دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

خطبه 161 نهج البلاغه بخش 2 : سفارش به تقوا و عبرت از گذشتگان

خطبه 161 نهج البلاغه بخش 2 موضوع "سفارش به تقوا و عبرت از گذشتگان" را مطرح می کند.
No image
خطبه 161 نهج البلاغه بخش 2 : سفارش به تقوا و عبرت از گذشتگان

موضوع خطبه 161 نهج البلاغه بخش 2

متن خطبه 161 نهج البلاغه بخش 2

ترجمه مرحوم فیض

ترجمه مرحوم شهیدی

ترجمه مرحوم خویی

شرح ابن میثم

ترجمه شرح ابن میثم

شرح مرحوم مغنیه

شرح منهاج البراعة خویی

شرح لاهیجی

شرح ابن ابی الحدید

شرح نهج البلاغه منظوم

موضوع خطبه 161 نهج البلاغه بخش 2

2 سفارش به تقوا و عبرت از گذشتگان

متن خطبه 161 نهج البلاغه بخش 2

النصح بالتقوى

أُوصِيكُمْ عِبَادَ اللَّهِ بِتَقْوَى اللَّهِ وَ طَاعَتِهِ فَإِنَّهَا النَّجَاةُ غَداً وَ الْمَنْجَاةُ أَبَداً رَهَّبَ فَأَبْلَغَ وَ رَغَّبَ فَأَسْبَغَ وَ وَصَفَ لَكُمُ الدُّنْيَا وَ انْقِطَاعَهَا وَ زَوَالَهَا وَ انْتِقَالَهَا فَأَعْرِضُوا عَمَّا يُعْجِبُكُمْ فِيهَا لِقِلَّةِ مَا يَصْحَبُكُمْ مِنْهَا أَقْرَبُ دَارٍ مِنْ سَخَطِ اللَّهِ وَ أَبْعَدُهَا مِنْ رِضْوَانِ اللَّهِ فَغُضُّوا عَنْكُمْ عِبَادَ اللَّهِ غُمُومَهَا وَ أَشْغَالَهَا لِمَا قَدْ أَيْقَنْتُمْ بِهِ مِنْ فِرَاقِهَا وَ تَصَرُّفِ حَالَاتِهَا فَاحْذَرُوهَا حَذَرَ الشَّفِيقِ النَّاصِحِ وَ الْمُجِدِّ الْكَادِحِ وَ اعْتَبِرُوا بِمَا قَدْ رَأَيْتُمْ مِنْ مَصَارِعِ الْقُرُونِ قَبْلَكُمْ قَدْ تَزَايَلَتْ أَوْصَالُهُمْ وَ زَالَتْ أَبْصَارُهُمْ وَ أَسْمَاعُهُمْ وَ ذَهَبَ شَرَفُهُمْ وَ عِزُّهُمْ وَ انْقَطَعَ سُرُورُهُمْ وَ نَعِيمُهُمْ فَبُدِّلُوا بِقُرْبِ الْأَوْلَادِ فَقْدَهَا وَ بِصُحْبَةِ الْأَزْوَاجِ مُفَارَقَتَهَا لَا يَتَفَاخَرُونَ وَ لَا يَتَنَاسَلُونَ وَ لَا يَتَزَاوَرُونَ وَ لَا يَتَحَاوَرُونَ فَاحْذَرُوا عِبَادَ اللَّهِ حَذَرَ الْغَالِبِ لِنَفْسِهِ الْمَانِعِ لِشَهْوَتِهِ النَّاظِرِ بِعَقْلِهِ فَإِنَّ الْأَمْرَ وَاضِحٌ وَ الْعَلَمَ قَائِمٌ وَ الطَّرِيقَ جَدَدٌ وَ السَّبِيلَ قَصْدٌ

ترجمه مرحوم فیض

قسمت دوم خطبه

بندگان خدا شما را بترس از خدا و فرمانبردارى او سفارش ميكنم، زيرا پيروى از فرمان او سبب رستگارى فردا (ى قيامت) و رهائى (از عذاب) هميشگى است (مردم را از كيفر رستخيز) ترسانيد، پس (بوسيله پيغمبر احكام خود را) تبليغ، و (آنان را براه سعادت و خوشبختى) ترغيب و (آنرا) تكميل نمود (آنچه راجع به رسيدن به سعادت هميشگى است بيان فرمود) و براى شما دنيا و جدا گشتن و نابود گرديدن و تبديل شدن آنرا وصف كرد، پس از آنچه شما را در دنيا به شگفت مى آورد دورى كنيد براى كمى آنچه از آن به همراه شما مى آيد (از همه كالاهاى فراوان دنيا بهره شما جز كفنى بيش نيست كه آن هم زير خاك مى پوسد) دنيا (از جهت پيروى شهوات و خواهشهاى نفس) نزديكترين سرائى است بخشم خدا، و (از جهت كم بودن پيروان حقّ و حقيقت) دورترين آن سرا است به خوشنودى خدا (كه بهشت جاويد است) پس اى بندگان خدا از گرفتاريها و كارهاى دنيا (كه شما را از آخرت باز مى دارد) چشم بپوشيد براى آنچه باور داريد جدائى و تغيير احوال آنرا (مى دانيد زود از دنيا جدا مى شويد و سود رنجى كه برده ايد نصيب ديگران مى گردد) از (فريب خوردن و شيفته شدن) دنيا برحذر بوده بترسيد مانند بر حذر بودن خيرخواه (عليه السّلام) كه پند دهنده است و كوشش كننده و زحمت كش (براى رهائى مردم از سختيها سعى و كوشش نموده و در راه هدايت و رستگاريشان همّت مى گمارد) و بآنچه از تباه شدن مردم روزگارهاى پيش ديديد عبرت گيريد كه بندهاى ايشان از هم جدا و چشمها و گوشهاشان زائل شده، و شرافت و بزرگوارى از كفشان رفته، و شاديها و خوشگذرانيها از آنها جدا شده، پس بودنشان با فرزندان به دورى و همنشينى با زنها به جدائى بدل شده، بيكديگر فخر و ناز نمى كنند، و فرزند نمى آورند، و به ديدن هم نمى روند، و همسايه و همنشين هم نيستند، بندگان خدا (از اين گفتار) بترسيد مانند برحذر بودن كسيكه بر نفس خود تسلّط داشته از خواهش نفس خويش جلو گرفته بيارى عقل و هوش انديشه ميكند (به سود و زيان خود پى مى برد) زيرا امر (دين) آشكار و نشانه (رستگارى) نصب و راه (رهائى از عذاب) هموار، و راه (بدست آوردن خوشنودى خدا و رسول) نمايان و راست است.

