ع)

اشاره: برخی محققان میراث علمی امام سجاد(ع) را به سه بخش تقسیم کرده‌اند: روایات، ادعیه (به‌ویژه در صحیفه سجادیه)و رساله حقوق.
Powered by TayaCMS