24 آبان 1393, 14:4
كلمات كليدي : سن رواني، آزمون هوش گروهي، بهره هوشي، تحليل عاملي، آزمون شخصيت، روش تداعي لغات، آزمون فرافكن، روان شناسي باليني
نویسنده : منيره دانايي
در روانشناسی جدید، تاثیر دو عامل را می‌توان از آغاز نهضت اندازه‌گیری روانی مشاهده کرد. یکی از این عوامل، ایجاد گروه‌های حرفه‌ای، موسسات و کلینیک‌های روانشناسی و عامل دیگر، تکامل تدریجی وسایل کلینیکی بود. بدون وجود این دو عامل، پیشرفت قابل ملاحظه روانشناسی امروز امکان‌پذیر نبود. ارزیابی تحول و تکامل وسایل اندازه‌گیری در روانشناسی بسیار دشوار است. زیرا از زمان "بینه" تاکنون ابزارهای بی‌شماری توسط روان‌شناسان مختلف تهیه شده است. در اینجا به چند ابزار مهم و اساسی در روانشناسی بالینی اشاره می‌شود.
اندازه‌گیری دقیق و علمی هوش، از زمان بینه شروع شد. آلفرد بینه در سال 1905 اولین آزمون هوش را به کمک همکارش سیمون منتشر کرد. در سال 1908 این آزمون به صورت کامل‌تر تجدید چاپ شد. این نسخه از آزمون نظریه "سن روانی[1]" را نیز دربرداشت. مجددا در سال 1911 گدارد[2] آمریکایی آزمون بینه را به انگلیسی ترجمه و منتشر کرد. چند ماه بعد در سال 1911 و بعد هم در سال 1912 کالمن[3]، آزمون بینه را تجدید چاپ نمود. در سال 1916 ترمن[4] استاد دانشگاه استنفورد آمریکا، آزمون بینه را کامل‌تر نمود و آن را برای مردم آمریکا تنظیم کرد. این نسخه از آزمون، تا سال 1937 بهترین و مشهورترین آزمون هوش کودکان محسوب می‌شد. در سال 1937 ترمن و همکارش مریل[5] این آزمون را مجددا چاپ کردند و تغییرات مطلوبی در آن دادند. در سال 1960 این آزمون با وسعت، تنوع و تکامل بیشتری تجدید چاپ شد. در سال 1986 چهارمین تجدید نظر این آزمون صورت گرفت. آزمون‌های هوش گروهی[6] در سال‌های جنگ جهانی اول به وجود آمد. دو آزمون مشهور نظامی آلفا[7] برای باسوادان و نظامی بتا[8] برای بی‌سوادان تنظیم شد که در انتخاب سربازان و افسران از آنها استفاده زیادی به عمل آمد. تا سال 1920 آزمون‌های هوش فردی و گروهی، کلامی و غیرکلامی به نسبت قابل ملاحظه‌ای افزایش یافت. اصطلاح بهره هوشی[9] و اندازه‌گیری هوش عملی نیز در همین سال‌ها متداول شد. آزمون‌های استعداد همزمان با جنگ جهانی اول ساخته شد. در کنار این آزمون‌ها، آزمون‌های علاقه و استعدادهای مکانیکی نیز ساخته شد. این آزمون‌ها در راهنمایی تحصیلی و شغلی و جنگ مورد استفاده قرار گرفت. آرنولد گزل[10] در سال 1928 تحقیقات وسیعی در زمینه تکامل کودکان انجام داد که تاثیر چشمگیری در پیشرفت و توسعه رشته آزمون‌سازی داشت. گزل آزمون‌هایی ساخت که اساس تحقیقات بعدی درباره کودکان شد. در سال 1927 ترستون[11] تحقیقات خود را درباره تحلیل عاملی[12] هوش شروع کرد. او پس از تحقیق و بررسی نظریه‌ای را مطرح کرد که با نظریه اسپیرمن[13] تفاوت داشت. اسپیرمن، سال‌ها قبل به این نتیجه رسیده بود که اساس هوش، یک عامل کلی است، اما ترستون بیان کرد که هوش از تعداد عوامل مستقل تشکیل شده است و می‌توان آنها را تفکیک کرد.