ترجمه مرحوم شهیدی

بندگان خدا شما را به ترس از خدا و فرمانبردارى او سفارش مى كنم، كه نجات فردا در آن است، و مايه رهايى جاودان است. او ترساند و چنانكه بايد ترسانيد، و خواهان ساخت و ترغيب را تمام گردانيد. دنيا را براى شما وصف كرد كه سپرى شدنى است و نپايد، و از اين بدان گرايد. پس روى بگردانيد، از آنچه شما را در آن شاد مى گرداند، كه اندك چيزى از آن همراه شما مى ماند، نزديكترين خانه به خشم خداى- قهّار است- ، و دورترين آن از خشنودى پروردگار. پس بندگان خدا چشم بپوشيد، از آن كه در پى اندوهها و گرفتاريهاى آن بكوشيد، چه بى گمان دانيد كه از شما جدا شدنى است و پى در پى دگرگون شدنى. پس، از آن بر حذر باشيد چون خيرخواهى مهربان، و كوشنده اى كه رنج برد- براى رهايى از چنگ آن- ، و پند گيريد بدانچه ديديد، از آنان كه پيش از شما بودند، كه چگونه در خاك غنودند، اندامشان از هم گسيخت، ديده ها و گوشهاشان فرو ريخت، شرف و عزّتشان رخت بربست، شادمانى و تن آسانى شان از هم گسست. نزديكى فرزندان به از دست دادن آنان كشيد، و همنشينى همسران به جدا شدن از ايشان انجاميد. نه به هم مى نازند، و نه فرزندانى مى آورند، و نه يكديگر را ديدار مى كنند، و نه در كنار هم به سر مى برند. پس بندگان خدا بپرهيزيد، پرهيز كسى كه بر نفس خود چيره است، و شهوت خويش را بازدارنده، و به خرد خود نگرنده، كه كار پيداست و نشانه برپاست، و راه هموار و روشن و راست.

ترجمه مرحوم خویی

وصيّت ميكنم شما را أى بندگان خدا بپرهيزكاري از خدا و فرمان برداري او، پس بدرستى كه پرهيزكاري و فرمان برداري رستگاريست فردا روز قيامت، و محلّ رستگاريست هميشه، ترسانيده خداى عزّ و جلّ مخلوقات را بعقاب، و ترغيب فرموده ايشان را بثواب، و وصف نموده از براى شما دنياى بى وفا و بريده شدن آنرا و زوال آن را و انتقال آن را، پس اعراض نمائيد از آنچه كه شگفت مى آورد شما را در دنيا از جهت كمى آنچه كه همراه خواهد شد با شما از دنيا، نزديك ترين خانه ايست از غضب خدا، و دورترين خانه ايست از رضاى خدا.

پس باز داريد از خودتان اى بندگان خدا غمهاى دنيا و شغلهاى آن را از جهت آنكه محقّقا يقين كرده ايد بآن از مفارقت آن و انقلاب حالات آن، پس بترسيد در آن همچو ترسيدن برادر مهربان نصيحت كننده، و مثل ترسيدن صاحب جدّ و جهد سعى كننده، و عبرت برداريد به آن چه كه ديديد از مهالك قرنهايى كه پيش از شما بودند، بتحقيق كه جدا شد از يكديگر عضوهاى بدن ايشان، و زايل شد گوشها و چشمهاى ايشان، و رفت بزرگواري و عزّت ايشان، و بريده گشت شادى و نعمت ايشان، پس بدل كرده شدند بنزديكى اولاد نايابى ايشان را، و بمصاحبت زنان جدائى ايشان را، تفاخر نمى توانند بكنند بيكديگر، و نسل أخذ نمى كنند، و زيارت يكديگر نمى نمايند، و با هم همسايگى نمى كنند.

پس حذر كنيد اى بندگان خدا مثل حذر نمودن كسى كه غلبه نمايد بر نفس خود، و منع كننده باشد شهوت خود را، و نظر كننده باشد بچشم عقل خود پس بدرستى كه امر دنيا و آخرت واضح است و روشن، و علم شريعت قائمست و بر پا و راه حق سهل است و آسان، و راه درست مستقيم است و راست.

شرح ابن میثم

أُوصِيكُمْ عِبَادَ اللَّهِ بِتَقْوَى اللَّهِ وَ طَاعَتِهِ فَإِنَّهَا النَّجَاةُ غَداً وَ الْمَنْجَاةُ أَبَداً رَهَّبَ فَأَبْلَغَ وَ رَغَّبَ فَأَسْبَغَ وَ وَصَفَ لَكُمُ الدُّنْيَا وَ انْقِطَاعَهَا وَ زَوَالَهَا وَ انْتِقَالَهَا فَأَعْرِضُوا عَمَّا يُعْجِبُكُمْ فِيهَا لِقِلَّةِ مَا يَصْحَبُكُمْ مِنْهَا أَقْرَبُ دَارٍ مِنْ سَخَطِ اللَّهِ وَ أَبْعَدُهَا مِنْ رِضْوَانِ اللَّهِ فَغُضُّوا عَنْكُمْ عِبَادَ اللَّهِ غُمُومَهَا وَ أَشْغَالَهَا لِمَا قَدْ أَيْقَنْتُمْ بِهِ مِنْ فِرَاقِهَا وَ تَصَرُّفِ حَالَاتِهَا فَاحْذَرُوهَا حَذَرَ الشَّفِيقِ النَّاصِحِ وَ الْمُجِدِّ الْكَادِحِ وَ اعْتَبِرُوا بِمَا قَدْ رَأَيْتُمْ مِنْ مَصَارِعِ الْقُرُونِ قَبْلَكُمْ قَدْ تَزَايَلَتْ أَوْصَالُهُمْ وَ زَالَتْ أَبْصَارُهُمْ وَ أَسْمَاعُهُمْ وَ ذَهَبَ شَرَفُهُمْ وَ عِزُّهُمْ وَ انْقَطَعَ سُرُورُهُمْ وَ نَعِيمُهُمْ فَبُدِّلُوا بِقُرْبِ الْأَوْلَادِ فَقْدَهَا وَ بِصُحْبَةِ الْأَزْوَاجِ مُفَارَقَتَهَا لَا يَتَفَاخَرُونَ وَ لَا يَتَنَاسَلُونَ وَ لَا يَتَزَاوَرُونَ وَ لَا يَتَحَاوَرُونَ فَاحْذَرُوا عِبَادَ اللَّهِ حَذَرَ الْغَالِبِ لِنَفْسِهِ الْمَانِعِ لِشَهْوَتِهِ النَّاظِرِ بِعَقْلِهِ فَإِنَّ الْأَمْرَ وَاضِحٌ وَ الْعَلَمَ قَائِمٌ وَ الطَّرِيقَ جَدَدٌ وَ السَّبِيلَ قَصْدٌ

اللغة

الكدح: السعى و العمل.

