كلمات كليدي : نزول، تدريجي، دفعي، قرآن
نویسنده : حسين دانش
"نزول" در لغت به معنای فرود آوردن از بالا به پایین است؛ «انحطاط من علو[1]» ودر اصطلاح منظور ظهور وحی است بر پیامبر (ص) یعنی نزولی معنوی و روحانی که تنها پیامبر آن را ادراک داشته و حقیقت آن را می‌دانسته.[2]
مراحل نزول
قرآن کریم نزول را از نظر زمانی در سه آیه بیان داشته که اگر ترتیب نزول را هم در نظر بگیریم از این قرار می‌شود.
1. در تعیین ماه نزول فرموده:
«شَهْرُ رَمضان الذّی فیه القرآن» (بقره آیه 185)
«ماه رمضان ماهی است که قرآن در آن نازل شده است»
2. سوره قدر آیه 1 که می‌فرماید:
«انّا اَنْزَلناهُ فی لیلَة القَدر»
«ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم»
2. خداوند در سورۀ دخان آیه 3 توضیحی درباره این شب که قرآن در آننازل شده می‌دهد:
«اِنّا اَنْزلناهُ فی لیلةٍ مبارکةٍ»
«ما آن را در شبی پربرکت نازل کردیم»
چگونگی نزول قرآن
قرآن دو نزول دارد؛ یکی به صورت دفعی و دیگری به صورت تدریجی، در صورت اول قرآن به صورت یک روح بر پیغمبر نازل شده و مجموع آن بر دل پیامبر فرود آمده و در صورت دوم به صورت تدریجی در طول سالها بر پیامبر نازل شده است.[3]
رازهای نزول تدریجی
1. معارف اسلامی به ویژه آن دسته که با عمل انسانها در ارتباط است و قوانین فردی و اجتماعی را بیان می‌کند، هنگامی از ثبات و دوام بیشتری برخوردارند که درآنها از شیوه تدریج استفاده شود. که قرآن در آیه 106 سوره اسراء می‌فرماید:
«قرآنی با عظمت را بخش بخش بر تو نازل کردیم تا آن را به آرامی بر مردم بخوانی»
2. یکی دیگر از رازهای نزول تدریجی را می‌توان تحریف ناپذیری آن دانست، نزول تدریجی این امکان را فراهم می‌ساخت تا اصحاب، آیات قرآن را حفظ کنند. بلاغت قرآن از یکسو و عنایت مسلمانان از سوی دیگر همراه با نزول تدریجی آیات، صیانت و حفاظت از وحی الهی را قطعی می‌ساخت.
3. نزول بسیاری از آیات قرآن، پیوستگی کامل با حوادث و رویدادها ی زمان پیامبر اکرم (ص) داشته و چون این حوادث تدریجا به وقوع می‌پیوسته آیات نیز هم زمان با آن نازل می‌شد.[4] خلاصه حرکت تاریخی اسلام و تحرکی که در مسلمانها ایجاد کرد و شور و نشاطی که در پیکر جامعۀ بشری دمید، آن روح قوی و پرصلابت مسلمانها آن ایثار و فداکاریها، آن گذشتها و بذل جانها همه و همه جریان عظیمی بود که از حرکت ایمان مسلمین صدر اسلام، مایه می‌گرفت و آن حرکت و ایمان اولیه هیچ سرّ و رمزی نداشت جز این نزول تدریجی آیات و انگیزه اصلی پیروزی اسلام همین نزول تدریجی بود.[5]