حزب چكاد آزادانديشان، دوم خرداد 1376، انتخابات مجلس ششم، جناح چپ، جناح راست سنتي، جناح راست مدرن
نویسنده : محمد علی زندی
پس از دوم خرداد 1376 و پیروزی چشم‌گیر کاندیدای جناح چپ (سیدمحمد خاتمی)،[1] جناح راست اعم از جناح راست سنتی و نیروهای راست معتدل‌تر هر یک برخی از دلایل مشخص را برای عدم موفقیت خود برشمردند. از آن میان نیروهای معتدل‌تر جناح راست برخی از کاستی‌های درونی خود و عدم پاسخگویی لازم به خواسته‌های مردم را دلیل این عدم موفقیت دانستند و سرانجام با عدم موفقیت در انتخابات دور اول شورای اسلامی شهر و روستا، عده‌ای از نیروهای راست سنتی نیز به این دیدگاه نیروهای معتدل‌تر جناح راست معتقد شدند. یعنی این تفکر تقویت شد که برخی از اشتباهات در تصمیم‌گیری‌ها، از عملکردها و رفتارهای جناح راست مورد قبول و خواست مردم نبوده است و این نارضایتی مردم از جناح راست باعث موفقیت جناح چپ در دو انتخابات اخیر بوده است. پس از دوم خرداد 76 و تحقق شعار توسعه‌ی سیاسی در دادن مجوز فعالیت سیاسی به احزاب مختلف، برخی از محافل جناح راست معتدل که تا حدودی به عملکردهای کلی جناح راست سنتی انتقادهایی داشتند در پی کسب مجوز از وزارت کشور برآمدند.[2]
قبل از انتخابات مجلس ششم در بهمن‌ماه 1378 تعدادی از این گروه‌ها که موفق به ایجاد تشکیلات و امکانات برای فعالیت خود شدند با همراهی برخی دیگر از نیروهای میانه‌روتر جناح راست که در گذشته به دلایل مختلف از جناح راست طرد شده، اما دارای پیشینه‌ی سیاسی مشخص بودند و برای خود تشکیلات مستقلی ایجاد کرده بودند ائتلاف نمودند. با اعلام هم‌فکری برخی مقام‌های بلندپایه‌ی دولتی و شناخته شده‌ی منتسب به جناح راست از این تشکل جدید در آستانه‌ی مجلس ششم[3] در روز 24/10/78 ائتلاف جدیدی به نام چکاد آزاداندیشان که از ائتلاف شش گروه سیاسی تشکیل شده بود اعلام موجودیت نمود. این اعلام موجودیت با استقبال روزنامه‌های منتسب به جناح راست معتدل مواجه و در عوض با عکس‌العمل سرد و حتی بدبینانه‌ی برخی از مطبوعات منتسب به جناح چپ روبه‌رو شد. تعداد گروه‌ها و تشکل‌های تشکیل دهنده‌ی این جبهه (چکاد به معنی جبهه می‌باشد) به شش گروه می‌رسید که تا زمان انتخابات مجلس ششم در این ائتلاف حضور داشتند و یک تشکل دیگر نیز در همان زمان به این جمع اضافه شد. این هفت تشکل عبارتند از: 1- جمعیت ایران فردا، 2- حزب اسلامی رفاه کارگران، 3- خانه‌ی معلمان ایران، 4- مجمع بزرگ هم‌اندیشی استادان، 5- جمعیت جوانان انقلاب اسلامی، 6- حزب استقلال ایران، 7- جنبش اعتدال اسلامی (متشکل از اتحادیه‌ی دانشجویان و دانش‌آموختگان دانشگاه‌های کشور.)[4]
اعضای فعال حزب عبارند از: سید محمدصادق مهدوی (دبیرکل)، غلامعلی افروز، سعید رجایی خراسانی، الهه راستگو، علی معلم دامغانی، کامران دانشجو (سخنگوی حزب)، نورالله حسین‌خانی، جهانبخش مجلی‌نیا، منوچهر طاهرخانی، محمدجواد محمدی نوری، محمدرضا مجیدی، محمود روحبخش، خلیل علی‌محمدزاده، عباس جندقی، مهریه سویزی، حسن فرجی گلهین، حسین سرافراز، سعید یاری، حمید قربانی، فرخ خسروی، طالبی، فرشته نصرآبادی، صادق شمس، قنبری.[5]
مرامنامه‌ی چکاد آزاداندیشان
اهداف:
1. تلاش در راستای تحقق استقلال همه‌جانبه‌ی فرهنگی، اقتصادی، از بیگانگان و ساختن کشوری خوداتکاء و قدرتمند با حضوری مقتدرانه در صحنه‌ی بین‌المللی.