المعنی

ثمّ عقّب بالموعظة فبدء بالوصيّة بتقوى اللّه و طاعته و أطلق عليها لفظ النجاة مجازا إطلاقا لاسم المسبّب على السبب المادّى لكونها معدّة لإفاضة النجاة من عذاب يوم القيامة. و قيل: النجاة الناقة الّتي ينجى عليها فاستعار لفظها للطاعة لأنّها كالمطيّة ينجو بها المطيع من العطب، و لفظ المنجاة إذ هي محلّ النجاة دائما، و الضمير في رهّب و رغّب للّه: أى فأبلغ في وعيده و أسبغ الترغيب فاتمه و وصف الدنيا بالاوصاف الموجبه للرغبه عنها. ثم امر عليه السلام بالإعراض عن زينتها، و علّل حسن ذلك الإعراض بقلّة ما يستصحب الإنسان منها إلى الآخرة، و أراد الإعراض بالقلب الّذي هو الزهد الحقيقيّ، و إنّما قال: لقلّة ذلك و لم يقل لعدمه لأنّ السالكين لابدّ أن يستصحبوا منها شيئا و هو ما يكتسبه أحدهم من الكمالات إلى الآخرة لكن القدر الّذي يكتسبه المترفون من الكمالات إذا قصدوا بأموالهم و سائر زينة الحياة الدنيا الوصول إلى اللّه تعالى قليل نور، و مع ذلك فهم في غاية الخطر من مزلّة القدم في كلّ حركة و تصرّف بخلاف أمر القشف الّذين اقتصروا منها على مقدار الضرورة البدنيّة، و يحتمل أن يريد بالقليل الّذي يصحبهم منها كالكفن و نحوه، و إنّما كانت أقرب دار من سخط اللّه و أبعدها من إطاعة اللّه لأنّ الميل فيها إلى اللهو و اللعب و الاستمتاع بزينتها المستلزم لسخط اللّه أغلب من الانتفاع بها في سلوك سبيل اللّه. و قوله: فغضّوا. أى فكفّوا عن أنفسكم الغمّ لأجلها و الاشتغال بها لما تيقّنتم من فراقها لأنّ الغمّ إنّما ينبغي أن يوجّه نحو ما يبقى. ثمّ حذّر منها حذر الشفيق على نفسه الناصح المجدّ الكادح لها. ثمّ أخذ في الأمر باعتبار ما هو مشاهد من مصارع القرون الماضية و أحوالها الخالية من تفرّق أوصالهم و زوال أسماعهم و أبصارهم إلى سائر ما عدّده من الأحوال الّتي نزلت بهم و استبدلوها من الأحوال الدنيويّة الّتي كانوا عليها. ثمّ حذّر منها حذر الغالب لنفسه الأمّارة بالسوء الناظر بعين عقله مقابح شهوته المانع لها عن العبور إلى حدّ الإفراط من فضيلة العفّة فإنّ أمر الدنيا و الآخرة واضح لمن اعتبر حالهما، و علم الشريعة الهادي إلى الحقّ قائم، و الطريق إلى اللّه سهل مستقيم قاصد: أى فلا يكن أمركم عليكم غمّة.

ترجمه شرح ابن میثم

أُوصِيكُمْ عِبَادَ اللَّهِ بِتَقْوَى اللَّهِ وَ طَاعَتِهِ فَإِنَّهَا النَّجَاةُ غَداً وَ الْمَنْجَاةُ أَبَداً رَهَّبَ فَأَبْلَغَ وَ رَغَّبَ فَأَسْبَغَ وَ وَصَفَ لَكُمُ الدُّنْيَا وَ انْقِطَاعَهَا وَ زَوَالَهَا وَ انْتِقَالَهَا فَأَعْرِضُوا عَمَّا يُعْجِبُكُمْ فِيهَا لِقِلَّةِ مَا يَصْحَبُكُمْ مِنْهَا أَقْرَبُ دَارٍ مِنْ سَخَطِ اللَّهِ وَ أَبْعَدُهَا مِنْ رِضْوَانِ اللَّهِ فَغُضُّوا عَنْكُمْ عِبَادَ اللَّهِ غُمُومَهَا وَ أَشْغَالَهَا   لِمَا قَدْ أَيْقَنْتُمْ بِهِ مِنْ فِرَاقِهَا وَ تَصَرُّفِ حَالَاتِهَا فَاحْذَرُوهَا حَذَرَ الشَّفِيقِ النَّاصِحِ وَ الْمُجِدِّ الْكَادِحِ وَ اعْتَبِرُوا بِمَا قَدْ رَأَيْتُمْ مِنْ مَصَارِعِ الْقُرُونِ قَبْلَكُمْ قَدْ تَزَايَلَتْ أَوْصَالُهُمْ وَ زَالَتْ أَبْصَارُهُمْ وَ أَسْمَاعُهُمْ وَ ذَهَبَ شَرَفُهُمْ وَ عِزُّهُمْ وَ انْقَطَعَ سُرُورُهُمْ وَ نَعِيمُهُمْ فَبُدِّلُوا بِقُرْبِ الْأَوْلَادِ فَقْدَهَا وَ بِصُحْبَةِ الْأَزْوَاجِ مُفَارَقَتَهَا لَا يَتَفَاخَرُونَ وَ لَا يَتَنَاسَلُونَ وَ لَا يَتَزَاوَرُونَ وَ لَا يَتَحَاوَرُونَ فَاحْذَرُوا عِبَادَ اللَّهِ حَذَرَ الْغَالِبِ لِنَفْسِهِ الْمَانِعِ لِشَهْوَتِهِ النَّاظِرِ بِعَقْلِهِ فَإِنَّ الْأَمْرَ وَاضِحٌ وَ الْعَلَمَ قَائِمٌ وَ الطَّرِيقَ جَدَدٌ وَ السَّبِيلَ قَصْدٌ

لغات

كدح: تلاش و كوشش

ترجمه

بندگان خدا شما را به پرهيزگارى و فرمانبردارى خدا سفارش مى كنم كه سبب نجات فردا و رستگارى ابدى است، او شما را (از عذاب خود) ترسانيد، (و احكام خود را) به شما رسانيد، و شما را (به بهشت) ترغيب كرد و (نعمت خود را بر شما) كامل گردانيد، و چگونگى و ناپايدارى و دگرگونى و زوال آن را براى شما بيان فرمود، از زرق و برق دنيا كه براى شما دل انگيز و خوشايند است، و ديرى با شما نمى پايد رو بگردانيد، دنيا نزديكترين سرا به خشم خدا و دورترين آن به خشنودى و رضاى اوست، پس اى بندگان خدا اندوه آن را نخوريد، و خويشتن را به آن سرگرم نسازيد، چون شما به جدايى و دگرگونى احوال آن يقين داريد، بنا بر اين همچون كسى كه نسبت به خود ترسان و خيرخواه و جدّى و كوشا باشد خويشتن را از آن بر حذر داريد، و به آنچه از نابودى پيشينيان ديده ايد عبرت گيريد، آنها كه بندهاى كالبدشان از هم گسيخته، و چشمها و گوشهايشان نابود گشته، و شرافت و بزرگوارى آنها از ميان رفته، و شادمانى و خوشى آنان به پايان رسيده است، آنان كه قرب فرزندان را به دورى از آنها بدل كرده اند، و به جاى همدمى با همسران به فراق آنها دچار گشته اند، اكنون به يكديگر فخر نمى فروشند، و زاد و ولد نمى كنند، و به ديدن هم نمى روند، و همنشين يكديگر نمى شوند.

بندگان خدا بر حذر باشيد همچون حذر كسى كه بر نفس خويش چيره شده، و جلو هوسش را گرفته است، و با چشم خرد مى نگرد، زيرا امر، روشن، و نشانه ها برقرار، و راه هموار و مستقيم است.»

