كلمات كليدي : ابراهيم، حران، نمرود، تارح، عهد ختنه، كنعان
نویسنده : محمد ضياء توحيدي
ابراهیم نام شخصیتی بلند مرتبه است که همواره مورد توجه خداوند قرار داشت.نام اصلی ابراهیم، در ابتدا اَورام[1]به معنی پدر عالی بود. بعدها خداوند نام وی را به اوراهام[2] یعنی "پدر جماعت زیاد" تغییر داد.[3]
او از اهالی کلده و از نسل سام پسر نوح است. نام پدرش تارح بوده و احتمالا در سال 2161 ق.م به دنیا آمده است.[4]
شخصیت حضرت ابراهیم از جهات مختلفی حائز اهمیت است. از یک سو نیای بزرگ یهودیان و بنی اسرائیل است و از سوی دیگر جد اقوام عرب و بسیاری از مسلمانان.گذشته از این هر سه دین یهودیت، مسیحیت و اسلام خود را منسوب به ابراهیم می دانند و نام دین ابراهیمی را برای خود برگزیده‌اند.
ترک وطن
ابراهیم زمانی که هفتاد ساله بود همراه با پدر، برادرزاده‌اش لوط و همسرش سارا به سوی حران حرکت کرد.[5]
در مورد علت خروج وی از دیار خویش در کتاب تورات چیزی ذکر نشده است اما در کتاب اعمال رسولان، علت این سفر دستور خاص الهی دانسته شده است.[6]
ابراهیم پس از مرگ پدرش، به دستور الهی از حران خارج گردیده و رهسپار کنعان گردید.[7]خداوند بار دیگر بر ابراهیم ظاهر شده و به وی وعده داد که سرزمین کنعان را به نسل وی خواهد بخشید.[8] ابراهیم به خاطر قحطی در آن سرزمین عازم مصر گردید.
ابراهیم در مصر
ابراهیم پس از ورود به مصر ترسید مبادا او را به خاطر همسر زیبارویش بکشند.به همین دلیل از سارا خواست تا خود را خواهر ابراهیم معرفی کند. همین مسأله سبب آن شد که فرعون شیفته‌ی سارا شود.به دستور فرعون، سارا را به خانه فرعون آوردند و فرعون او را به همسری خویش در آورد.[9]
خداوند فرعون و اهل خانه‌اش را به بلایای سختی مبتلا ساخت.فرعون پس از آنکه متوجه علت این بلاها گردید، ابراهیم را نکوهش و توبیخ نمود که چرا سارا را خواهر خود معرفی کردی تا من او را به همسری خویش در آورم.[10]
بازگشت به کنعان
ابراهیم پس از این واقعه رهسپار جنوب گردید.در این سرزمین، بار دیگر خداوند ابراهیم را مخاطب قرار داد و به او وعده‌ی تولد فرزند و ازدیاد نسلش را داد.[11]
جنگ با پادشاه عیلام
کتاب مقدس، در یک مورد نیز به جنگاوری ابراهیم می‌پردازد.زمانی که پادشاه عیلام، دو منطقه سدوم و عموره را فتح کرد، برادرزاده ابراهیم یعنی لوط را نیز به اسارت گرفته و همراه خود برد.ابراهیم پس از اطلاع از این مسأله، همراه با تعدادی از خانه زادان خود که تعدادشان به 318 نفر می‌رسید به دنبال آنان روانه شدند. ابراهیم شبانه بر سپاه مهاجم یورش برده، آنان را شکست داد و لوط را به همراه اموالش باز گرداند.[12]
همسر و فرزندان ابراهیم
ابراهیم، ابتدا با خواهر خویش[13] سارا ازدواج نمود اما سارا عقیم بود و برای ابراهیم، فرزندی نیاورد.سارا که از داشتن فرزند ناامید شده بود از ابراهیم خواست تا با کنیز مصری او یعنی هاجر ازدواج کند.هاجر باردار گردید اما سارا که تحمل نگاههای تحقیر آمیز هاجر را نداشت به آزار و اذیت وی پرداخت.