2. تلاش در راستای تحقق آزادیهای مشروع سیاسی، اجتماعی، فرهنگ و اندیشه در چارچوب قانون.
3. تلاش در راستای حاکمیت اراده‌ی مردم با اتکاء به ارزش‌های اسلامی.
خط مشی‌ها:
1. بالا بردن سطح آگاهی‌های عمومی و آشنا کردن اقشار مختلف جامعه مخصوصا جوانان به واقعیات جهان و ایران.
2. ایجاد زمینه‌ی مناسب برای سهیم شدن اقشار جامعه مخصوصا جوانان در فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی و اقتصادی.
3. تلاش در راستای شناسایی، تربیت و معرفی نیروهای مدیر و مدبر و متعهد برای سطوح مدیریتی جامعه.
4. تلاش در جهت قانونمند و ضابطه‌مند شدن فعالیت‌ها در تمام سطوح ملت و دولت و مبارزه با روش‌های غیراصولی و غیرقانونی از جانب هرکس و هر گروه.
5. تلاش در راستای نیل به توسعه‌ی همه‌جانبه و هماهنگ با رعایت اولویت‌های اقتصادی.
6. توجه به اشتغال جوانان و ایجاد فرصت‌های شغلی مناسب و تلاش در راستای ایجاد فرهنگ کارهای سازنده و مولد برای مشاغل کاذب.
7. تلاش در جهت افزایش روحیه‌ی نشاط در جوانان با ایجاد زمینه‌های ازدواج و تفریح‌های سالم برای آنها و برطرف کردن موانع مختلف چون مسکن و تعدیل هزینه‌های اقتصادی.
8. فراهم نمودن زمینه‌ی بهره‌گیری اصولی و مناسب از منابع فراوان زیرزمینی با تأکید بر لزوم پایبندی بر سیاست خودکفایی اقتصادی و خروج از اقتصاد تک محصولی با تأکید بر کشاورزی، صنعت و فن‌آوری صادرات و گردشگری.
9. کمک به ایجاد نظامی مبتنی بر ارزش‌ها و توانایی‌های افراد برای نهادینه کردن شایسته‌سالاری در جامعه.
10. ارتباط و گسترش روابط با تمامی کشورهای جهان براساس حکمت و خردورزی با رعایت اصل استقلال.
11. تعمیق وحدت ملی براساس هویت و فرهنگ ایران (اسلامیت و ایرانیت).
12. رعایت اصل تفکیک قوا و توجه به قوه‌ی قضائیه که تأمین‌کننده‌ی عدالت در جامعه است و با جان و مال و ناموس مردم سروکار دارد.
13. گسترش اطلاعات جامعه از طریق توجه به رسانه‌های گروهی.
14. مجلس شورای اسلامی از مهمترین ارکان نظام است که بایست از افراد متعهد و کاردان و کارشناس و صاحب اندیشه تشکیل شود تا ضمن قانون‌گذاری منطبق بر اصول علمی، نظارت مستمر بر فعالیت‌های دولت را که لازمه‌ی یک جامعه مردم‌سالار باشد، بر عهده گیرد.[6]
عملکرد و گرایش سیاسی چکاد آزاداندیشان
این حزب خود را حزبی مستقل می‌داند که به‌عنوان جریان سوم مستقل از جناح راست و جناح چپ در عرصه‌ی سیاسی کشور فعالیت می‌کند.[7] اما می‌توان از دیدگاه‌های این حزب چنین برداشت کرد که این حزب هیچ گرایشی به جناح چپ[8] ندارد، ولی آنچه مسلم است برخی از دیدگاه‌های این حزب با دیدگاه‌های جناح راست[9] هم‌خوانی دارد. علی‌رغم استقلال فکری اعضای برجسته‌ی این گروه می‌توان این گروه را نسبتا متمایل به جناح راست دانست تا متمایل به جناح چپ. در انتخابات مجلس ششم که عده‌ای از نیروهای متمایل به این حزب رد صلاحیت شدند و فقط عده‌ی کمی از آنها به مجلس راه یافتند، لیست انتخاباتی منتشر شده توسط این گروه در آستانه‌ی انتخابات مجلس ششم مبین این است که معیارهای انتخاب نامزدهای این گروه تا حدودی منطبق بر معیارهای جناح راست بوده است. به‌طوری‌که در لیست انتخاباتی این گروه در حوزه‌ی انتخابیه‌ی تهران فقط یک نفر از اعضای معتدل جناح چپ یعنی ابوالقاسم سرحدی‌زاده شرکت داشت. در حالی‌که از 29 نفر بقیه، 18 نفر از اعضای سرشناس جناح راست سنتی و تعداد کمی از نیروهای معتدل و بقیه یعنی 10 نفر از اعضا و نیروهای متمایل به این گروه حضور داشتند.[10] در انتخابات دوره‌ی نهم ریاست جمهوری چکاد آزاداندیشان از هاشمی رفسنجانی حمایت نمود ولی در دوره‌ی دهم از شخص خاصی حمایت نکرد فقط از مردم خواست تا حضور پرشور داشته باشند. در انتخابات مجلس خبرگان رهبری و شوراهای شهر چکاد لیست جامعه‌ی مدرسین حوزه‌ی علمیه‌ی قم و جامعه‌ی روحانیت مبارز را تائید کرده است.
در جمع‌بندی کلی به‌نظر می‌رسد به لحاظ دیدگاه‌ها و نظریات هرگاه این حزب را متمایل به راست بدانیم می‌توان آن‌را دارای دیدگاه‌های شبیه گرایش راست میانه یا معتدل و در دسته‌بندی طیف به اصطلاح جناح راست می‌توان این حزب را یک نوع راست حد فاصل راست سنتی و راست مدرن[11] و نزدیک به دیدگاه‌های حزب اعتدال و توسعه دانست. حزب چکاد آزاداندیشان در تهران به‌طور منظم فعالیت می‌کند این حزب دیدگاه‌های خود به مناسبت رویدادهای مختلف را در بیانیه‌هایش منعکس و منتشر می‌کند، اما هنوز روزنامه‌ای به‌عنوان ازگان رسمی این حزب منتشر نمی‌شود. برخی از روزنامه‌ها از جمله روزنامه‌ی آفرینش ارگان دانشگاه آزاد اسلامی، انتخاب و خراسان به‌طور جامع و برخی از روزنامه‌های دیگر نظیر ایران، قدس و روزنامه‌های دیگر به‌طور ناقص دیدگاه‌های این حزب را منعکس می‌کنند. چکاد آزاداندیشان به واسطه‌ی اینکه یک جبهه است عضوگیری نمی‌کند، عضوگیری این جبهه برعهده احزاب آن خواهد بود.[12]
دیدگاه‌ها و مواضع سیاسی چکاد آزاداندیشان
به‌طورکلی مواضع سیاسی این گروه را می‌توان موضعی معتدل و میانه‌رو در قبال مسائل و رویدادهای سیاسی دانست. به‌طوری‌که به هیچ یک از دیدگاه‌های دو جناح سیاسی عمده‌ی کشور (جناح راست و چپ) شبیه نیست. برخی از دیدگاه‌ها و مواضع سیاسی این حزب عبارتند از:
1. هر کس در مقابل اصلاحات و توسعه جهت‌گیری منفی می‌کند هم به خود و هم به جامعه ظلم کرده است و این اصلا صحیح نیست که بین وجوه توسعه تقدم و یا تأخر قائل باشیم.