شرح

پس از اين به وعظ و اندرز مى پردازد و نخست به تقوا و فرمانبردارى از خداوند سفارش مى كند، واژه نجات را بطور مجاز بر تقوا اطلاق فرموده و اين از باب گذاردن اسم مسبّب بر سبب مادّى آن است كه موجب حصول آمادگى براى رستگارى از عذاب روز قيامت است، گفته شده كه نجات به معناى شتر ماده است كه سبب خلاصى و رهايى مى شود، و آن را بطور استعاره بر واژه طاعت (فرمانبردارى) اطلاق كرده اند زيرا طاعت مانند مركبى است كه مطيع به وسيله آن از هلاكت رهايى مى يابد، واژه منجاة به معناى محلّ است، زيرا تقوا هميشه مايه و محلّ رستگارى است. ضمير فعلهاى رغّب و رهّب به خداوند برگشت دارد، يعنى مردم را كاملا از عذابهاى خود ترسانيد، و به ثوابهاى خود ترغيب كرد و اين را به كمال رسانيد، و دنيا را به گونه اى كه موجب اعراض از آن مى شود توصيف فرمود.

ديگر بار امام (ع) دستور مى دهد كه از زينتهاى دنيا اعراض كنند و در باره علّت ضرورت اين امر و محاسن آن مى فرمايد در راهى كه انسان به سوى آخرت مى پيمايد اينها جز مدّت اندكى همراه او نيست، و منظور آن بزرگوار از اعراض، انصراف قلبى است و اين همان زهد حقيقى است، و اين كه فرموده است مدّت اندكى با شما خواهند بود و نگفته است اصلا با شما نخواهند بود براى اين است كه سالكان راه خدا ناگزير چيزى از آن را به همراه خواهند برد، و اين در باره كسى از آنهاست كه به قصد تحصيل آخرت، مكنت و ثروتى در دنيا به دست آورده باشد ليكن آن مقدار مال و منالى كه دولتمندان و متنعّمان در دنيا به دست مى آورند، اگر هم مقصودشان وصول به مراتب قرب إلهى باشد بهره آنها اندك، و در عين حال در غايت خطر بوده و در هر حركت و جنبش در معرض لغزش و سقوط مى باشند.

بر خلاف اهل زهد كه از متاع دنيا به مقدار ضرورت و نياز بدن اكتفا، و بدين نحو زندگى خود را سپرى كرده اند، شايد هم مراد از آن اندكى كه آنان را همراهى خواهد كرد كفن و نظاير آن باشد، اين كه دنيا نزديكترين سرا به خشم خداوند و دورترين محلّ به سراى طاعت اوست براى اين است كه تمايلات انسان در دنيا متوجّه لهو و لعب و بهره بردارى از زخارف و زر و زيور آن است، و اينها بيشتر از اين كه در راه رضاى خداوند مورد استفاده قرار گيرند موجب خشم و غضب پروردگار مى شوند.

فرموده است: فغضّوا.

يعنى با توجّه به اين احوال براى دنيا غم و اندوه نخوريد، و خود را بدان سرگرم نسازيد زيرا ترديدى نيست كه از آن جدا خواهيد شد و براى چيزى كه پايدار نيست غم و اندوه روا نيست.

پس از اين امام (ع) مردم را از گرايش به دنيا بر حذر داشته و تذكّر مى دهد مانند آن كس كه نسبت به خود مهربان و خيرانديش و جدّى و كوشا باشد از آن پرهيز داشته باشيد، و سپس گوشزد مى كند كه از مشاهده پايان حال و زوال آثار ملّتهاى گذشته عبرت گيريد، كه اينك پيوند اعضاى آنها گسسته و چشمها و گوشهايشان از ميان رفته، و اوضاع خوب آنها در دنيا به بدى و سختى مبدّل گشته و ديگر احوالى كه بر آنها وارد شده و آن حضرت آنها را بر شمرده است. سپس تأكيد مى كند همچون كسى كه بر نفس امّاره چيره و عنان آن را در دست داشته و به ديده خرد زشتى و پستى شهوات را بنگرد و مانع زياده روى و تجاوز آنها از مرز عفّت گردد از آلودگيها و نارواييهاى دنيا بپرهيزند، زيرا براى كسى كه عبرت گيرد و به ديده بصيرت بنگرد، مسأله دنيا و آخرت روشن است، و علم دين كه راهنماى به سوى حقّ است بر پا و برقرار، و راه خدا هموار و مستقيم و كوتاه است يعنى امر بر شما پوشيده و مبهم نيست.

شرح مرحوم مغنیه

أوصيكم عباد اللّه بتقوى اللّه و طاعته فإنّها النّجاة غدا و المنجاة أبدا. رهب فأبلغ، و رغب فأسبغ. و وصف لكم الدّنيا و انقطاعها، و زوالها و انتقالها. فأعرضوا عمّا يعجبكم فيها لقلّة ما يصحبكم منها. أقرب دار من سخط اللّه، و أبعدها من رضوان اللّه. فغضّوا عنكم- عباد اللّه- غمومها و أشغالها لما قد أيقنتم به من فراقها و تصرّف حالاتها. فاحذروها حذر الشّفيق النّاصح و المجدّ الكادح. و اعتبروا بما قد رأيتم من مصارع القرون قبلكم. قد تزايلت أوصالهم، و زالت أبصارهم و أسماعهم، و ذهب شرفهم و عزّهم، و انقطع سرورهم و نعيمهم. فبدّلوا بقرب الأولاد فقدها. و بصحبة الأزواج مفارقتها. لا يتفاخرون، و لا يتناسلون، و لا يتزاورون، و لا يتجاورون. فاحذروا عباد اللّه حذر الغالب لنفسه، المانع لشهوته، النّاظر بعقله. فإنّ الأمر واضح، و العلم قائم، و الطّريق جدد، و السّبيل قصد.

اللغة:

أسبغ: أتم و أحاط. و الناصح: النقي من الغش، يقال: ناصح الجيب أي نقي القلب لا غش فيه. و تزايلت: تفرقت. الأوصال: المفاصل. و الجدد: المستوي السلوك. و القصد: القويم.

الإعراب:

الضمير المستتر في رغب و رهّب للّه سبحانه، و أقرب دار خبر لمبتدأ محذوف أي الدنيا أقرب دار، و قبلكم متعلق بمصارع.

المعنى:

(أوصيكم إلخ).. أمر الإمام بتقوى اللّه لأن فيها النجاة من غضبه و عذابه (و رهّب فأبلغ) خوّف سبحانه من معصيته فأبلغ في التخويف (و رغّب) في طاعته (فأسبغ) أتم الترغيب بما لا مزيد عليه (و وصف لكم الدنيا إلخ).. من ذلك قوله تعالى: «مَتاعُ الدُّنْيا قَلِيلٌ- 77 النساء». و قوله: «وَ مَا الْحَياةُ الدُّنْيا إِلَّا مَتاعُ الْغُرُورِ- 185 آل عمران». (فأعرضوا عما يعجبكم فيها).

من المحرمات (لقلة ما يصحبكم منها) قد تذهب الى اللّه سبحانه بحسنة أو أكثر، و قد تأتي أيضا بسيئة واحدة تحيط بكل حسناتك «بَلى مَنْ كَسَبَ سَيِّئَةً وَ أَحاطَتْ بِهِ خَطِيئَتُهُ فَأُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ- 81 البقرة». (أقرب دار من سخط اللّه إلخ).. لما فيها من الشهوات و المغريات (فغضوا عنكم عباد اللّه غمومها و اشغالها). لما ذا الغم و الهم من أجل الدنيا، و الشغل الشاغل بها عن غيرها، و أنتم على يقين من فراقها و تقلب أحوالها و هذا هو المراد من قوله: (لما قد أيقنتم إلخ).. (فاحذروها حذر الشفيق الناصح، و المجد الكادح) يخاف المشفق على عزيز له ممن يغشه و يغرر به و أيضا يخشى الكادح ان يخيب كدحه فيحترس و يحتاط جهد طاقته: و إذن فلما ذا لا تحذرون أنتم من الدنيا و تقلبها راقبوا أنفسكم ما استطعتم، و احذروا من الغوائل كما يحذر المشفق و الكادح.

