مدرنیسم و پست‌ مدرنیسم

10 شهریور 1386, 0:0

مکاتب مختلف فکری و هنری غرب را در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: نخست مدرنیسم (نوگرایی) ودیگری پست مدرنیسم (ناباوری به وجود حق مطلق).

مدرنیسم
الف) مفهوم وماهیت
مدرنیسم(1) از نظر لغت به معنی امروزی بودن،معاصر بودن،در زمان حال زندگی کردن،به آخرین مدها ومدل‌ها توجّه‌ کردن،اندیشه،شخصیّت ویا عمل مدرن؛ وطرفداری از ایده‌ها، عملکردها ویا استانداردهای مدرن است.(2) مدرنیسم از نظر اصطلاح عبارت است از تلاش برای بازسازی جهان بدون توجه به قوانین الهی.(3)
ب)زمینه‌های ظهور
برخی از زمینه‌های ظهور مدرنیسم عبارت‌اند از:
اول – گسترش صنعت چاپ:که به پیدایش وگسترش اندیشه‌های نو و‌بالندگی تمدن بشری کمک شایانی نمود.
دوم – گسترش جهانگردی: این صنعت که در سده‌های اخیر سبب انتقال علوم و دستاوردها مسلمانان و دیگر تمدن‌های بشری به غرب گردید.
سوم – اختراع روش تحقیق و ابداع: که به گسترش مرزهای دانش انجامید که در کنار دو عامل قبل،منجر به گسترش ابداعات و اختراعات گردید.
چهارم- احساس نیاز: در استثمار جهان سوم که زمینه‌ساز اختراعاتی چون خودرو،هواپیما،کشتی‌های پیشرفته و... گردید.
ج) شاخص‌ها
شاخص‌های مدرنیسم عبارت‌اند از:
- شیوه‌ای نو وکارآمد برای مطالعه وتحقیق در امر طبیعت (مبتنی بر مشاهده،تجربه و آزمایش)
- فنّ‌آوری‌های ماشینی نو
- شیوه‌های نو در تولید صنعتی
- بالا رفتن سطح زندگی مادی
- اقتصاد سرمایه‌داری و بازار آزاد
- مردم سالاری لیبرال و غیر دینی
- فرهنگ عمدتاً دنیوی واین جهان (سکولاریسم)
- فردگرایی
- عقل‌گرایی وتحقیق وبرنامه‌ریزی عقلانی (قائل به عقل جزئی،استدلال‌گر وابزاری)
- انسان‌گرایی (اومانیسم)(4)
د)نقد
اوّل – انکار بدیهی‌ترین اصل عقلی: برخی از طرفداران مدرنیسم به رغم تأکید بر عقلانیت، بدیهی‌ترین اصل عقلی را که وجود خدا باشد.
دوم- تفرعن انسان: تأکید مدرنیسم بر انسان و آزادی او بدون در نظر گرفتن بنده بودن انسان‌ها در پیشگاه الهی سبب شده است عده‌ای از مدعیان مدرنیسم،هوای نفس خود را خدای خود قرار دهند ودر عین داشتن علم،گمراه گردند وخود را لیبرال (آزاد از تکالیف الهی) قلمداد کنند.(5)
سوم- دین‌ستیزی: با جداسازی دین از سیاست،مسائل اجرایی دین غیر قابل اجرا وبا اعلام ناتوانی علم از بررسی قضایای اخلاقی وماورای طبیعت،این‌ گونه قضایا غیر علمی تلقی می‌گردد واعتبار آنها را در اذهان مردم زیر سؤال رفته وخواسته یا ناخواسته بر بی‌اعتقادی در جامعه دامن زده می‌شود.(6)
پست مدرنیسم
الف) مفهوم وماهیت
پست مدرنیسم از نظر لغت عبارت است از معرفی مجدّد عناصر سنتی یا اصیل در شیوه و روش و یا دگرگون ساختن شیوه‌ها و عملکردهای مدرن به پیشرفته‌تر.(7) پست مدرنیسم در اصطلاح به معنای ناباوری به وجود حق مطلق می‌باشد.(8)
ب) زمینه‌های ظهور
