كلمات كليدي : بي غيرتي، غيرت، حميّت، غضب، ديوثي
نویسنده : اصغر صفرزاده
بی غیرتی ازجمله صفات رذیله‌ای است که در زمان ما نسل بشر را بیش از پیش به چالش کشیده و استعمارگران و سرمایه‌دارن و قدرتهای سلطه‌گر دست در دست هم در پی ترویج و اشاعه آن هستند تا ملتها را از داخل تهی کرده، روح مردانگی و آزادیخواهی را در آنها منسوخ سازند تا هر چه بیشتر و آسانتر بتوانند امیال و خواسته های پلید خود را در جهان کنونی پیاده کنند.
تعریف بی غیرتی
غیرت و حمیت در لغت، شدت حرارت و علاقه و تعصّبی است که از لطافت باطن سرچشمه گرفته و در دفاع از حریم شخصی بکار می‌رود[1] و در اصطلاح علمای اخلاق عبارت است از سعى در محافظت آنچه نگاهبانى آن لازم است؛ از دین و آبرو و شرف و ناموس و اموال و اولاد که نتیجه شجاعت و بزرگى و قوّت نفس است و از ملکات شریف و نقاط قوت شخص به حساب می‌آید و مردانگى به آن تحقّق یافته، فاقد و بی مایه از آن، از جرگه مردان به دور است.[2] بنابراین غیرت و حمیت را از آن رو به این نام نهاده‌اند که به هنگام دفاع از حریم خصوصی خود در مقابل مهاجم و تعرض کننده، فشار خون و حرارت بدنی شخص بالا رفته در مقام دفاع برمی‌آید.
با توجه به مطالبی که دربارۀ غیرت گفته شد معنا و مفهوم بی‌غیرتی آشکار می‌شود که عبارت است از کوتاهى و اهمال در محافظت از آنچه نگاهبانى آن لازم است، از دین و عرض (ناموس و آبرو) و اولاد و اموال، که آن هم از نتایج کوچکى و ضعف نفس است که از مهلکات بزرگ به شمار مى‌رود و گاه به دیّوثى و قیادت منجر مى‌شود.[3]
بی غیرتی از منظر سنت
انبیاء و اولیاء که پرچمداران راهنمایی انسان هستند از این مسأله مهم که مفاسد و تبعات ویرانگری هم برای نظام خانواده و هم برای اجتماع در پی دارد غافل نبوده، به مقابله با آن پرداخته‌اند. در ذیل به نمونه‌هایی از آن اشاره می‌کنیم:
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرموده است:
«دل مرد بى‌غیرت، وارونه و سر به‌زیر است»[4] (به این معنا که برخلاف خوى انسانى است).
امیر المؤمنین علیه السّلام هم (هنگامى‌که در عراق بودند) فرمودند:
«اى اهل عراق شنیده‌ام که زنان شما در راهها با مردان برخورد مى‌کنند (و در جاى شلوغ به یکدیگر شانه مى‌زنند که راه بدهند) آیا شرم نمى‌کنید؟»[5]
حال چه باید گفت در مورد اتفاقاتی که در جامعه بشری به وقوع پیوسته است و گروههایی با نامها و عناوین فریبنده همچون فمنیسم و دفاع از حقوق زنان، خانمها و نوامیس مردم را به انواع حیله‌ها و ترفندها به انظار عمومی فراخوانده آنها را در میان مردان و جامعه‌ای مسموم رها می‌کنند تا دستان پلید عده‌ای سودجو یا هوسران یا افرادی جاهل و غافل به بهره کشی از این مخلوقات لطیف و وزنه‌های مؤثر اجتماع پرداخته، کیان خانواده را سست کنند و با شعارهای پوچ و دهان پُرکن، آبرو و حیثیت و قداست آنها را به باد اشتباهات خود دهند و گاهی با دادن اعلامیه‌ها و بیانیه‌هایی سعی در موجه جلوه دادن چهرۀ زشت و سودجوی خود برآیند؛ از وجدانهای بیدار که به غبار ندانم کاریها آلوده نشده‌اند می‌پرسیم آیا این امور با تعالیم اسلامی که زن را ریحانه حساب می‌کند نه پهلوان[6]، سازگار است؟
عوامل بی غیرتی
از جمله علل اصلی این صفت خبیثه، خود کم‌بینی و ضعف نفس است که نفس را یارای دفاع و حمایت از آنچه که شرع و عرف پشتیبانی و نگهبانی از آن را بر وی واجب و ضروری شمرده است ندارد و در این حالت است که قوه غضبیه که به عنوان پاسبان انسان به او ارزانی شده است از حالت عادی خود خارج شده، راه تفریط را می‌پیماید.[7]
علت دیگر، مشغول شدن به ترانه‌ها و موسیقی‌های حرام و مبتذل می‌باشد که مرد را بی‌غیرت و زن را بی‌حیا می کند،[8]این مطلب با اندک توجه به چنین افرادی کاملاً مشهود و ملموس است که پیش چشمان اینان با نوامیسشان شوخی و احیاناً بی‌عفتی می‌کنند، اما دریغ از رگ غیرتی که در این افراد به حرکت درآید. ایشان بی غیرتی را به جایی می‌رسانند که به جای ناراحتی ابراز خوشنودی کرده و به آن تشویق می‌کنند و فریاد تمدن و فرهنگ مأبی سر می‌دهند و متأسفانه گاهی دیده می‌شود که زنان و دختران پاک مسلمان در اثر خود کم‌بینی و احساس حقارت پوشالی که در برابر غربیها و خارجیها در خود احساس می‌کنند بدون فکر و اندیشه و به صرف تقلید کورکورانه، طوق نحس پیروی از آنها را بر گردن آویخته، عنان اختیار خویش را به دستان نالایق آن بی‌خبران می‌دهند.
انواع غیرت
غیرت بر دو گونه است: غیرت پسندیده که تعریفش گذشت، اما غیرت ناپسند جایی است که به حدّ افراط برسد و مرد را نسبت به اهل خود بدگمان سازد به طورى که بر او سخت و تنگ بگیرد و درصدد تجسّس در مسائل نهانى و درونى وی برآید. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم «از پى‌گیرى مسائل پنهانى زنان و سختگیرى و اذیّت رسانیدن به آنان» نهى فرموده است، آنجا که می‌فرماید:
«زن مانند استخوان کج دنده است، اگر بخواهى راستش بکنى مى‌شکند».[9]
و نیز فرمود:
«بعضى از انواع غیرت است که خدا و رسولش آن را دشمن دارند و آن این است که مرد بى‌جهت و نابجا بر اهل خود غیرت نماید».[10]
و امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:
«غیرت زیاد بر زن منما که هدف بدگمانى تو قرار گیرد».
و نیز در نامه خود به حضرت امام حسن علیه السّلام فرمود:
«اگر از همسران خود ناروا دیدی پس بر بزرگ و کوچک آنها نگهبان قرار ده و بپرهیز از آن که پی در پی آنها را سرزنش کنی که بر گناه حریص و نکوهش را خوار سازد»[11]
مبالغه در تفحّص و تفتیش سزاوار نیست، زیرا این کار از بدگمانى که از آن نهى شده‌ایم خالى نخواهد بود و بعضى از گمانها گناه است.[12]
انسانها در برابر نعمتهایی که به آنها داده شده است تکالیفی دارند که وظیفه انسان در برابر دین و آبرو و اهل و عیال و اموال خود پشتیبانی از آنهاست و کوتاهی واهمال در قبالشان (بی غیرتی) نتایج وخیمی برای خود و خانواده و هم برای اجتماع در پی دارد.