(و اعتبروا بما قد رأيتم إلخ).. اعتبروا بالذين استبدلوا بالقصور القبور، و بالوطن غربة، و بالأهل وحشة، و بالبصر عمى، و بالعز هوانا، و تقدم مثله مع الشرح في الخطبة 109 و غيرها (فاحذروا عباد اللّه حذر الغالب لنفسه إلخ).. احذر هواك، و ألجمه بعقلك، و خذ أنت بزمامه و إلا أخذ هو بزمامك، و قادك الى كل سوء (فإن الأمر واضح إلخ).. هذه حقيقة لا شبهة فيها، فوقائعها حسية نشهدها بالعيان، و طريق النجاة أمامنا، و ما علينا إلا أن نختار.

شرح منهاج البراعة خویی

أوصيكم عباد اللّه بتقوى اللّه و طاعته فإنّها النّجاة غدا، و المنجاة أبدا، رهّب فأبلغ، و رغّب فأسبغ، و وصف لكم الدّنيا و انقطاعها، و زوالها و انتقالها، فأعرضوا عمّا يعجبكم فيها لقلّة ما يصحبكم منها، أقرب دار من سخط اللّه، و أبعدها من رضوان اللّه، فغضّوا عنكم عباد اللّه غمومها و أشغالها لما قد أيقنتم به من فراقها و تصرّف حالاتها، فاحذروها حذر الشّفيق النّاصح، و المجدّ الكادح، و اعتبروا بما قد رأيتم من مصارع القرون قبلكم قد تزايلت أوصالهم، و زالت أبصارهم و أسماعهم، و ذهب شرفهم و عزّهم، و انقطع سرورهم و نعيمهم، فبدّلوا بقرب الأولاد فقدها، و بصحبة الأزواج مفارقتها، لا يتفاخرون، و لا يتناسلون، و لا يتزاورون، و لا يتجاورون، فاحذروا عباد اللّه حذر الغالب لنفسه المانع لشهوته النّاظر بعقله، فإنّ الأمر واضح، و العلم قائم، و الطّريق جدد، و السّبيل قصد.

اللغة

(نجا) نجوا و نجاة خلص و قال الشارح المعتزلي: و المنجاة مصدر نجا ينجو و النجاة النّاقة ينجى عليها و (لا يتجاورون) بالجيم من المجاورة و يروى بالحاء المهملة.

الاعراب

فاعل رهّب و رغّب راجع إلى اللّه تعالى، و الفاء في قوله: فأعرضوا، فصيحة و أقرب دار خبر لمبتدأ محذوف، و جملة قد تزايلت استيناف بيانيّ، و الفاء في قوله: فبدّلوا، عاطفة من عطف المفصّل على المجمل.

المعنى

ثمّ عقّب ذلك بالموعظة و الوصيّة بما لا يزال يوصى به دائما فقال (اوصيكم عباد اللّه بتقوى اللّه و طاعته فانّها النّجاة غدا) إفراد الضّمير مع تعدّد المرجع باعتبار أنّهما في المعنى شي ء واحد، و لكونهما سبب النّجاة اطلق عليهما النّجاة من باب اطلاق المسبّب على السّبب، فيكون مجازا مرسلا، و على ما ذكره الشّارح المعتزلي من أنّ النّجاة اسم للنّاقة الّتي ينجي عليها فيكون استعارة تشبيها لهما بالمطيّة الّتي يركب عليها فيخلص من العطب، فانّ المطيع ينجو بهما من الهلاك الاخروي و العذاب الأليم.

(و المنجاة أبدا) جعلهما محلّ النّجاة باعتبار حصولهما في الاتّصاف بهذين الوصفين، فشبها بالمحلّ الّذي يحلّ فيه الشّي ء و أطلق عليهما لفظ المنجاة من باب تسمية الشي ء باسم محلّه.

و لمّا أمر بالتّقوى و الطّاعة و كانت الطّاعة عبارة عن امتثال الأوامر و النّواهي أشار إلى أنّ اللّه سبحانه قد أعذر و أنذر و أتمّ الحجّة و لم يبق لأحد معذرة في التقصير حيث (رهب) المجرمين بعذاب الجحيم و السخط العظيم (فأبلغ) في ترهيبه (و رغب) المطيعين في درجات الجنان و الحور و الغلمان و أكبر نعمائه الرّضوان (فأسبغ) و أكمل في ترغيبه (و وصف لكم) في قوله: اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَياةُ الدُّنْيا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زِينَةٌ وَ تَفاخُرٌ بَيْنَكُمْ وَ تَكاثُرٌ فِي الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ كَمَثَلِ غَيْثٍ أَعْجَبَ الْكُفَّارَ نَباتُهُ ثُمَّ يَهِيجُ فَتَراهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ يَكُونُ حُطاماً وَ فِي الْآخِرَةِ عَذابٌ شَدِيدٌ.

كما وصف في غيره من آيات الكتاب الكريم و القرآن الحكيم (الدّنيا و انقطاعها و زوالها و انتقالها) و حيث إنّها موصوفة بالانقطاع متّصفة بسرعة الزّوال و الانقضاء (فاعرضوا) بقلوبكم (عمّا يعجبكم منها) من زينتها و زخارفها و ازهدوا فيها و في رياشها (لقلّة ما يصحبكم منها) قال الشارح البحراني: و إنّما قال: لقلّة ذلك و لم يقل لعدمه لأنّ السالكين لا بدّ أن يستصحبوا منها شيئا و هو ما يكتسبه أحدهم من الكمالات إلى الآخرة، و لكنّ القدر الذي يكتسبه المترفون من الكمالات إذا قصدوا بأموالهم و ساير زينة الحياة الدّنيا الوصول إلى اللّه نزر قليل، و مع ذلك فهم في غاية الخطر و مزلّة القدم في كلّ حركة و تصرّف، بخلاف أهل القشف الذين اقتصروا منها على مقدار الضرورة البدنيّة، و يحتمل أن يريد بالقليل الّذي يصحبهم منها كالكفن و نحوه.

(أقرب دار من سخط اللّه) لأنّها محفوفة بالشهوات الموجبة لسخطه و أكثر أهلها محبّون لها راغبون إليها متابعون للهوى، و رأس كلّ خطيئة حبّ الدّنيا (و أبعدها من رضوان اللّه) لأنّ الطالب فيها لتحصيل رضوانه و للانتفاع بقيناتها في سلوك سبيله قليل (فغضّوا عنكم عباد اللّه) و كفّوا عن أنفسكم و اخرجوا عن قلوبكم (غمومها و أشغالها لما قد أيقنتم به من فراقها و تصرّف حالاتها) يعني أنّ الغمّ و الاشتغال انما يحسن أن يوجها نحو ما يبقى دون ما يفنى مع أنّ الاشتغال بما يفنى شاغل عن الاشتغال بما يبقى، و هو ليس فعل العاقل.

