دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

ضرورتِ به شرط محمول‌

No image
ضرورتِ به شرط محمول‌

كلمات كليدي : ضرورت به شرط محمول، ضرورت ازلي، ضرورت ذاتي، ضرورت وصفي، ضرورت وقتي

نویسنده : مسعود اسماعيلي

واژه ضرورت، به معنای لزوم و انفکاک‌ناپذیری است و این اصطلاح، در فلسفه در جایی به کار می‌رود که محمولی (مثلِ "الف") از موضوعی (مثلِ "ب")، جدانشدنی و غیرقابلِ‌انفکاک باشد. در این صورت، گفته می‌شود "الف" برای "ب" ضروری است. اگر ضرورت، به وجود اضافه شود (یعنی ضرورتِ وجود) وجوب و اگر به عدم اضافه شود (یعنی ضرورتِ عدم) امتناع خواهیم داشت.[1] سلبِ ضرورتِ وجود و عدم از یک چیز نیز "امکان" یا "امکانِ ماهوی" یا "امکانِ خاص" نامیده می‌شود.

ضرورت، به اقسامی دسته‌بندی می‌شود: ضرورت ازلی، ضرورت ذاتی، ضرورت وصفی، ضرورت وقتی[2] و ضرورتِ به شرطِ محمول: گاه محمول، افزون بر جایگاهِ خودش، در طرفِ موضوع نیز قید می‌شود که در این صورت، ثبوت محمول برای موضوع، ضرورت خواهد داشت که این ضرورت، "ضرورتِ به شرط محمول" نامیده می‌شود.

هر ماهیت موجودی، وجودش دارای ضرورت به شرط محمول است؛ زیرا اگر حملِ وجود بر ماهیت موجود، دارای ضرورت نباشد، به این معناست که می‌توان بر آن ماهیت موجود، عدم را نیز حمل نمود که این، به معنای امکانِ تحققِ اجتماع نقیضین است. چون معدوم بودنِ ماهیتِ موجود، اجتماعِ معدومیت و موجودیت یا همان اجتماع وجود و عدم است که اجتماعِ نقیضین می‌باشد؛ در حالی که اجتماع نقیضین، محال است و به هیچ وجه، امکان تحققِ آن وجود ندارد.[3] به هر حال، هر ممکنی در واقع، یا معدوم است یا موجود و اگر معدوم باشد، عدمش و اگر موجود باشد، وجودش دارای ضرورتِ به شرطِ محمول می‌باشد.[4] پس باید گفت که هر ممکنِ موجودی، در میانهٔ دو وجوب قرار گرفته است؛ زیرا طبقِ قاعده فلسفیِ "الشیء ما لم یجب لم یوجد"، هر شیء ممکن، تا وجودش، از سوی علتش ضروری نشود، موجود نمی‌شود[5] ولذا قبل از وجودش، باید از سوی موجود دیگری (علت)، واجب شود که این همان وجوب بالغیر است. همچنین موجودِ ممکن، پس از آنکه موجود شد، با توجه به وجودش (یعنی در حالِ موجود بودن) وجود برایش ضروری است که این، وجوبِ بعد از وجود است که وجوبِ به شرطِ محمول می‌باشد. ولذا هر ممکن موجودی را دو وجوبِ قبل از وجود و بعد از وجود، احاطه کرده است.[6]

بطور کلی باید گفت هر وصفی که برای موصوفی در نظر گرفته می‌شود، هنگامی که آن موصوف به آن وصف، اتصاف دارد، انفکاکِ وصف از موصوفش محال است وگرنه، اجتماع نقیضین رخ خواهد داد که امری محال است؛ لذا باید گفت حملِ آن وصف بر موصوفش، دارای ضرورت می‌باشد و چون در این ضرورت، محمول (یعنی وصف) در طرفِ موضوع هم هست (به این نحو که می‌گوییم: "موضوع در هنگامی که به آن وصف، اتصاف دارد، دارای آن وصف است")، ضرورتِ به شرطِ محمول خواهد بود.[7] به این ترتیب باید گفت، هر گزاره‌ای که در آن حملِ محمول بر موضوع، در یکی از زمان‌ها، بالفعل تحقق داشته باشد (قضیه فعلیه)، در همان زمانِ تحققِ بالفعلِ محمول، دارای ضرورتِ به شرطِ محمول می‌باشد.[8]

گاه امکان، به معنی سلب همه ضرورت‌ها، حتی ضرورت به شرط محمول به کار می‌رود که امکان استقبالی نامیده می‌شود.[9]

مقاله

نویسنده مسعود اسماعيلي

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

در همۀ جوامع بشری، تربیت فرزندان، به ویژه فرزند دختر ارزش و اهمیت زیادی دارد. ارزش‌های اسلامی و زوایای زندگی ائمه معصومین علیهم‌السلام و بزرگان، جایگاه تربیتی پدر در قبال دختران مورد تأکید قرار گرفته است. از آنجا که دشمنان فرهنگ اسلامی به این امر واقف شده‌اند با تلاش‌های خود سعی بر بی‌ارزش نمودن جایگاه پدر داشته واز سویی با استحاله اعتقادی و فرهنگی دختران و زنان (به عنوان ارکان اصلی خانواده اسلامی) به اهداف شوم خود که نابودی اسلام است دست یابند.
تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

در این نوشتار تلاش شده با تدقیق به اضلاع مسئله، یعنی خانواده، جایگاه پدری و دختری ضمن تبیین و ابهام زدایی از مساله‌ی «تعامل موثر پدری-دختری»، ضرورت آن بیش از پیش هویدا گردد.
فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

در این نوشتار سعی شده است نقش پدر در خانواده به خصوص در رابطه پدری- دختری مورد تدقیق قرار گرفته و راهبردهای موثر عملی پیشنهاد گردد.
دختر در آینه تعامل با پدر

دختر در آینه تعامل با پدر

یهود از پیامبری حضرت موسی علیه‌السلام نشأت گرفت... کسی که چگونه دل کندن مادر از او در قرآن آمده است.. مسیحیت بعد از حضرت عیسی علیه‌السلام شکل گرفت که متولد شدن از مادری تنها بدون پدر، در قرآن کریم ذکر شده است.
رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

با اینکه سعی کرده بودم، طوری که پدر دوست دارد لباس بپوشم، اما انگار جلب رضایتش غیر ممکن بود! من فقط سکوت کرده بودم و پدر پشت سر هم شروع کرد به سرزنش و پرخاش به من! تا اینکه به نزدیکی خانه رسیدیم.

پر بازدیدترین ها

راههای رسیدن به آرامش روانی از نگاه قرآن

راههای رسیدن به آرامش روانی از نگاه قرآن

قرآن کریم که بزرگترین معجزه پیامبراکرم(ص) است و تمام آنچه را که بشر برای هدایت نیاز داشته ودر آن آمده است، کاملترین نسخه برای آرامش روح است.
تعامل اعراب مسلمان و ایرانیان ʆ) نقش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در فتح ایران

تعامل اعراب مسلمان و ایرانیان (6) نقش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در فتح ایران

این نوشتار در نقد سلسله مقالاتی است که فتح ایران توسط اعراب مسلمان را یکی از مقاطع تلخ تاریخ معرفی نموده‌اند.
Powered by TayaCMS