بیت الحم

بِيْتْ لَحْم، فلسطين، خانۀ نان، شهر داوود، افراته، بيت المقدس، الخليل، باغ سليمان، عيسي (ع)، معراج، حضرت محمد (ص)، صلاح الدين ايوبي، جنگ شش

نویسنده : (تليخص)هیئت تحریریه سایت پژوه

بِیْتْ لَحْم

بیت لحم، شهری کهن در سرزمین فلسطین است، این نام را بَیتُ لَحم، بَیت لَخم و بِیت لِخِم نیز گفته‌اند. واژۀ «لحم» که در زبان عربی به معنی گوشت است، در عبری به مفهوم اخص نان، و اعم غذا آمده است. از این رو بیت لحم به سبب شهرت مزارع غلات آن در دورۀ باستان، «خانۀ نان» خوانده می‌شد. در کتاب مقدس نام دیگر این شهر افراته است و آن را ضمناً «بیت‌لحم یهودا» و «شهر داوود» نیز نامیده‌اند. البته افراته را از نقاط پیرامونی بیت‌لحم نیز دانسته‌اند.

بیت لحم در 8 کیلومتری جنوب غربی بیت‌المقدس، بر سر راه اصلی الخلیل – بیت‌المقدس، و در ناحیه‌ای بسیار حاصل‌خیز واقع است. بر روی تپه‌های پیرامونی بیت‌لحم درختان بسیاری به چشم می‌خورد و باغ‌های مشهور به باغ سلیمان در نزدیکی آن واقع است.

پیشینۀ بیت‌لحم به 4 هزار سال می‌رسد. نوشته‌اند که در پایان سدۀ 11 ق‌م، داوود در این شهر به دنیا آمد. البته شهرت این شهر بیش از هر چیز به سبب تولد عیسی (ع) در آنجاست. از این رو، نه تنها این شهر، که کل سرزمین فلسطین به عنوان سرزمین مقدس برای مسیحیان محترم است.

یعقوبی از قول مسیحیان می‌نویسد که مریم به هنگام بارداری به بیت لحم آمد.

نخل یاد شده در قرآن مجید که مریم (ع) از خرمای آن تناول کرد، در این شهر قرار داشت. ابن بطوطه نیز در دیدار خود از بیت‌لحم، از بقایای این نخل خبر داده است.

کنستانتین امپراتور روم در محل زادگاه عیسی (ع) کلیسایی که در زیبایی و شکوه بی‌مانند بود، بنا نهاد و پس از آن بود که این شهر به صورت یکی از مقدس‌ترین مکان‌های مسیحی شهرت یافت.

پس از فتح‌ بیت‌المقدس به دست مسلمانان در سال 16 ق/637 م، بسیاری از مسیحیان بیت‌لحم نیز تغییر مذهب دادند.

در حدیث معراج حضرت محمد (ص) نیز از بیت‌لحم نام برده شده است، آنجا که می‌فرماید، جبرئیل ندا داد:

«فرود آی و دو رکعت نماز بگزار که اینجا زادگاه برادرت عیسی است».

بدین سان، بیت‌لحم نزد مسلمانان نیز پیوسته از تقدس و احترام ویژه‌ای برخوردار بوده است.

بیت‌لحم یکی از اولین شهرهایی بود که در 492 ق/1099م به دست صلیبیان افتاد. آنان در این شهر دژی برپا داشتند که یکی از مشهورترین دژهای سرزمین فلسطین است.

پس از 583 ق/187 م بیت‌لحم به تصرف صلاح‌الدین ایوبی درآمد.

بیت‌لحم در سده‌های میانه شهری پرجمعیت به شمار می‌آمد و اهمیت بازرگانی داشت. در سدۀ 19 و اوایل سدۀ 20 م، جمعیت شهر رو به کاهش نهاد، زیرا در 1250ق/1834 م پس از شورش محلۀ مسلمان‌نشین، بر ضد ابراهیم پاشا فرمانروای مصری و قتل عام مردم توسط او جمعیت مسلمان بیت‌لحم تحلیل رفت و در 1914 م، به هنگام آغاز جنگ جهانی اول، بسیاری از مسیحیان شهر به ایالات متحده مهاجرت کردند در ژوئیه 1937 پس از تقسیم سرزمین فلسطین به 3 بخش، ادارۀ مراکز مذهبی به انگلستان واگذار شد.

جمعیت بیت‌لحم همگی غرب بودند و غالباً به فرقه‌های مختلف مسیحیت وابسته بودند؛ جمعیت مسلمان شهر در اقلیت بود. در 1327 ش/1948م پس از اولین جنگ اعراب و اسرائیل، بیت‌لحم جزو خاک اردن به شمار می‌آمد، اما پس از جنگ 6 روزه و اشغال کرانۀ باختری، بیت‌لحم نیز به تصرف اسرائیل درآمد.

شهر بیت‌لحم در دورۀ معاصر با دگرگونی‌هایی از لحاظ کالبدی و نیز از نظر اجتماعی – اقتصادی همراه بوده است. تا 1948 م بیشتر اهالی شهر مسیحی بودند، اما پس از اشغال اراضی و شهرهای فلسطینی، پناهندگان بسیاری به این شهر روی آوردند و متعاقب آن، ترکیب مذهبی شهر دگرگون شد.

بیت‌لحم از سدۀ 4 م شهر زیارتی مسیحیان بوده است و هنوز جهانگردان بسیاری روزانه از این شهر بازدید می‌کنند.

مهم‌ترین بنای شهر بیت‌لحم، کلیسای مولد عیسی (ع) است. همچنین بقایایا قبرهایی در افرات به چشم می‌خورد که به صورت غارهایی در دل کوه حفر شده‌اند؛ (مزار، 1989).

برکه‌های سلیمان که آب شهر به طور سنتی از آنها تأمین می‌شد، در جنوب بیت‌لحم واقع‌اند. قبر راحیل، همسر یعقوب (سفر پیدایش، 35: 19 – 20)، و همچنین مدفن داوود و سلیمان را نیز در این شهر دانسته‌اند.