میانجی گری(وساطت) Mediation

كلمات كليدي : وساطت، ميانجي گري، رسانه، مخاطب، دروازه باني، اثرهاي رسانه

نویسنده : قاسم كرباسيان

فن ایجاد یا بهبود رابطه‌ی میان دو نفر یا دو گروه از سوی شخص ثالث را میانجی‌گری می‌گویند؛ که این امر از سوی رسانه‌های گروهی نیز انجام شده و رسانه‌ها، واسطه یا میانجی انتقال دانش و ارزشهای فرهنگی به مخاطبان خود می‌شوند، این کار آنها را وساطت یا میانجی‌گری می‌نامند.[1]

فرایند میانجی‌گری

زمانی که شخص سومی بین دو نفر قرار گیرد؛ تا اینکه آن دو نفر با همدیگر رابطه برقرار کنند و یا اینکه بر رابطۀ آنها تأثیری بگذارد، در واقع این شخص ثالث نوعی نقش واسطه‌گری و میانجی‌گری را ایفا کرده است.

چنین نقشی بعنوان یکی از اهداف اصلی و کارکردهای مهم رسانه‌های جمعی نیز شناخته شده است و این رسانه‌ها معرفت اجتماعی و ارزشهای فرهنگی را به سوی مخاطبان سوق می‌دهند؛ با این کار بنوعی میان مخاطب و عناصر مختلفی واسطه می‌شوند. البته باید در نظر داشت که رسانه‌ها تنها می‌توانند میانجی بخشی از واقعیت بوده و قسمت گزینش شده‌ای از واقعیت را برای ما واسطه‌گری کرده و به ما انتقال دهند. رسانه‌ها بر اساس ارزشهای خبری خود صرفاً به گزینش بخشی از اخبار مربوط به واقعیات پرداخته و سپس این اخبار را پردازش کرده و آنرا از دیدگاهی که خود می‌خواهند و با تغییراتی که صلاح می‌دانند، در اختیار مخاطب قرار می‌دهند؛ که بعد از دریافت این گزارش واقعیت توسط مخاطب، می‌توان گفت که رسانه میان این بخش از واقعیت و مخاطب میانجی شده است.[2]

فرایند میانجی‌گری را می‌توان آن‌گونه که در الگوی "جورج گربنر" آمده است، بدین نحو تجسم نمود: «خبرنگار رخداد را دیده و گزارش می‌کند؛ سردبیر گزارش را اصلاح می‌کند؛ گزارش رخداد توسط کانال منتقل می‌شود؛ مخاطب گزارش را درک می‌کند».[3]

جنبه‌های میانجی‌گری رسانه‌های جمعی

رسانه‌های جمعی از چند لحاظ میانجی هستند:

1. میانجی بین مخاطب و تجربه خارج از ادارک؛ غالباً میان ما (بعنوان مخاطب) و آن بخش از تجربۀ بالقوه‌ای که خارج از ادراک یا تماس مستقیم ماست، واسطه می‌شوند؛ بدین‌بیان که رسانه‌ها، بخشی از واقعیت را که به هر دلیل، از محدودۀ درک یا ارتباط مستقیم ما خارج است را به ما انتقال می‌دهند.

2. میانجی بین مخاطب و نهادها؛ گاهی رسانه‌ها میان مخاطب و سایر نهادهایی که با آنها سر و کار دارد؛ مثل قانون، صنعت، دولت و ... قرار می‌گیرند و او را با قوانین، اخبار مربوط به صنایع و یا اطلاعات مربوط به دولت و ... پیوند زده و آشنا می‌کنند.

3. میانجی بین نهادها و گروه‌های مختلف؛ رسانه‌های جمعی گاهی میان نهادها و گروههای مختلف رابطه برقرار می‌کنند.

4. میانجی بین مخاطبین؛ رسانه‌های گروهی، گاهی بعنوان مجاریی عمل می‌کنند که توسط آنها، دیگران با ما و یا ما با دیگران تماس حاصل می‌کنیم. در اینجا رسانه واسطه‌ای است بین افراد مختلف که بتوانند با همدیگر رابطه برقرار کنند.

5. میانجی بین مخاطب و ادراک او؛ غالباً رسانه‌ها با فراهم آوردن اسباب و لوازم، به ادراک مخاطب از سایر گروه‌ها، سازمان‌ها و رویدادها شکل می‌دهند؛ بنابراین بین میان مخاطب و ادراک او بعنوان میانجی قرار می‌گیرند و جهانی را به تصویر می‌کشند که روی نوع درک مخاطب از واقعیت اثر می‌گذارد.

امروزه؛ دریافت و ادراک ما دربارۀ گروه‌های مختلف اجتماعی که با آنها سروکار نداریم و یا شناخت ما از دولت‌ها و رهبران سیاسی و یا حتی دربارۀ جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم، رسانه‌ای شده و این رسانه‌ها هستند که ادراک ما را شکل می‌دهند.[4]