و روى في الكافي عن عليّ بن إبراهيم عن محمّد بن عيسى عن يحيى بن عقبة الأزدي عن أبي عبد اللّه عليه السّلام قال قال أبو جعفر عليه السّلام مثل الحريص على الدّنيا مثل دودة القزّ كلّما زادت من القزّ على نفسها لفّا كان أبعد لها من الخروج حتّى تموت غمّا.

و قال أبو عبد اللّه عليه السّلام: أغنى الغنى من لم يكن للحرص أسيرا.

و قال: لا تشعروا قلوبكم الاشتغال بما قد فات فتشغلوا أذهانكم عن الاستعداد لما لم يأت (فاحذروها) على أنفسكم (حذر الشفيق الناصح) على شفيقه (و) حذر (المجدّ الكادح) من خيبة سعيه.

روى في الكافي عن عليّ بن إبراهيم عن أبيه عن عبد اللّه بن المغيرة عن غياث ابن إبراهيم عن أبي عبد اللّه عليه السّلام قال: إنّ في كتاب عليّ عليه السّلام إنما مثل الدّنيا كمثل الحيّة ما ألين مسّها و في جوفها السمّ النافع يحذرها الرجل العاقل، و يهوى إليها الصّبيّ الجاهل.

(و اعتبروا بما قد رأيتم من مصارع القرون) الماضية (قبلكم) فانكم عمّا قليل لاحقون بهم و صائرون مثلهم (قد تزايلت أوصالهم) و أعضائهم (و زالت أسماعهم و أبصارهم) و جرت أحداقهم على الخدود، و سالت أفواههم و مناخرهم بالقيح و الصديد (و ذهب شرفهم و عزّهم و انقطع سرورهم و نعيمهم) فلا تنظر إلى طيب عيشهم و لين رياشهم و لكن انظر إلى سرعة ظعنهم و سوء منقلبهم.

  • يا راقد اللّيل مسرورا بأوّلهإنّ الحوادث قد يطرقن أسحارا
  • أفنى القرون التي كانت منعّمةكرّ الجديدان إقبالا و إدبارا
  • كم قد أبادت صروف الدّهر من ملكقد كان في الدّهر نفّاعا و ضرّارا
  • يا من يعانق دنيا لا بقاء لهايمسى و يصبح في دنياه سفّارا
  • هلّا تركت من الدّنيا معانقةحتّى تعانق في الفردوس أبكارا
  • إن كنت تبغى جنان الخلد تسكنهافينبغي لك أن لا تأمن النارا

ثمّ انظر إلى أهل القبور كيف صاروا إليها بعد سكنى القصور، و انتقلوا إلى دار الوحدة و ارتحلوا إلى بيت الوحشة ليس لهم أنيس به يستأنسون و لا سكن إليه يسكنون (فبدلوا بقرب الأولاد فقدها و بصحبة الأزواج مفارقتها) بل استوحش من قربهم الأولاد و الأصحاب، و استنفر من قبرهم الألّاف و الأحباب (لا يتفاخرون و لا يتناسلون و لا يتزاورون و لا يتجاورون) إذ لم يبق لهم زائر و لا مجاور

  • و حلّوا بدار لا تزاور بينهمو أنّى لسكّان القبور التّزاور

و إنما صار هوام الأرض لهم الزّوار و الضيفان، و الحشرات و الديدان لهم الجيران و انحصر لباسهم و رياشهم في الأكفان.

(فاحذروا عباد اللّه) ثمّ احذروا (حذر الغالب لنفسه) الأمّارة بالسّوء (المانع لشهوته) المؤدّية إلى هلكته (الناظر بعقله) المميّز بين منفعته و مضرّته (فانّ الأمر واضح) أى أمر الدّنيا و الآخرة ظاهر لا خفاء فيه (و العلم قائم) أى علم الشريعة الهادى إلى الحقّ قائم لا غبار عليه (و الطريق) إلى اللّه (جدد) سهل (و السبيل) إلى رضوان اللّه تعالى (قصد) مستقيم.

  • فطوبى لعبد آثر اللّه ربّهو جاد بدنياه لما يتوقّع

شرح لاهیجی

اوصيكم عباد اللّه بتقوى اللّه و طاعته فانّها النّجاة غدا و المنجاة ابدا رهّب فابلغ و رغّب فاسبغ و وصف لكم الدّنيا و انقطاعها و زوالها و انتقالها فاعرضوا عمّا يعجبكم فيها لقلّة ما يصحبكم منها اقرب دار من سخط اللّه و ابعدها من رضوان اللّه فغضّوا عنكم عباد اللّه غمومها و اشغالها لما قد ايقنتم به من فراقها و تصرّف حالاتها يعنى وصيّت ميكنم شما را اى بندگان خدا بتقوى خداى (متعال) يعنى پرهيزگارى از جهة خوف خدا و بفرمانبردارى خدا پس بتحقيق كه تقوى و طاعت باعث رستگارى است در فرداى قيامت و رستگارى هميشه ايست ترسانيد پيغمبر (صلی الله علیه وآله) مردم را پس مبالغه كرد در ترسانيدن و ترغيب و تحريص كرد مردم را بطاعت خدا پس تمام كرد تحريص را و صفت كرد از براى شما دنيا را و منقطع شدن دنيا را از شما و نيست گرديدن متاع دنيا را و منتقل شدن دولت دنيا از شما بديگران بمرگ شما پس سرباز زنيد از چيزهائى كه خوش ميايد شما را در دنيا از جهة اندك بودن آن چيزى كه بهمراه شما ميايد از مال دنيا كه همان كفن شما باشد دنيا نزديك ترين سرائيست بسراى غضب خدا كه جهنّم باشد و دورترين سرائى است بسراى خوشنودى خدا كه بهشت باشد و باز دارد از شما اى بندگان خدا غمهاى دنيا را و كارهاى دنيا را از جهة آن چه را كه يقين شما حاصلست باو از مفارقت دنيا بموت و تغيير احوال دنيا بمرگ فاحذروها حذر الشّفيق النّاصح و المجدّ الكادح و اعتبروا بما قد رايتم من مصارع القرون قبلكم قد تزايلت اوصانهم و زالت اسماعهم و ابصارهم و ذهب شرفهم و عزّهم و انقطع سرورهم و نعيمهم فبدّلوا بقرب الاولاد فقدها و بصحبة الازواج مفارقتها لا يتفاخرون و لا يتناسلون و لا يتزاورون و لا يتجاورون يعنى پس بترسيد از دنيا مثل ترسيدن امام مشفق پند دهنده و ساعى و رنج برنده در هدايت شما و عبرت بگيريد بآن چيزى كه بتحقيق كه ديديد شما از قبرهاى مردمان عصر پيش از عصر شما بتحقيق كه از هم جدا شد اعضاء انها كه بهم وصل بود و نيست گرديد گوشها و چشمهاى ايشان و رفت بزرگى و عزّت ايشان و بريده شد خوشحالى و با ناز و نعمت بودن ايشان پس مبدّل شد از ايشان نزديكى فرزندان به نبودن فرزندان و مصاحبت زنان بمفارقت ايشان در حالتى كه مفارقت نمى كنند ان اباء و اولاد و ازواج از يكديگر و طلب زائيدن اولاد نمى كنند از وصلت با يكديگر و زيارت يكديگر نمى كنند و همسايگى با يكديگر نمى كنند و هر يك مشغول و گرفتار باعمال خود باشند فاحذروا عباد اللّه حذر الغالب لنفسه المانع لشهوته النّاظر بعقله فانّ الامر واضح و العلم قائم و الطّريق جدد و السّبيل قصد يعنى پس بترسيد اى بندگان خدا مثل ترسيدن كسى كه غالب و قاهر است مر نفس امّاره خود را و مانعست خواهش خود را نگاه كننده است بعقل و هوش خود نه بخيال و وهم خود پس بدرستى كه امر دين واضح است و نشانه هدايت برپا است و راه نجات نمايانست و راه خدا راستست