2. ما بحث تخصصی ولایت فقیه را به افراد متخصص وا می‌گذاریم اما بحث جامعه‌شناختی آن‌را فقط در چارچوب اصل 57 قانون اساسی تعریف کرده‌ایم و قانون برای ما هم چیز مهمی است.
3. ما همه‌ی احزابی که از وزارت کشور مجوز رسمی گرفته‌اند و قانون اساسی را به‌عنوان چارچوب اصلی فعالیت خود می‌دانند به رسمیت می‌شناسیم و از حضور آنان در جمع خود استقبال می‌کنیم.
4. اساس تشکیل این جبهه خلأهای موجود در فضای سیاسی کشور و مسأله‌ی ضرورت چرخش نخبگان در جامعه است و هدفش برای آزادی، عدالت، و امنیت و توسعه است.
5. به‌نظر ما رقابت در انتخابات باید بر مبنای برنامه باشد نه فردگرایی و منافع جناحی.
6. دو قطبی شدن جامعه برای توسعه‌ی سیاسی و جامعه به‌شدت مضر است. البته چند قطبی شدن را مضر نمی‌دانیم.
7. شکل‌گیری صحیح احزاب زمانی درست است که تشکل‌ها و احزاب در قاعده‌ی هرم (از متن جامعه) شکل بگیرد و بعد از شکل‌گیری به سمت رأس هرم حرکت کند.
8. اصل بر آزادی انسان است و تنها در صورتی که آزادی او موجب لطمه زدن به جامعه و مردم و آزادیهای واقعی او شود محدود می‌شود.
9. مردم از هرگونه افراط و تفریط جناح‌های سیاسی خسته شده‌اند و باید در چنین فضایی اخلاق و معنویت را حاکم کنیم.
10. اساس سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر پایه‌ی نه شرقی و نه غربی استوار است. نفی سلطه‌ی استعماری و استثماری و حفظ استقلال و تمامیت ارضی ایران بر پایه‌ی عزت، حکمت و مصلحت از مهمترین اهداف سیاست خارجی ماست. جمهوری اسلامی با تمام کشورهای جهان مناسبات سالم فرهنگی، اقتصادی و سیاسی دارد مگر با دولت‌هایی که می‌خواهند با استقلال ایران مبارزه کند. اولویت سیاسی خارجی ایران که بر اساس احترام متقابل و منابع ایران درجه‌بندی می‌شود با دولت‌هایی است که آمادگی بیشتر برای کمک به خودکفایی فنی و صنعتی ما داشته باشند. چکاد آزاداندیشان امریکا را خط قرمز مطلق نمی‌داند و اگر این کشور رفتار خود را تغییر دهد و حسن نیت نشان دهد جمهوری اسلامی ایران حسن نیت خود را نشان خواهد داد.[13]
دیدگاه‌ها و مواضع فرهنگی چکاد آزاداندیشان
1. هدف اصلی توسعه‌ی فرهنگی ایجاد تمدن اسلامی مبتنی بر مقتضیات روز است و مهمترین وظیفه‌ی نهادهای تعلیم و تربیت کشور نیز سوق دادن آینده‌سازان به همین امر می‌باشد.