در سال 1939 وکسلر[14]، آزمون وکسلر – بلویو[15] را برای اندازه‌گیری هوش بزرگسالان درست کرد. تا این سال آزمون هوش مناسبی برای اندازه‌گیری هوش افراد بزرگسال موجود نبود. آزمون استنفورد بینه هم برای کودکان تا سن 15 سال مناسب بود. به کمک آزمون وکسلر – بلویو هم هوشبهر افراد به دست می‌آمد و هم تا حدی استعدادهای افراد نیز تعیین می‌گردید. بعدها نام این آزمون به نام آزمون هوش وکسلر برای بزرگسالان[16] تغییر یافت و چندین بار مورد تجدیدنظر قرار گرفت. در سال 1981 نیز آزمون وکسلر تحت عنوان WAIS-R تجدیدنظر شد.[17]
تحقیقات در زمینه بررسی و سنجش شخصیت دیرتر از هوش شروع شد ولی با سرعت به پیشرفت منجر شد. مشکل اساسی در زمینه ساخت آزمون‌های شخصیت، عدم توافق نظر دانشمندان در زمینه تعریف و ماهیت شخصیت بود. در سال 1918 اولین آزمون اندازه‌گیری حالات عصبی[18] به وسیله وودورث[19] منتشر شد. این آزمون به منظور انتخاب افراد در ارتش ساخته شد اما بعدها از آن در موسسات غیرنظامی استفاده کردند. این پرسش‌نامه که بر اساس علایم معمول حالات عصبی ساخته شده بود، الگویی برای آزمون‌های بعدی از این نوع شد. یکی از این آزمون‌ها، آزمون "تحقیق در ارزش‌ها توسط آلپورت – ورنون"[20] بود. اغلب آزمون‌های اولیه شخصیت، امروزه از طرف روان‌شناسان مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. آزمون‌های فرافکن که در حال حاضر برای ارزیابی شخصیت کاربرد زیادی دارند، به وسیله روان‌شناسانی که به محرک‌های عمقی بشر توجه دارند، ساخته شده است. نظرات و عقاید فروید در ایجاد این آزمون‌ها تاثیر چشمگیری داشت. پدر آزمون‌های فرافکن، گالتن است. او با انتشار "روش تداعی لغات"[21] در سال 1885 افرادی مانند بلویلر[22] و یونگ[23] را به ساخت این‌گونه آزمون‌ها علاقمند ساخت. این تست‌ها با وجود تغییرات زیاد، هنوز هم رایج است. در سال 1921 هرمن رورشاخ[24]، روان‌پزشک سویسی بعد از تحقیقات بسیار، آزمونی را ساخت که مهمترین واقعه در تاریخ آزمون‌های فرافکن به شمار می‌رود. آزمون رورشاخ بر اساس این نظریه بود که برای تشخیص امراض روانی، می‌توان از لکه‌های جوهر استفاده کرد. او معتقد بود که افراد با نگاه کردن به لکه‌های جوهری که روی کاغذ پخش شده است، اطلاعات مفیدی درباره خود به متخصص می‌دهند. به این صورت که لکه‌ها انگیزه‌های مبهمی می‌شوند و عواطف، احساسات و افکار شخص را برمی‌انگیزانند. نحوه عکس‌العمل شخص به این انگیزه‌های مبهم، طرز رفتار او را در زندگی واقعی نشان می‌دهد.
از جمله آزمون‌های فرافکن مهم، آزمون تی.ای.تی[25] است که توسط مورگان[26] و مورای[27] ساخته شد. این آزمون مانند آزمون رورشاخ از تعدادی کارت درست شده است ولی انگیزه‌ها در این آزمون روشن‌تر از انگیزه‌های رورشاخ است. کارت‌ها در این آزمون اشخاص و موقعیت‌های مختلف را نشان می‌دهند و آزمون‌گر باید درباره آنها داستانی بگوید که این داستان‌ها معرف روحیه او خواهد بود.[28]
رشد روانشناسی بالینی جدید با پیشرفت وسایل تشخیص و درمان و ایجاد کلینیک‌های روانشناسی ارتباط عمیقی دارد. در سال 1896 لایتنر ویتمر،[29] روان‌شناس آمریکایی، کودک عقب‌مانده‌ای را در لابراتوار دانشگاه پنسیلوانیا مورد آزمایش قرار داد. او در همین سال نتایج تحقیقات خود را در زمینه مشکلات کودکان و طرز تشخیص علمی آن در انجمن روان‌شناسان آمریکا[30] بیان کرد.
تحقیقات این دانشمند، علاقه سایر روان‌شناسان را به مطالعه در این زمینه جلب نمود و در نتیجه مکان‌هایی برای نگاهداری، تشخیص و درمان این نوع کودکان تاسیس شد. از این فعالیت‌ها به عنوان اساس ایجاد کلینیک‌های روانشناسی یاد می‌شود و روان‌شناسان، ویتمر را پدر روانشناسی بالینی می‌دانند. روش ویتمر شبیه روشی است که امروزه در کلینیک‌ها به‌کار می‌رود، البته در آن زمان به اندازه کافی، آزمون‌های روانشناسی ساخته نشده بود. او از روش‌هایی مانند گرفتن تاریخچه مریض، معاینه طبی و مشاهده رفتار استفاده می‌کرد. هدف او پیدا کردن علل اختلال رفتار کودکان و تجویز راه‌هایی برای معالجه آنها بود. در ابتدا کلینیک‌های روانشناسی به منظور کمک به کودکان عقب‌مانده به وجود آمد، اما به تدریج مشکلات بزرگسالان نیز مورد توجه قرار گرفت. امروزه کلینیک‌های روانشناسی در دانشگاه‌ها، موسسات دولتی و خصوصی به تشخیص و درمان بیماری‌های روانی و همچنین راهنمایی حرفه‌ای و شغلی می‌پردازند.[31]
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان