حزب اعتدال و توسعه، انتخابات مجلس ششم، راست سنتي، راست مدرن، حزب كارگزاران سازندگي، انتخابات دوره ي نهم و دهم رياست جمهوري، علوم سياسي
نویسنده : محمد علی زندی
حزب اعتدال و توسعه در آستانه‌ی انتخابات مجلس ششم[1] در تاریخ 6/9/1378 با انتشار بیانیه‌ای، توسط برخی از مقامات ارشد دولتی علی‌الخصوص کارشناسان ارشد اقتصادی دولت هاشمی رفسنجانی، موجودیت خود را اعلام نمودند[2] و در تاریخ 28/7/1380 از وزارت کشور پروانه‌ی فعالیت دریافت نمودند.[3] اعضای هیئت موسس این حزب عبارتند از:
مرتضی محمدخان (وزیر اسبق امور اقتصادی و دارائی)، محمدباقر نوبخت (نماینده‌ی مردم رشت)، زهرا پیشگامی‌فرد، علی موسی‌الرضا (رئیس اسبق بیمه‌ی ایران) سیدحامد زرهانی (معاونت وزارت آموزش و پرورش)، اکبر ترکان (وزیر اسبق دفاع و وزارت راه و ترابری)، مجید قاسمی (رئیس اسبق بانک مرکزی).[4]
برخی دیگر از اعضای فعال این حزب عبارتند از:
محمدجواد ایروانی (رئیس اسبق بانک مرکزی)، محمدرضا نعمت‌زاده (وزیر اسبق صنایع)، محمود واعظی (معاون اسبق اروپا- امریکای وزارت‌خارجه)، فاطمه هاشمی بهرمانی (مسئول بنیاد خیریه بیماری‌های خاص)، حسین موسویان (سفیر ایران در آلمان)، مشکینی، محمد اشرفی اصفهانی، مرتضی بانک، نهاوندیان، میرباقری و...[5]
بر اساس آخرین انتخابات صورت گرفته در کنگره‌ی سراسری این تشکل سیاسی، در حال حاضر اعضای شورای مرکزی این حزب به شرح ذیل می‌باشند: محمدباقر نوبخت، فاطمه هاشمی رفسنجانی، اکبر ترکان، محمود واعظی، محمدرضا نعمت‌زاده، مرتضی بانک، علی‌اکبر آقایی، محمدعلی نجفی، مرتضی محمدخان، مسعود شفیعی، حمید رضایی‌قلعه، محمدحسن تولایی، محمدعلی محمدی، خسرو رحمانی، عبدالغفار شجاع، صلاح‌الدین دلشاد، امیرعلی نعمت‌الهی، حسین محلوجی، ابوالقاسم بختیار، زهرا پیشگاهی‌فرد، مجید آخوندزاده، غلامعلی دهقان، نادر شیرکوند، محمدرضا شعبانی، محمد خدادادی، سیدنجیب حسینی، گرشاسب مددی، فیروز فاضلی، علی عبدالله‌زاده، اعظم ناصری‌پور، محمد دهستانی.
مرامنامه‌ی حزب اعتدال و توسعه[6]
الف: مبانی اعتقادی و فکری:
1. اعتقاد راسخ به قانون اساسی با عنایت به اصول خدامحوری و مردم‌سالاری.
2. اعتقاد بر مشی اعتدال در ابعاد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کشور.
ب: اهداف:
1- ایجاد بستری در جهت اعتلا بخشیدن به جنبه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه.
2- بسترسازی در جهت مشارکت عمومی اقشار مختلف جامعه به منظور استیفای حقوق سیاسی، اجتماعی فرهنگی و اقتصادی خود و تعیین سرنوشت.
ج: سیاست‌ها و خط‌مشی‌ها:
1- فرهنگی:
· پیروی از اندیشه‌های پویای بنیان‌گذار انقلاب اسلامی ایران حضرت امام خمینی(ره).
· گسترش اخلاق و آموزه‌های دینی و تقویت عناصر و اجزاء فرهنگ ملی.
· تبیین و تکریم منزلت انسانی و اجتماعی اهل فرهنگ و اصحاب قلم و هنر.
· تلاش در جهت ایجاد وحدت و وفاق ملی با محوریت فرهنگ ملی و بسترسازی در جهت رشد فرهنگ و ادبیات قومی اقوام مختلف ایران.
· تلاش در جهت رشد و توسعه نوآوری و خلاقیت در ابعاد علمی، فرهنگی و هنری جامعه.
2- اقتصادی:
· تلاش در جهت توسعه‌ی اقتصادی غیردولتی و احترام به مالکیت‌های قانونی.
· تلاش در جهت ایجاد قانونمندی، به منظور پاسخگویی رفتارهای اقتصادی دولت.
· تلاش در جهت افزایش ثبات اقتصادی، با به کارگیری بهینه‌ی منافع اقتصادی کشور و برقراری امنیت سرمایه‌گذاری.
· تلاش در جهت ایجاد اشتغال و جذب متخصصان و حفظ منزلت اجتماعی آن به منظور جلوگیری از فرار مغزها.
· تلاش در جهت کاهش فعالیت‌های تصدی‌گری دولت و افزایش فعالیت‌های مربوط به اعمال حاکمیت.
· تلاش در جهت ایجاد رقابت و رفع انحصار در فعالیت‌های اقتصادی با حفظ حاکمیت دولت در امر تولی‌گری در چهارچوب قانون اساسی.
· تلاش در جهت ارتقاء توان صادرات غیرنفتی، به منظور کسب جایگاه مناسب در بازارهای جهانی.
· تلاش در جهت تحقق عدالت اقتصادی با تکیه بر رفاه عمومی و ایجاد عدالت اجتماعی.
3- سیاسی:
· دفاع از حقوق سیاسی مردم و آزادی‌های مطرح در قانون اساسی.
· ایجاد بستری مناسب در مشارکت‌پذیری مردم و ایجاد فضای رقابتی در فعالیت‌های سیاسی.
· تلاش در جهت تقویت وفاق ملی.
· تلاش در جهت نقش پیشرو و موثر در منطقه و کشورهی اسلامی و جهان سوم و بسط روابط همهجانبه و دوستانه با کشورهای همسایه در چارچوب منافع ملی.
· تأکید بر حضور فعال ایران در عرصه‌ی جهانی و همکاری با سازمان‌های بین‌المللی و احزاب و مجامع غیردولتی.
· ارتباط موثر و فعال با احزاب و مجامع سیاسی بین‌المللی و اسلامی در جهت معرفی جایگاه واقعی تمدن ایران اسلامی با حفظ منافع و مصالح ملی.
· مقابله با هرگونه انحصارگرایی و زورمداری سیاسی.
4- اجتماعی:
· تبیین و ترویج و حقوق بشر اسلامی و رعایت آن در حضور آحاد جامعه.
· بسط آزادی‌های فردی و اجتماعی در چهارچوب قانون اساسی و از طریق احترام به اندیشه و دفاع از آزادی‌های قلم و بیان.
· مشارکت فعال آحاد جامعه در عرصه‌های اجتماعی.
· تحکیم مبانی خانواده و ارتقاء اصول اخلاقی حاکم بر آن.
· تقویت تشکل‌های اجتماعی و صنفی.
· حمایت از نخبگان و فرهنگیان جامعه فارغ از وابستگی‌های گروهی و سیاسی.
· اصل تحمل و بردباری متقابل در تعاملات اجتماعی.
· لحاظ نمودن حقوق جوانان با رفع موانع تحصیلی، ورزشی، اشتغال، ازدواج، مسکن.
· تأکید بر ترویج رفتار سیاسی- اجتماعی، مبتنی بر اخلاق اسلامی و پرهیز از هتک حرمت اشخاص و گروه‌ها در برخوردهای اجتماعی و سیاسی.
· تلاش در جهت هم‌گرایی اجتماعی بین طوایف و اقوام مختلف با محوریت فرهنگ دینی و ملی کشور.
5- سازمان و مدیریت:
· اصلاح ساختار نظام اداری کشور با تکیه بر تقویت بخش دولت در امر اعمال حاکمیت و سیاست‌گذاری و کاهش فعالیت تصدی‌گری.
· اصل شایسته‌سالاری و انتخاب فرهیختگان.
· جایگزینی مدیریت علمی با مدیریت سنتی.
· اصل عدم تمرکز و تقویت اختیارات مدیران استانی و منطقه‌ای.
عملکرد و گرایش سیاسی حزب حزب اعتدال و توسعه
حزب اعتدال و توسعه یک حزب میانه‌رو و معتدل می‌باشد. این حزب از لحاظ سیاسی و اقتصادی کاملا یک حزب با گرایش راست[7] به‌شمار می‌رود، اما کاملا مستقل از جناح راست سنتی، به‌عبارت بهتر این حزب یک راست میانه‌رو و تا حدودی نزدیک به راست مدرن [8]می‌باشد، که دارای دیدگاه‌های نزدیک به احزاب دیگر طیف جناح راست، مثل کارگزاران سازندگی[9] و چکاد آزاداندیشان[10] می‌باشد.[11]
حزب اعتدال و توسعه در انتخابات مجلس ششم با شعار، می‌خواهیم شاد، سرافراز، مهربان، امیدوار و آرام زندگی کنیم. همچین شعار آرام در سایه‌ی اعتدال سیاسی، امیدوار در سایه‌ی توسعه‌ی پایدار، شاد در سایه‌ی اقتدار ملی، مهربان در سایه‌ی وفاق ملی وارد صحنه‌ی انتخابات شد. اما فقط 4 نفر از لیست 26 نفری این حزب از حوزه‌ی انتخابیه‌ی تهران که متمایل به جناح چپ بودند توانستند آراء لازم برای ورود به مجلس را کسب کند. در این لیست 26 نفره‌ی انتخاباتی، افراد منتسب به هر دو جناح چپ و راست حضور داشتند در لیست حوزه‌ی انتخابیه‌ی تهران از 26 نفر پیشنهادی این حزب، 15 نفر از منتسبین معندل جناح راست سنتی، 12 نفر مشترک با لیست حزب کارگزاران سازندگی (بعضا با جناح راست سنتی و حزب اسلامی کار مشترک هستند) و 3 نفر از حزب اسلامی کار (چپ) و 2 نفر از اعضای خود این گروه به چشم می‌خورد که در این لیست به‌خوبی گرایش‌های سیاسی این حزب به جناح راست اعم از راست سنتی و راست مدرن مشخص است.[12]
بیشتر فعالیت این حزب در تهران متمرکز است. این حزب تاکنون نشریه‌ی رسمی به‌عنوان ارگان حزب منتشر ننموده است، اما روزنامه‌های دارای گرایش راست مدرن و راست معتدل دیدگاه‌های این حزب را تاکنون منتشر ساخته‌اند از جمله روزنامه‌های ایران و انتخاب[13] و همچنین سایت خبری آفتاب www.aftabnews.com دیدگاه‌ها و نظریات این حزب را منعکس می‌کند.
حزب اعتدال و توسعه در انتخابات ریاست جمهوری دوره‌ی نهم از هاشمی رفسنجانی، و در دوره‌ی دهم از میرحسین موسوی حمایت نمود اما پس از حوادث بعد از انتخابات، دفتر مرکزی‌اش را تعطیل نمود و جلسات شورای مرکزی آن برگزار نشد.
دیدگاه‌ها و مواضع اقتصادی حزب اعتدال و توسعه
این حزب چون دیگر احزاب جناح راست سنتی و مدرن دارای دیدگاه‌های راست اقتصادی از جمله اعتقاد به بازار آزاد، خصوصی‌سازی، پیوستن به مجامع اقتصادی جهانی، تولیدمحوری و کوچک کردن دولت و حذف دخالت‌های بی‌مورد دولت در اموار اقتصادی می‌باشد.[14]
در بیانیه‌ی اعلام موجودیت این حزب در مورد مسائل اقتصادی چنین آمده است: «با تکیه بر مواهب الهی و ظریفت‌های موجود کشور، مهیا کردن بسترهای مناسب برای سرمایه‌گذاری، حفظ امنیت سرمایه و سرمایه‌گذار، توسعه‌ی اقتصادی مردم‌گرا و جوان‌محور به بسط منابع تولید اقتصادی یاری می‌رساند و کاهش بیکاری را به دنبال خواهد داشت این عمل تحول اقتصادی و استقلال ملی را از شعار به‌عمل تبدیل خواهد کرد و از تصدی‌گری دولت می‌کاهد و بخش خصوصی را پر نشاط خواهد کرد.»[15]
مجید قاسمی از اعضای برجسته‌ی این حزب در مورد مسائل اقتصادی معتقد است: «حزب اعتدال و توسعه ضمن پی‌گیری تحقق پایدار، اصلاحات اقتصادی را در الویت برنامه‌های خود قرار داده است. حمایت از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری وسیع به ویژه در حلقه‌های مفقوده‌ی اقتصاد کشور و تأمین اشتغال جوانان و حمایت از تولید ملی به اصلاح ساختار تولید، ارتقای دانش و فن‌آوری، واگذاری واحدهای موجود به مردم، حمایت از صادرات کالا و خدمات مهندسی برای دستیابی به موازنه‌ی تجاری بدون وابستگی به نفت و تنظیم نرخ ارز برای پشتیبانی از این سیاست‌ها از جمله اقدامات اساسی بخش تولید برای خروج از رکود فعلی می‌باشد...»[16]
برخی دیگر از مواضع اقتصادی این حزب در بیانیه‌ای با عنوان اصلاحات به شرح زیر تبیین گردیده است:
«کاهش حجم دولت از طریق کاهش تصدی‌گری آن و واگذاری فعالیت‌های اجرایی کشور به بخش خصوصی، یک راهبرد اجتناب‌ناپذیر در اصلاحات اداری است. تامین اجتماعی همگانی و بازنگری در نظام تأمین اجتماعی کشور، مهم تلقی نمودن اصل بیست و هشتم قانون اساسی که زمینه‌ی کارآفرینی را برعهده دولت قرار داده...»[17]
دیدگاه‌ها و مواضع فرهنگی حزب اعتدال و توسعه
این حزب معتقد به آزادی بیان در عرصه‌ی فرهنگی و اعمال کنترل متعادل دولت در این زمینه است. در بیانیه‌ی اعلام موجودیت حزب بر موارد زیر تأکید شده است:
1. تلاش در جهت تقویت و تحکیم اخلاق خانواده به‌عنوان نخستین نهاد اجتماعی.
2. تقویت نقش زنان، این نیروی کارآمد در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی.
3. حمایت از حقوق جوانان و پیاده‌سازی طرح‌های کاربردی در جهت رفع موانع شغلی، ورزشی، تحصیلی و ازدواج و مسکن جوانان.[18]
برخی دیگر از دیدگاه‌های فرهنگی این حزب در بیانیه‌ای با عنوان اصلاحات به شرح زیر آمده است:
1. پالایش درونی و اصلاح دائمی از جمله ویژگی‌هایی است که هم در مفاهیم اسلامی تحت عنوان امر به معروف و نهی از منکر و هم در مبانی نظام جمهوری اسلامی در قالب اصل هشتم قانون اساسی به‌دقت مورد توجه واقع شده و مطبوعات یکی از کارآمدترین ابزارهای نوین برای انجام این مهم است.
2. اصلاحات فرهنگی از دو بعد قابل توجه و تأمل است نخست از بُعد تطبیق دائمی مظاهر زندگی نوین با مبانی اعتقادات اسلامی و ساختارهای فرهنگی ملی و دوم از بُعد سطح‌سازی فرهنگ به ابزارهای نوین اشاعه‌ی آن مانند رسانه‌های جمعی.
3. بازنگری در نظام آموزش و تطبیق آن با نیازهای عمومی کشور، علاوه‌بر جلوگیری از بحران‌های اجتماعی، با فراهم نمودن نرم‌افزار مورد نیاز جامعه، به بالندگی و پویایی نظام کمک‌های شایان توجهی خواهد نمود.[19]
دیدگاه‌ها و مواضع سیاسیی حزب اعتدال و توسعه
حزب اعتدال و توسعه یک حزب راست میانه‌رو است از این رو می‌توان مهم‌ترین دیدگاه‌های سیاسی این حزب را احترام به نهادهای قانونی و شرعی نظام چون ولایت فقیه و رهبری و اعتقاد به ایجاد بک نوع فضای متکثر سیاسی در کشور به دور از جنجال و خشونت و ایجاد رقابت سالم بین گروه‌های سیاسی در فضای آرام به‌منظور رشد و توسعه اقتصادی دانست.[20]
در بیانیه‌ی اعلام موجودیت حزب دیدگاه‌های سیاسی این‌طور بیان شده است:
1. استقلال سیاسی، حاکمیت ملی، تمامیت ارضی، رشد و توسعه‌ی کشور و وفاق ملی و اعتدال همهجانبه را سرلوحه برنامه‌های خود قرار داده.
2. در سیاست خارجی، بر همکاری‌های سازنده‌ی بین‌المللی، حضور فعال ایرن در عرصه‌ی جهانی و همکاری با سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تاکید دارد و به سهم خود ارتباط و گفتگو با احزاب و مجامع سیاسی و بین‌المللی را در جهت معرفی جایگاه واقعی ملت ایران دنبال خواهد کرد.
3. پرهیز از هرگونه تندروی برای دستیابی به هدف‌های توسعه‌ی سیاسی.[21]
در بیانیه‌ای با عنوان اصلاحات، حزب بر موارد زیر تأکید می‌کند:
1- حزب از همه دعوت می‌نماید تا با گردآوری و تبیین راهبردهای سازننده‌ی همکاری میان همه‌ی ملل و تمدن‌ها، برای هموار شدن مسیر تحقق عدالت جهانی و توسعه انسانی بکوشند.
2- حزب با تأکید بر اصل بیست و ششم قانون اساسی، احزاب را ابزار کارآمدی برای ارتقاء توقعات پراکنده‌ی فردی به خواسته‌های هدفمند جمعی و بهبود نظام پاسخگویی دولت به اقشار ذی‌نفع ملت شمرده و شکل‌گیری نهادهای سیاسی مردم را به‌عنوان اولویت حقیقی در توسعه‌ی سیاسی قلمداد می‌نماید.
3- انجام اصلاحات در قوه‌ی قضائیه در جهت احقاق هر چه بهتر و سریع‌تر حقوق آحاد مردم.
4- تقویت و تشدید نظارت بر عملکرد کارگزاران نظام در ایفای مسئولیت‌هایشان.[22]