2. هدف دیگر توسعه ایجاد روحیه‌ی آزادگی و رهایی از تمام قیودی است که انسان‌ها را به بندگی غیر خدا می‌کشاند، مبارزه با فرهنگ بیگانه که بیش از یک قرن بر این ملت تحمیل شده است، احتیاج به برنامه‌های همه‌جانبه دارد.
3. باید امکانات آموزشی برای همه‌ی ملت فراهم شود و حتی‌الامکان این امکانات باید همگانی باشد، ضمن اینکه امکان آموزش‌های فنی و حرفه‌ای برای جوانان مستعد و علاقه‌مند به کار و فعالیت‌های فنی نیز باید فراهم شود.
4. دانشگاها باید مراکز تربیت جوانان براساس نیازهای جامعه باشد در حالی‌که پیشرفت‌های همه‌جانبه‌ی علمی قدم اول دانشگاه‌های ایران است. قدم اساسی‌تر ایجاد روحیه‌ی خودباوری و مبارزه با از خودبیگانگی است که این مهم از راه تقویت هویت دینی جوانان حاصل شود.
5. تربیت جوانان و نوجوانان مستعد، احتیاج به معلمین و اساتید دلسوز و کارآمد و با انگیزه دارد. بنابراین رشد علمی و تأمین معیشت معلمان و اساتید دانشگاه‌ها باید مورد توجه قرار گیرد.
6. گسترش روحیه‌ی تحقیق و پژوهش در میان دانشگاهیان و ارباب صنعت و فنون ضروری است و بدون آن توسعه‌ی همه‌جانبه میسر نمی‌شود.[14]
دیدگاه‌ها و مواضع اقتصادی چکاد آزاداندیشان
1. بسط عدالت و ریشه‌کن کردن فقر و محرومیت، برآوردن نیازهای اساسی مردم و فراهم کردن زمینه‌های خودکفایی و استقلال.
2. تکیه بر ارزش‌های اسلامی- انقلابی و گسترش فرهنگ صرفه‌جویی و خود اتکایی به‌عنوان الگوی اقتصادی.
3.تلاش در جهت حفظ استقلال سیاسی و به تبع آن، حفظ و گسترش استقلال اقتصادی از طریق تقویت بخش‌های خصوصی و تعاونی و تشویق آنها به سرمایه‌گذاری تولیدی.
4. خصوصی‌سازی واحدهای تولیدی بر طبق برنامه و پرهیز از شتاب در این امر برای جلوگیری از هدر رفتن و ائتلاف ثروت عمومی و سوء استفاده از این خصوصی‌سازی‌ها.
5. ازبین رفتن زمینه‌های رانت‌جویی و مبارزه قاطع با فعالیت‌های دلالی.
6. ایجاد زمینه‌ی مناسب در جهت فرصت برای شروع و ادامه فعالیت‌های اقتصادی.
7. اصلاح مدیریت اقتصادی برای افزایش بهره‌برداری و استفاده‌ی بهینه از امکانات و ظرفیت‌های موجود اقتصادی و تولیدی.
8. گسترش سازمان‌های تحقیقی و توسعه برای ملی و بومی کردن فن‌آوری‌ها.
9. اولویت دادن به حمایت واقعی از بخش کشاورزی برای خودکفایی در محصولات غذایی مورد نیاز جامعه.
10. برنامه‌ریزی و مبارزه‌ی واقعی و اصولی با بیکاری به‌عنوان بزرگترین معضل اجتماعی.
11. مبارزه‌ی قاطع با تورم.
12. اولویت دادن و تلاش در جهت حفظ ارزش پولی ملی و افزایش اعتبار جهانی آن.
13. تأکید بر توسعه‌ی اصولی صادرات پس از تأمین نیاز داخلی و مبارزه با قاچاق کالا.
14. اصلاح نظام مالیاتی.
15. گسترش تأمین اجتماعی برای همه‌ی اقشار به صورت اختصاصی برای کارکنان کشور.[15]