اخلاق گروهی Group ethics

كلمات كليدي : اخلاق گروهي، تقسيمات اخلاق، اخلاق شخصي، اخلاق گروهي

نویسنده : سلیمان اکبری

 رفتار، افعال و تفکرات انسانی به وسیله‌ اخلاق قضاوت می‌شوند. درستی و نادرستی در روابط انسانی، حس مسئولیت فردی و اجتماعی، نیکو و زشت شمردن امور در حوزه‌های مختلف براساس نگرش‌های متفاوت به هستی، به وسیله اخلاق مورد داوری قرار می‌گیرند. اخلاق راهنمای عمل فرد بر مبنای ارزش‌ها در یک حوزۀ‌ ایدئولوژیک مشخص و ترازوی رفتار، اعمال و تفکرات خوب و بد افراد است.

تقسیم کلان اخلاق

هنجارهای اخلاقی در یک تقسیم کلان به دو دسته تقسیم می‌شوند:

• اخلاق شخصی؛ که ناظر به رشد و شکوفایی شخصی است.
• اخلاق گروهی؛ که ناظر به امور اجتماعی است. برای مثال؛ این‌که شخص مراقب باشد عمرش را به بطالت نگذراند، مربوط به اخلاق فردی است و این‌که به دیگری ظلم نکند و حقوق کسی را پایمال نکند مربوط به اخلاق اجتماعی است.

انواع گروه‌ و تعریف آن

 جامعه‌شناسان سه نوع گروه را از هم متمایز نموده‌اند.

 الف) گروه‌های اتفاقی: تعدادی از افراد که به طور اتفاقی در یک زمان و مکان با انگیزۀ‌ واحدی جمع شده‌اند؛ مانند گروه مسافران.

ب) گروه‌های مشترک: تعدادی از افراد که ویژگی‌های مشترکی دارند؛ مانند گروه‌های هم‌سن، قومی، نژادی، جنسی و یا شغلی.

ج) گروه‌های سازمان یافته: تعداد افرادی که در نوعی الگوی سازمان یافتۀ روابط متقابل و منظم سهیم‌هستند؛ مانند اعضای یک باشگاه ورزشی یا کارمندان ادارات مختلف که در الگوهای سازمان یافته روابط متقابل و تکراری شریک‌ می‌باشند.

اخلاق گروهی

 اخلاق گروهی Group morality، عبارت است از؛ «مجموع اصول اخلاقی حاکم بر یک گروه که توسط اعضای آن گروه پذیرفته شده است، و نقض آنها در بین اعضاء ناپسند شمرده می‌شود.»

اخلاق گروهی یا جمعی، با توجه به سه نوع گروه که متمایز شد، سطوح متفاوتی پیدا می‌کند. در گروه نوع اوّل که افراد به طور اتفاقی و فقط با انگیزۀ واحدی جمع شده‌اند، اصول اخلاقی آنها، یک سری اصول عامی است که ضمانت اجرایی ندارد و ممکن است با یک حادثۀ خاص و یا در یک شرایط خاص، نقض شود؛ مانند این‌که تماشاگران بازی فوتبال، اصولی اخلاقی چون رعایت حقوق دیگران، حفظ اموال عمومی، تشویق به موقع تیم مورد علاقه و... را پذیرفته‌اند؛ ولی در صورت بازنده شدن تیم، ممکن است این اصول اخلاقی به راحتی نقض شود.

در گروه نوع دوم، افراد با ویژگی‌های مشترکی که دارند و در یک رده جای می‌گیرند، اخلاق گروهی، یک نوع ضمانت اجرایی درون گروهی پیدا می‌کند. اعضای گروه با سرزنش کردن و ابراز تنفر نسبت به ناقض این اصول اخلاق گروهی، یک گونه ضمانت ایجاد می‌کنند؛ برای مثال، وقتی می‌گوئیم اخلاق زنانه، اخلاق مردانه، اخلاق جوانان و…، اگر فردی که در این رده‌ها جای می‌گیرد، بخواهد آن اصول اخلاقی را نقض نماید با سرزنش اعضای گروه مواجه می‌شود و به همین خاطر به راحتی نقض نمی‌شود.

در گروه نوع سوم که افراد در نوعی الگوی سازمان یافته روابط متقابل و منظّم، شریک هستند، اخلاق گروهی ضمانت اجرایی برون گروهی دارد. اخلاق گروهی در چنین گروه‌هایی به صورت قوانین بر اعضای گروه حاکم است و ناقض آنها مجازات می‌شود. برای مثال کارمندان یک اداره، اگر از قوانین تخلّف نمایند و یا اگر اعضای عضو یک اتحادیه یا باشگاه، از قوانین حاکم بر آنها تخلّف نمایند، توسط ناظران، مجازات می‌شوند.