هاجر نیز از خانه گریخته و رهسپار بیابان گردید.فرشته الهی در بیابان بر هاجر ظاهر گردیده و به وی دستور بازگشت به خانه را داد. فرشته همچنین به هاجر بشارت داد که خداوند نسل او را زیاد خواهد نمود.[14]
عهد ختنه
سیزده سال پس از تولد اسماعیل، خداوند بر ابراهیم ظاهر گردید. خداوند با وی عهد بست که او را پدر امتهای زیادی خواهد نمود و نام او را از ابرام به ابراهیم تغییر داد. همچنین خداوند به ابراهیم دستور داد داد که از این پس باید فرزندان پسر همگی ختنه شوند.[15]
وی در روز کفاره (کیپور) توسط جد بزرگ خویش سام[16] (فرزند نوح) ختنه گردید.[17] اسماعیل و تمام مردان خانه ابراهیم نیز ختنه گردیدند.
سارا و ابی ملک
بار دیگر ابراهیم عازم سفر گردید و این بار در زمین جرار ساکن گردید.در این سفر نیز ابراهیم، از ترس جان خویش، سارا را خواهر خویش معرفی نمود.ابی ملک، پادشاه آن منطقه نیز سارا را به همسری خویش در آورد.خداوند در خواب بر ابی ملک ظاهر گردید و او را از واقعیت امر مطلع ساخت. ابی ملک که از این واقعه خشمگین شده بود ابراهیم را فرا خوانده و او را به خاطر این کار، نکوهش نمود و سارا را به ابراهیم بازگرداند.[18]
تولد اسحاق
پس از گذشت چهارده سال، رحمت الهی دوباره شامل حال ابراهیم گردید و خداوند فرزندی دیگر را به ابراهیم عطا فرمود. این‌بار ساره که تا 90 سالگی باردار نشده بود به خواست الهی حامله گردید و اسحاق را به دنیا آورد.[19]
اخراج هاجر و اسماعیل از خانه
آنگونه که در کتاب مقدس آمده است، اسماعیل پس از تولد اسحاق به تمسخر وی پرداخت.این مسأله بر سارا گران آمد و از ابراهیم خواست تا هاجر و اسماعیل را از خانه بیرون کند.ابراهیم علی‌رغم میل باطنی خویش و تنها پس از دستور الهی به خواسته‌ی سارا تن داد.[20]
امتحان بزرگ
پس از سالها، خداوند به ابراهیم دستور داد تا اسحاق را قربانی کند.[21]در این زمان، ابراهیم بی آنکه اسحاق را از امر الهی خبردار کند به کوه موریا برده و دست و پای وی را بست تا او را ذبح کند.پیش از آنکه ابراهیم اقدام به این کار کند، فرشته ی الهی ندا داده و به ابراهیم گفت که این دستور، امتحانی الهی بوده است.[22]
وفات سارا، ازدواج مجدد ابراهیم و وفات او
سارا، زمانی که صد و بیست و هفت سال داشت از دنیا رفت.ابراهیم پس از وفات سارا، زنی به نام قطوره را به همسری خویش در آورد و دارای شش فرزند دیگر شد.ابراهیم، پس صد و هفتاد و پنج سال زندگی، از دنیا رفت و در مغاره ای در صحرای عفرون دفن گردید.[23]
ابراهیم در متون اگادایی[24]
در متون اگادایی از ابراهیم به عنوان کسی که تمامی فرامین الهی را بدون هیچ کم و کاستی پذیرا شده و فرمانبرداری کرده یاد شده است.
اطاعت وی از دستور الهی و اقدام به ختنه خود و اهل خانه‌اش، برکت فراوانی را برای قوم اسرائیل به ارمغان آورده است. خداوند همه ساله با نظر به خون عهد ختنه ابراهیم، تمام گناهان قوم خویش را می‌بخشد.
بنابر نوشته های عالمان یهود، ختنه یکی از ده امتحانی بود که خداوند ابراهیم را به آن امتحان نمود و ابراهیم از تمام این آزمایشات سربلند بیرون آمد. ابراهیم در آخرت بر سر در جهنم می‌نشیند و مانع ورود کسانی که ختنه کرده‌اند به جهنم می‌شود. [25]
ابراهیم در آتش نمرود
اگر چه در کتاب مقدس، چیزی در مورد داستان شکستن بتها توسط ابراهیم و مجازات وی توسط نمرود، چیزی نیامده است اما در نوشته های اگادایی این داستان به تفصیل ذکر شده است.بر اساس این گزارشها، زمانی که ابراهیم بتهای پدر خویش را درهم شکست، توسط پادشاه زمان خویش، نمرود[26] در آتش انداخته شد اما جبرئیل وی را از آتش نجات داد.[27]
مطلب مرتبط :
ابراهیم در منابع اسلامی