دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

قیام 30 تیر

No image
قیام 30 تیر

مصدق، قیام سی تیر، آیت الله کاشانی، قوام السطنه، جبهه ملی، مصدق السلتنه، جبهه ملی

نویسنده : عباس ایزدی فرد

مقدمه

دکتر محمد مصدق پس از آغاز نخست وزیری خود در اردیبهشت 1330 دو برنامه اصلی را، دستور کار خود اعلام کرد: 1ـ حل مساله نفت ( با شرکت سابق نفت ایران و انگلیس)؛ 2ـ اصلاح قانون انتخابات؛ اما، مساله نفت چنان پیچیده شد که تمام انرژی و فرصت دکتر مصدق و کابینه او را گرفت، که نتوانست به مساله دوم بپردازد.

قیام سی تیر:

در روز سی ام تیر، مردم تهران، اهواز، آبادان، کرمانشاه و اصفهان بیشتر ازشهرهای دیگر به جوش و خروش پرداختند. آیت الله کاشانی در29 تیر اعلام کرده بود که اگر قوام السلطنه ظرف 24ساعت کناره گیری نکند کفن پوشیده وشخصا به میدان خواهد آمد، شور و هیجانی مذهبی موج می زد. در سایر شهرها نیز روحانیون مردم را رهبری می کردند. آیت الله دکترسید محمد حسینی بهشتی دراصفهان به مناسبت 30تیر مقابل تلگراف خانه سخنرانی مهمی ایراد کرد. علیرغم حضور مأموران شهربانی، فرمانداری نظامی و ژاندارمری، مردم با انگیزه مذهبی و ملی به مخالفت با قوام السلطنه پرداختند. بسیاری کشته و زخمی شدند. بنا به گفته رادیو لندن در تهران تظاهرات جمهوری خواهانه انجام گرفت و ایران شاهد یک انقلاب کامل العیار بود. خبرهای متناقض از حضور مردم و میزان کشته و زخمی شدن آنان، باعث شد تا شاه برادر خود را برای کسب خبر دقیق به سطح شهر بفرستد. شاهپور علیرضا در شهر دوری زد و ماشین او در محاصره مردم افتاد. اگر کمک مأموران نظامی نبود، چه بسا کشته می شد. او وقتی که از مهلکه نجات یافت به شاه خبر داد که «مملکت در آستانه انقلاب است». جان فشانی مردم، تهدید شاه از طرف آیت الله کاشانی و فعالیت و تماس های مکرر نمایندگان جبهه ملت، قیام مردم را به نتیجه رسانید و ساعت 5 عصر عزل قوام السلطنه اعلام شد. هشتصد نفر از مردم تهران کشته و زخمی شدند و در شهرهای کرمانشاه و اهواز نیز عده زیادی کشته و زخمی شدند.

علل شکست قیام وپیامد های آن:

1ـ دکتر مصدق در انتخاب اعضای دولت و انتصابات خود دچار اشتباهات زیادی شد. بیشتر اعضای فامیل خودش را که اتفاقاً سابقه سوء داشتند، به مقامات مهمی گماشت. دکتر صبّار فرمانفرماییان- پسر دایی اش- را به وزارت بهداری و سپس استانداری فارس گماشت که موجب رنجش مردم فارس شد. سرتیپ دفتری ـ برادر زاده اش ـ را به فرماندهی شهربانی گمرگ منصوب کرد، سهام السلطان بیات ـ خواهرزاده و عامل انگلستان ـ را به مدیر عاملی شرکت نفت گماشت وبه سر لشگر وثوق -عامل کشتار و ضرب و جرح مردم در سی ام تیر- معاونت وزارت دفاع ملی را پیشکش نمود. رضا فلاح و شاهپور بختیار- عوامل انگلستان - را داخل کابینه نمود.

2ـ هنوز آفتاب پیروزی ملت گرم نشده بود که دکتر مصدق به تک روی پرداخت.

3ـ راه خودش را از آیت الله کاشانی جدا نمود و صریحاً او را از دخالت در امور بازداشت.

4ـ مصدق نه تنها عوامل کشتار سی ام تیر و به خصوص قوام السلطنه را محاکمه نکرد، بلکه درصدد برآمد تا با تقدیم یک لایحه به مجلس شورای ملی قانون محاکمه عوامل کشتار را خنثی سازد، اما وقتی که به صورت قانونی موفق نشد، از محاکمه آنان جلوگیری کرد.

5ـ از نظر حزب توده فرقی بین دکتر مصدق و احمد قوام نبود، (یکی مصدق السلطنه بود و دیگری قوام السلطنه).حتی مصدق را بدتر از سایر حاکمان ایران می دانستند، وابستگی دیگران به غرب (درنظرگاه حزب توده) علنی بود اما مصدق نقاب به چهره داشت. حزب توده، مصدق را « جلاد، کارگرکش و فاشیست» می نامید. احمد شاملو در مخالفت با مصدق شعر«بشنو ای جلاد»را سروده بود،با این وجود دکتر مصدق به حزب توده میدان داد تا هم امریکا را بترساند و هم تا آن جا که می توانست به توهین و هتاکی به جناح مذهبی و به خصوص آیت الله کاشانی بپردازد و حکومت مصدق را بدون پشتوانه سازد.

