کنفرانس تهران ، یالتا ، پتسدام

کنفرانس تهران، يالتا، پتسدام، آلمان، ايتاليا، ژاپن،جنگ دوم جهاني، چرچيل، روزولت، استالين

نویسنده : (تليخص)هیئت تحریریه سایت پژوه

در سال‌های جنگ دوم جهانی از سال 1939 تا 1945 سران کشورهای بزرگ متفق در جنگ علیه کشورهای معروف به محور (آلمان – ایتالیا – ژاپن) سه کنفرانس مهم در تهران و یالتا و پتسدام تشکیل دادند که در جریان آن ضمن طرح نقشه‌های جنگی و استراتژی نظامی خود در طول جنگ، دربارۀ اوضاع جهان بعد از پایان جنگ و تقسیم ممالک جهان به مناطق نفوذ به توافق‌هائی رسیدند. قسمتی از این توافق‌ها و قول و قرارها پس از پایان جنگ جامۀ عمل پوشید و برخی دیگر موجب بروز اختلاف و سوء تعبیرهائی شد که اساس اختلافات شرق و غرب و آغاز جنگ سرد و تقسیم جهان به دو بلوک شرق و غرب گردید.

کنفرانس تهران که در ماه دسامبر سال 1943 در بحبوحۀ جنگ دوم جهانی با حضور چرچیل و روزولت و استالین تشکیل شد به طرح نقشه‌های جنگی و مراحل بعدی نبرد تا شکست کامل آلمان پرداخت وحل مسائل مربوط به بعد از حصول پیروزی را به کنفرانس دیگری موکول نمود. در کنفرانس تهران فقط دربارۀ آیندۀ ایران که در واقع کشور میزبان کنفرانس بود توافق‌هائی صورت گرفت و هر سه کشور بزرگ تعهد کردند که شش ماه پس از خاتمۀ جنگ نیروهای خود را از ایران خارج کنند و استقلال و تمامیت ارضی این کشور را به رسمیت بشناسند.

کنفرانس یالتا(1)

این کنفرانسدر فوریۀ سال 1945 یعنی در ماه‌های آخر جنگ با حضور سران شرکت کننده در کنفرانس تهران تشکیل شد و ضمن آن توافق‌های مهمی به شرح زیر به عمل آمد:

1-جنگ تا شکست کامل آلمان و تسلیم بدون قید و شرط این کشور ادامه یابد.

2- پس از شکست آلمان این کشور به چهار منطقۀ اشغالی بین شوروی و آمریکا و انگلستان و فرانسه تقسیم شود. اما برلن خود به چهار منطقۀ اشغالی تقسیم و یک راه عبور آزاد به سوی غرب آلمان داشته باشد.

3-آلمان به طور کامل خلع سلاح و مجبور به پرداخت غرامت جنگی گردد.

4- قسمتی از شرق لهستان به خاک شوروی منضم گردد و در عوض قسمت شرقی آلمان از رود اودرنایسه و پروس شرقی به خاک لهستان ضمیمه شود.

5-با انجام انتخابات آزاد در همۀ کشورهای آزاد شده حکومت دمکراتیک تشکیل گردد.

6- اتحاد شوروی به ژاپن اعلان جنگ بدهد و پس از شکست ژاپن چند جزیرۀ شمالی آن را به خاک خود ضمیمه کند.

7- کشور کره که تحت اشغال ژاپنی‌ها بود مورد حملۀ آمریکا و شوروی واقع شود و مدتی بعد تخلیه و مستقل شود.

8- منشور آتلانتیک(2) به عنوان اساس روابط کشورها بعد از جنگ پذیرفته شود.

9- یک سازمان بین‌المللی جدید جایگزین جامعۀ ملل سابق گردد و برای تنظیم اساسنامۀ آن کنفرانسی تشکیل شود.

علاوه بر اصول مورد توافق فوق که رسماً اعلام شد یک رشته توافق‌های محرمانه نیز دربارۀ مناطق نفوذ و حریم امنیتی شوروی در اروپا و همچنین وضع لهستان و یوگسلاوی به عمل آمد

درست سه ماه پس از پایان کنفرانس یالتا جنگ با تسلیم بلاقید و شرط آلمان در هشتم ماه مه 1948 پایان یافت و سه ماه بعد از آن با پرتاب نخستین بمب اتمی بر روی هیروشیما (ششم اوت 1945) ژاپن بدون قید و شرط تسلیم متفقین شد.

کنفرانس پتسدام:

سران سه کشور بزرگ فاتح جنگ در فاصلۀ پایان جنگ در اروپا و شکست و تسلیم ژاپن، ‌بار دیگر در شهر پتسدام آلمان شرقی با حضور استالین و اتلی و ترومن گردهم جمع شدند. در کنفرانس پتسدام دربارۀ جزئیات توافق‌های یالتا و چگونگی اجرای آن‌ها و همچنین از کار انداختن بقایای صنایع سنگین و ماشین جنگی آلمان و محاکمۀ سرای نازی در نورنبرگ توافق‌هائی به عمل آمد، ولی دربارۀ آینده اروپا، به خصوص وضع لهستان که روس‌ها درصدد استقرار یک حکومت دست‌نشانده بودند اختلاف نظرهائی بروز کرد. این اختلاف نظرها بعداً به علت خودداری شوروی از اجرای توافق‌های حاصله از نخستین کنفرانس سران در تهران و عدم تخلیه ایران از نیروهای شوروی در مهلت مقرر شدت یافت و دولت شوروی سرانجام بر اثر تهدید ترومن به مداخله در ایران از حمایت حکومت دست‌نشاندۀ خود در آذربایجان و کردستان ایران دست برداشت. محاصرۀ برلن در سال 1948 و بستن راه‌های زمینی بین این شهر و آلمان غربی ضربۀ مستقیم دیگری به پیما‌ن‌ها و توافق‌های زمان جنگ بود که بحران روابط شرق و غرب و تشکیل بلوک‌ها و اتحادیه‌های نظامی متخاصم را به دنبال داشت.