شرح ابن ابی الحدید

أُوصِيكُمْ عِبَادَ اللَّهِ بِتَقْوَى اللَّهِ وَ طَاعَتِهِ فَإِنَّهَا النَّجَاةُ غَداً وَ الْمَنْجَاةُ أَبَداً رَهَّبَ فَأَبْلَغَ وَ رَغَّبَ فَأَسْبَغَ وَ وَصَفَ لَكُمُ الدُّنْيَا وَ انْقِطَاعَهَا وَ زَوَالَهَا وَ انْتِقَالَهَا فَأَعْرِضُوا عَمَّا يُعْجِبُكُمْ فِيهَا لِقِلَّةِ مَا يَصْحَبُكُمْ مِنْهَا أَقْرَبُ دَارٍ مِنْ سَخَطِ اللَّهِ وَ أَبْعَدُهَا مِنْ رِضْوَانِ اللَّهِ فَغُضُّوا عَنْكُمْ عِبَادَ اللَّهِ غُمُومَهَا وَ أَشْغَالَهَا لِمَا أَيْقَنْتُمْ بِهِ مِنْ فِرَاقِهَا وَ تَصَرُّفِ حَالَاتِهَا فَاحْذَرُوهَا حَذَرَ الشَّفِيقِ النَّاصِحِ وَ الْمُجِدِّ الْكَادِحِ وَ اعْتَبِرُوا بِمَا قَدْ رَأَيْتُمْ مِنْ مَصَارِعِ الْقُرُونِ قَبْلَكُمْ قَدْ تَزَايَلَتْ أَوْصَالُهُمْ وَ زَالَتْ أَبْصَارُهُمْ وَ أَسْمَاعُهُمْ وَ ذَهَبَ شَرَفُهُمْ وَ عِزُّهُمْ وَ انْقَطَعَ سُرُورُهُمْ وَ نَعِيمُهُمْ فَبُدِّلُوا بِقُرْبِ الْأَوْلَادِ فَقْدَهَا وَ بِصُحْبَةِ الْأَزْوَاجِ مُفَارَقَتَهَا لَا يَتَفَاخَرُونَ وَ لَا يَتَنَاسَلُونَ وَ لَا يَتَزَاوَرُونَ وَ لَا يَتَحَاوَرُونَ فَاحْذَرُوا عِبَادَ اللَّهِ حَذَرَ الْغَالِبِ لِنَفْسِهِ الْمَانِعِ لِشَهْوَتِهِ النَّاظِرِ بِعَقْلِهِ فَإِنَّ الْأَمْرَ وَاضِحٌ وَ الْعَلَمَ قَائِمٌ وَ الطَّرِيقَ جَدَدٌ وَ السَّبِيلَ قَصْدٌ المنجاة مصدر نجا ينجو نجاة و منجاة و النجاة الناقة ينجى عليها فاستعارها هاهنا للطاعة و التقوى كأنها كالمطية المركوبة يخلص بها الإنسان من الهلكة قوله رهب فأبلغ الضمير يرجع إلى الله سبحانه أي خوف المكلفين فأبلغ في التخويف و رغبهم فأتم الترغيب و أسبغه ثم أمر بالإعراض عما يسر و يروق من أمر الدنيا لقلة ما يصحب الناس من ذلك ثم قال إنها أقرب دار من سخط الله و هذا نحو

قول النبي ص حب الدنيا رأس كل خطيئة قوله فغضوا عنكم عباد الله غمومها أي كفوا عن أنفسكم الغم لأجلها و الاشتغال بها يقال غضضت فلانا عن كذا أي كففته قال تعالى وَ اغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ قوله فاحذروها حذر الشفيق الناصح أي فاحذروها على أنفسكم لأنفسكم كما يحذر الشفيق الناصح على صاحبه و كما يحذر المجد الكادح أي الساعي من خيبة سعيه و الأوصال الأعضاء و المحاورة المخاطبة و المناجاة و روي و لا يتجاورون بالجيم و العلم ما يتسدل به في المفازة و طريق جدد أي سهل واضح و السبيل قصد أي مستقيم

شرح نهج البلاغه منظوم

القسم الثاني

أوصيكم عباد اللّه بتقوى اللّه و طاعته، فانّها النّجاة غدا، و المنجاة أبدا، رهّب فأبلغ، و رغب ما سبغ و وصف لكم الدّنيا و انقطاعها و زوالها و انتقالها، فأعرضوا عمّا يعجبكم فيها لقلّة ما يصحبكم مّنها، أقرب دار مّن سخط اللّه، و أبعدها من رّضوان اللّه، فغضّوا عنكم عباد اللّه غمومها و أشغالها لما أيقنتم به من فراقها و تصرّف حالاتها، فاحذروها حذر الشّفيق النّاصح، و المجدّ الكادح، و اعتبروا بما قد رأيتم مّن مّصارع القرون قبلكم: قد تزايلت أوصالهم، و زالت أبصارهم و أسماعهم، و ذهب شرفهم و عزّهم، و انقطع سرورهم و تعيمهم، فبدّلوا بقرب الأولاد فقدها، و بصحبة الأزواج مفارقتها، لا يتفاخرون، و لا يتناسلون، و لا يتزاورون، و لا يتجاورون، فاحذروا عباد اللّه حذر الغالب لنفسه، المانع لشهوته، النّاظر بعقله، فإنّ الأمر واضح، و العلم قائم، و الطّريق جدد، وّ السّبيل قصد.