6-هرج و مرج سیاسی و اجتماعی؛ با پیروزی قیام به جای آن که با حاکمیت دولت ملی، آرامش بر کشور حاکم شود ،هر روز بلوا و آشوب سیاسی –اجتماعی برپا می شد. هرج و مرج سیاسی و اجتماعی هم مردم راخسته کرد و هم باعث دلسردی مردم شد.

7-بحران اقتصادی؛ دکتر مصدق در عرصه سیاست خارجی بسیار ناموفق بود. فشار اقتصاد تک محصولی و وابسته به نفت ایران به تنهایی برای عدم مشارکت سیاسی مردم، موفقیت مخالفان و سقوط دولت کافی بود.

8- کم توجهی و بی اعتنایی به مذهب و نیروهای مذهبی؛ خط مشی دکتر مصدق از دین اسلام منبعث نمی شد، براساس چنین حقیقتی اصولا ارتباط بین دین وسیاست را تشخیص نداده و به شعار « دین از سیاست جداست»، مومن و معتقد بود. بسیاری از اختلافات دکتر مصدق با آیت الله کاشانی در این چهاچوب قابل تحلیل است. در حالی که آیت الله کاشانی اصرار داشت فروش مشروبات الکلی به دلیل حرمت شرعی متوقف شود، دکتر مصدق می گفت مبلغ هنگفتی مالیات از این طریق عاید می شود و همچنین در صورت تعطیلی مشروب فروشی ها، عده زیادی کارگر بیکار می شوند ،پس این طرح غیر قابل اجراست. رهبر فداییان اسلام در- بیشتر- دوره زمامداری دکتر مصدق در زندان بود. توهین های مطبوعات باعث واکنش منفی عالمان دینی – و حداقل عدم حمایت جدی آنان از شخص دکتر مصدق- شد.

مقاله

نویسنده عباس ایزدی فرد

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

در همۀ جوامع بشری، تربیت فرزندان، به ویژه فرزند دختر ارزش و اهمیت زیادی دارد. ارزش‌های اسلامی و زوایای زندگی ائمه معصومین علیهم‌السلام و بزرگان، جایگاه تربیتی پدر در قبال دختران مورد تأکید قرار گرفته است. از آنجا که دشمنان فرهنگ اسلامی به این امر واقف شده‌اند با تلاش‌های خود سعی بر بی‌ارزش نمودن جایگاه پدر داشته واز سویی با استحاله اعتقادی و فرهنگی دختران و زنان (به عنوان ارکان اصلی خانواده اسلامی) به اهداف شوم خود که نابودی اسلام است دست یابند.
تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

در این نوشتار تلاش شده با تدقیق به اضلاع مسئله، یعنی خانواده، جایگاه پدری و دختری ضمن تبیین و ابهام زدایی از مساله‌ی «تعامل موثر پدری-دختری»، ضرورت آن بیش از پیش هویدا گردد.
فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

در این نوشتار سعی شده است نقش پدر در خانواده به خصوص در رابطه پدری- دختری مورد تدقیق قرار گرفته و راهبردهای موثر عملی پیشنهاد گردد.
دختر در آینه تعامل با پدر

دختر در آینه تعامل با پدر

یهود از پیامبری حضرت موسی علیه‌السلام نشأت گرفت... کسی که چگونه دل کندن مادر از او در قرآن آمده است.. مسیحیت بعد از حضرت عیسی علیه‌السلام شکل گرفت که متولد شدن از مادری تنها بدون پدر، در قرآن کریم ذکر شده است.
رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

با اینکه سعی کرده بودم، طوری که پدر دوست دارد لباس بپوشم، اما انگار جلب رضایتش غیر ممکن بود! من فقط سکوت کرده بودم و پدر پشت سر هم شروع کرد به سرزنش و پرخاش به من! تا اینکه به نزدیکی خانه رسیدیم.

پر بازدیدترین ها

راههای رسیدن به آرامش روانی از نگاه قرآن

راههای رسیدن به آرامش روانی از نگاه قرآن

قرآن کریم که بزرگترین معجزه پیامبراکرم(ص) است و تمام آنچه را که بشر برای هدایت نیاز داشته ودر آن آمده است، کاملترین نسخه برای آرامش روح است.
تعامل اعراب مسلمان و ایرانیان ʆ) نقش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در فتح ایران

تعامل اعراب مسلمان و ایرانیان (6) نقش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در فتح ایران

این نوشتار در نقد سلسله مقالاتی است که فتح ایران توسط اعراب مسلمان را یکی از مقاطع تلخ تاریخ معرفی نموده‌اند.
Powered by TayaCMS