مسئله وحدت از دیدگاه قرآن و اهل بیت‌

وحدت از دیدگاه قرآن کریم: وحدت و همبستگی مسلمانان و امت پیامبر اکرم(ص) از اصول مهم دین اسلام می‌باشد که تاکید و سفارشات فراوانی به آن شده است. در قرآن کریم آیات متعددی به وحدت و پرهیز از تفرقه سفارش نموده اند. خداوند انسان‌ها را در قومیت‌ها، نژادها و جنسیت‌های متفاوت خلق نموده است، و این گوناگونی نمی تواند باعث جدایی و برتری افراد نسبت به یکدیگر باشد.

از نظر قرآن، انسان‌ها از جنس مذکر و مونث آفریده شده‌اند و مردمان، امتی واحد و یگانه بوده‌اند. تمایز رنگ و زبان آنان نه مایه امتیاز و نه نشانه برتری است، بلکه نشانه‌های قدرت الهی است. چندگونگی قبیله ای و طایفه‌ای، راهی برای شناسایی بهتر و هماهنگی و همگرایی است. هر ملتی به جهات چندی پدیدار می‌گردد؛ چنان که امت‌ها و شرایع نیز به جهات شرایط زمانی، روحیات، مقتضیات روحی و روانی انسان پدید آمده است. بنابراین نمی‌توان به این مسائل به عنوان مسائل محوری نگریست، بلکه اموری عرضی هستند که در شرایط خاص و مقتضیات خاصی پدیدار می‌گردند.‌

آثار وحدت اسلامی در قرآن کریم: قرآن برای انسجام اسلامی، آثار چندی را برمی شمارد که از مهمترین آنها می‌توان به همان هدف اصلی تشکیل خانواده کوچک و بزرگ (ملت) و ایجاد دولت اشاره کرد. هدف از انسجام اسلامی در وهله نخست، رسیدن به آرامش وآسایش است، که قرآن نیز بر تاکید می‌ورزد؛ چنان که برچیده شدن زمینه بیگانگان و استعمارگران از مهمترین هدفهای وحدت و انسجام اسلامی شمرده شده است. قرآن این عوامل را برای رسیدن به انسجام اسلامی بیان کرده است، که بدون آن نمی‌توان یکرنگی را در میان مردم دید و از امنیت و آرامش و آسایش برخوردار شد. اولین اثر وحدت، تشکیل امتی واحد در جهان اسلام است تا هیچ گونه نیروی و قدرت غیر اسلامی قادر به مبارزه با آن نباشد.

‌تقوا، شرط حفظ وحدت: خداوند متعال، می‌خواهد مسلمانان را به اصلاح روابط اجتماعی امر کند. اما پیش از بیان وظایف اجتماعی، ابتدا همه را دعوت به تقوا می‌کند. یعنی از یکایک افراد می‌خواهد که پرهیزکار بوده و دل پاک داشته باشند و از خدا بترسند و پروای او را داشته باشند و گناه نکنند. از اینکه در قرآن، قبل از دعوت به وحدت، تقوا مطرح شده، می‌توان فهمید که ریشه اصلی تفرقه، اختلاف و دوئیت در جامعه اسلامی، و علت بی تفاوتی مردم نسبت به کارهای نیک و بد در جامعه، بی تقوایی افراد است.قرآن برای آنکه اثر شگفت انگیز و معجزه آسای اسلام را در ایجاد وحدت بیان کند، مسلمانان را به یاد وضعی که پیش از اسلام داشتند، می‌اندازد و می‌گوید: مگر شما همان مردمی نبودید که با هم دشمن بودید و به یکدیگر بر سر موضوعات پوچ فخر می‌فروختید و بر سر هیچ و پوچ با هم نزاع می‌کردید؟ این خدا بود که نعمت اسلام را به شما عطا فرمود و دل‌های همه شما را مانند براده‌های آهن، به سوی آهنربای پر قدرت الهی جذب نموده و میان شما الفت و محبت برقرار کرد. این نعمت اسلام بود که شما با هم برادر نمود.

‌وحدت دولت و ملت: اولین زمینه و بستر برای وحدت اسلامی، ایجاد همبستگی میان مردم و دولت است. رهبران و پیشوایان دینی همواره بر این مسئله تاکید داشته‌اند. از جمله حضرت علی(ع) در نهج البلاغه، والی و حاکم را برای مردم لازم دانسته اند، اطاعت از زمامدار عادل و والی مسلمانان را برای حفظ و تقویت دین ضروری بر می‌شماردند. چرا که خداوند در سوره انفال آیه 46 می‌فرماید: «با یکدیگر اختلاف نکنید زیرا متلاشی می‌شوید و اثر وجود شما از بین خواهد رفت.» امام علی (ع) روی این نکته پافشاری دارند که مردم باید از والی اطاعت کند و نافرمانی آنان موجب شیوع فساد، شکست اسلام و ضربه به دین است که به تعبیر قرآن کریم، ارزش وجودی و خاصیت اسلام و مسلمانان از دست می‌رود.