ترجمه

بندگان خداى من شما را بترس و فرمانبردارى از خدا و اطاعت او سفارش مى نمايم، چرا كه اطاعت از امر خدا سبب رستگارى فردا، و رهائى هميشگى (از عذاب قيامت) است، خداوند مردم را از (عذاب) خودش ترساند، و امرش را رساند، هم آنان را باطاعت خودش تشويق، و هم امرش را تكميل فرمود، جهان و ناپايدارى، و نابودى، و اطوار گوناگون آنرا براى شما وصف كرد، (تا پاى بند آن نشده، و دل از آن برگيريد) پس از چيزى كه در جهان شما را خوش آيند است، و پرى با شما نپايد دورى كنيد (خيلى پاى بند دنيا نباشيد) زيرا كه جهان بخشم خدا نزديكتر، و از خوشنوديش دورترين خانه ميباشد، اى بندگان خداى از رنجها، و مشغولى هاى دنيا ديده بپوشيد، براى يقينى كه از دورى و حالات گوناگون آن در خويش سراغ داريد، و همانطورى كه شخص خير خواه و پند دهنده، با كوشش و زحمت از آن مى ترسد، شما نيز همان طور از آن بترسيد، و عبرت گيريد از كشتيگاه مردمى كه در روزگارهاى پيش از شما بوده، و مى بينيد كه چگونه بندهاشان از هم جدا، چشمها و گوشهايشان نابود، شرف و عزّتشان نيست، هستى و نعمت از آنان جدا گرديده، نزديكى فرزندانشان بدورى، و همنفسى زنهاشان بجدائى مبدّل، ديگر بهم نمى نازند، فرزند نمى آورند، از هم ديدن نمى كنند، همنشين هم نيستند، بندگان خداى، از خدا بترسيد ترسيدن شخصى كه نفس بد انديش را بفرمان كرده، و جلو خواهشهاى او را گرفته و (جهان را) بچشم بينش مى نگرد، (عمليّات مرا كه امام و پيشواى شما هستم سر مشق زندگى خويش قرار دهيد تا رستگار گرديد) زيرا مطلب روشن و واضح، پرچم (سعادت) بر پا طريق (بهشت) هموار و راه رسيدن (بآن) نمايان است.

نظم

  • شما را مى نمايم من سفارشبتقوى و بپرهيز و پرستش
  • هر آن كس پيرو فرمان باريست بدست وى برات رستگاريست
  • بهر دل خوف از حق كرد ريشهبود او سالم و ناجى هميشه
  • خدا چون خلق را از خويش ترساندبسوى طاعت خود بندگان خواند
  • هم آنان را بطاعت كرد تشويقهم امر خويش را كامل ز تحقيق
  • بنابودى جهان را كرد توصيف زوال و انتقالش كرد تعريف
  • كه تا آسوده دل در آن نه بنديدز غفلت شادمان در آن نخنديد
  • به سينه تخم مهر وى نپاشيدپرى پابند عيش آن نباشيد
  • بياد آريد از وزرو بانشسبك خاطر شويد از جاه و مالش
  • جهان بر خشم و كين حىّ جبّارقريب است و بود نزديك تر دار
  • سرائى چون پر از مكر و غرور استز مهر لطف و رضوانش بدور است
  • شماها چون يقين كرديد حاصل كه نعمتهاش باشد زود زايل
  • همان بهتر كه چشم از آن بپوشيدپى تحصيل آن چندان نكوشيد
  • جهان چون هر دم و ساعت برنگيست گهى اندر شتاب و گه درنگى است
  • گهى در وصل و گاهى در فراق است گهى در قهر و گاهى در وفاق است
  • گهى ريزد بكام عاشقش قندگهى بر دست و بر پايش زند بند
  • گهى بزم سرور و عيش چيندگهى در مرگ و سوگ آن نشيند
  • ز ثروت روزى آن را ميكند مستبخفّت سازدش فردا تهيدست
  • پسر هنگام شب شادان و خندان پدر بهرش سحر زار است و گريان
  • سر شب تاج بر سر پادشاه استبه صبح آن تاج و آن سر خاك راه است
  • دمى انسان در آن سرهنگ و مير است دمى در چنگ سرهنگى اسير است
  • دمى در خانه اش صد ميهمان استدمى خوانش تهى از قرص نان است
  • غلامانش بخدمت گاه بسيارگهى همچون غلامان شد گرفتار
  • گهى دارد فراوان گوهر و گنجگهى اشكش روان از غصّه و رنج
  • خلاصه چون همومش هست بسيارهميشه ساكنش در بند و آزار
  • از آن بايد بريدن بند پيوندبالطاف خدائى بود خرسند
  • از آنم من همانطورى كه ترسان بدان گونه شما ترسيد از آن
  • شما را من شفيقى مهربانمز دنياتان بجديّت رهانم
  • سخنهايم بگوش جان نيوشيدبدورىّ جهان از جان بكوشيد
  • دمى با ديده عقل و بصيرتخود از پيشينيان گيريد عبرت
  • چسان بينيد دست جور دوران جدا كرده است بند از بند آنان
  • خمارين چشمشان شد خاك و زايلدهان و گوششان شد گرد و باطل
  • ز كفشان شد بدر عزّ و شرافت بدل شد عيش و نعمتشان بآفت
  • ز فرزند و ز زن اكنون جدايندبقعر قبر از قصر و سرايند
  • دگر بر يكديگر نازش ندارندبكار همديگر كاوش ندارند
  • نه آن از اين يكى سر گرم ديداراز اين همسايه آن همسايه بيزار
  • همه با مار و مور و كرم مربوطزبان و چشمشان با خاك مخلوط
  • شما اى بندگان از حق بترسيدچو آن كو غالب بر نفس گرديد
  • شده از خواهش و شهوت جلوگيرهمى بيند بچشم عقل و تدبير
  • روان اندر صراطى مستقيم استدلش از بهر عقبايش دو نيم است
  • كه واضح امر دين است و هويدا است نشان رستگارى نصب و بر پا است
  • ره جنّت بود صاف درخشانوز آن خوشنودى يزدان نمايان
  • كسى خواهم كه اين ره در سپاردقدم مردانه اندر آن گذارد

منبع:پژوهه تبلیغ

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

در همۀ جوامع بشری، تربیت فرزندان، به ویژه فرزند دختر ارزش و اهمیت زیادی دارد. ارزش‌های اسلامی و زوایای زندگی ائمه معصومین علیهم‌السلام و بزرگان، جایگاه تربیتی پدر در قبال دختران مورد تأکید قرار گرفته است. از آنجا که دشمنان فرهنگ اسلامی به این امر واقف شده‌اند با تلاش‌های خود سعی بر بی‌ارزش نمودن جایگاه پدر داشته واز سویی با استحاله اعتقادی و فرهنگی دختران و زنان (به عنوان ارکان اصلی خانواده اسلامی) به اهداف شوم خود که نابودی اسلام است دست یابند.
تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

در این نوشتار تلاش شده با تدقیق به اضلاع مسئله، یعنی خانواده، جایگاه پدری و دختری ضمن تبیین و ابهام زدایی از مساله‌ی «تعامل موثر پدری-دختری»، ضرورت آن بیش از پیش هویدا گردد.
فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

در این نوشتار سعی شده است نقش پدر در خانواده به خصوص در رابطه پدری- دختری مورد تدقیق قرار گرفته و راهبردهای موثر عملی پیشنهاد گردد.
دختر در آینه تعامل با پدر

دختر در آینه تعامل با پدر

یهود از پیامبری حضرت موسی علیه‌السلام نشأت گرفت... کسی که چگونه دل کندن مادر از او در قرآن آمده است.. مسیحیت بعد از حضرت عیسی علیه‌السلام شکل گرفت که متولد شدن از مادری تنها بدون پدر، در قرآن کریم ذکر شده است.
رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

با اینکه سعی کرده بودم، طوری که پدر دوست دارد لباس بپوشم، اما انگار جلب رضایتش غیر ممکن بود! من فقط سکوت کرده بودم و پدر پشت سر هم شروع کرد به سرزنش و پرخاش به من! تا اینکه به نزدیکی خانه رسیدیم.
Powered by TayaCMS