پیشرفت سریع مدرنیسم و مادی‌گری در دهه‌های اخیر، بسیاری از متفکران غرب را به تأمل واداشت. آشکار شدن مضرّات زیست‌محیطی واخلاقی مدرنیسم غربی نیز بر دامنۀ این انتقادات افزود وعده‌ای از متفکران غربی بر گزینش جنبه‌های بهتر مدرنیسم و یا ورود جنبه‌های اصیل و سنتی در آن تأکید ورزیدند. این گونه نگرش از دهه 1960 م. به بعد، به نام «پست مدرنیسم» مشهور شد.(9)
ج)شاخص‌ها
الف- ناباوری به معنای قطعی و نهایی رخدادها، فرهنگ و متن‌ها. (10)
ب- نفی صریح ارزش‌هایی که در سده‌های اخیر بر اندیشه، فرهنگ و هنرغرب مسلّط بود.
ج-داشتن دیدگاه‌های نقادانه، بنیاد ستیزانه وقدرت ستیزانه. (11)
د- اکتفا به دولت حداقلی .(سیاست خارجی،ادارۀ ارتش ونیروهای امنیتی وسیاسی وپولی)
ه‍- هر پدیده‌ای حتی فرهنگ و دین یک وجود سیاسی هم دارد.
د) نقد
تفکر پست مدرنیسمی از جنبه‌های ذیل قابل نقد است:
الف – شک زیاد: پست مدرنیسم به واسطۀ شک زیاد در همه چیز،ازاصول ثابتی برخوردار نیست. به عنوان مثال،برخی محققان فکر می‌کنند که پست مدرنیسم ضد دین است وبرخی فکر می‌کنند که امکان بازسازی دین را فراهم می‌سازد.(12)
ب- نسبی‌گرایی: به عقیدۀ پست مدرنیسم هیچ دیدگاهی حق مطلق نیست. به نظر آنان اگر کسی پدیده‌ای نظیر فساد اخلاقی در غرب را زشت دید ودیگری آن را زیبا دید، هر دو محق هستند وهیچ یک بر دیگری برتری ندارند.(13)
1) Modernism
2) Microsoft Bookshelf 1998 "Modernism".
3) Ibid "Bryan Appleyyard" (b.1951) With a few chanqes.
4) اقتراح،نقد ونظر،م. ملکیان،شمارۀ 19 – 20 (تابستان و پاییز 1378)،ص 4-25. (با اندکی اضافه)
5) غرب‌شناسی، انقلاب اسلامی وریشه‌های آن،حمید پارسانیا،ص 232-271 (با اندکی اضافات).
6) همان ،ص 232 – 271.
7) Microsoft book shelf 1998, "Postmodernism"
8) Ibid, Blizabeth Wilson (b.1936), Whit some changes.
9) Ibid, Robert Hewison (b.1943), "Postmodernism"
10)مدرنیته: مدرنیته واندیشۀ انتقادی، بابک احمدی،ج 1،ص 256.
11)«مدرنیته،پست مدرنیته وتمدن غرب به نگاه نو»،عبدالحسین آذرنگ،ش 35، ص 48.
12) غرب‌شناسی،انقلاب اسلامی وریشه‌های آن،ص 158.
13) همان،ص 159.

جدیدترین ها در این موضوع

اهمیت شعار سلاح هسته‌ای ندادن در اذهان عمومی

در تقابل ایران با اسرائیل و آمریکا، همیشه گزینه حمله اتمی چالش‌برانگیز بوده و هست. عده‌ای می‌گویند: وقتی آمریکا و اسرائیل به عنوان دشمن اصلی ما سلاح اتمی دارند و تجربه نشان‌داده، اگر لازم شود هیچ تعارفی در استفاده از آن ندارند، پس ما هم باید سلاح اتمی داشته باشیم. 12 اسفند 1402, 3:49

باغ خسروشاهی

کی از شبهاتی که در سال‌های اخیر سبب تحریف امام در ذهن نسل جوان شده است این ادعا است که برخی می‌گویند امام در باغ‌های بزرگ و مجلل اطراف جماران زندگی می‌کردند و بااین‌وجود در رسانه‌ها به مردم یک‌خانه کوچک و ساده به‌عنوان محیط زندگی ایشان نمایش داده می‌شد 12 اسفند 1402, 3:24