ميعادگاه وحدت سياست و دين
یعقوب نعمتی وروجنی
نگاهی به جایگاه و ارزش والای نماز جمعه
اشاره: در اسلام، در میان روزها، روز جمعه از اهمیت خاصی برخوردار است و عبادات و اعمال خاصی در این روز انجام می‌گیرد. کارهای نیک و عبادتی که انسان در این روز انجام می‌دهد نزد خداوند بسیار با ارزش و اجر معنوی آن چند برابر است. پیامبر اکرم(ص) فرموده‌اند: جمعه، سرور روزهای هفته و دارای بزرگترین مرتبه در نزد خداوند متعال است. انجام پاره‌ای فضایل اخلاقی و اعمال صالح در این روز مقدس تاکید شده است که روایات در این باره بسیار است که به برخی از آنها اشاره می‌شود: جمعه روز کمک به محرومان و فقراست. در حدیث می‌خوانیم که پرداخت صدقه و انفاق خود را در روز جمعه پرداخت کنید. در این روز افراد از دغدغه‌ها و مسائل جاری در طول یک هفته آسوده گشته و در این روز تعطیل از فقرا و محرومان جامعه یاد می‌کنند.
در واقع جمعه عید مسلمانان است، به همین دلیل دعاهایی که در این روز از خداوند خواسته شود مستجاب می‌گردد. تقدس معنوی این روز در حدی است که درهای آسمان به سوی مسلمانان باز بوده و عبادات آنها پذیرفته می‌شود. در روز جمعه درهای آسمان برای بالارفتن اعمال بندگان باز می‌شود. پیامبر می‌فرماید: در روز جمعه خداوند کارهای نیک را چند برابر و کارهای زشت را محو می‌کند، به درجات مومنان می‌افزاید، دعا را اجابت می‌کند، بلاها را دور و حاجات مومنین را برآورده می‌سازد. روز جمعه روز برکت و ایمان است، بندگان باید در این روز، آمرزش گناهان و حل مشکلات خود را از خدا بخواهند.
به خاطر همین تقدس است که جمعه روز ظهور امام زمان (عج) و پایان غیبت آن حضرت است: «یخرج قائمنا یوم الجمعه». روزی که دنیا از ظلم و فساد نجات یافته و در مسیر نور و هدایت قرار می‌گیرد، مسلمانان از سیاهی جهالت و گناه در جاده ایمان و علم معنوی قرار می‌گیرند. در روز جمعه امام زمان(عج) با فرج و ظهور خویش تمام جهان را از بدی‌ها و زشتی‌ها نجات داده و دنیا را آباد می‌سازد.
هر کس روز جمعه به زیارت قبر پدر و مادر یا یکی از آنها برود، گناهانش بخشیده و نام او در زمره نیکان نوشته می‌شود. پس شایسته است که فرد در این روز به زیارت قبور بزرگان و اقوام و خانواده خود رفته و با این کار باعث آمرزش گناهان آنها و هدایت خود شود.
در احادیث آمده که در روز جمعه تا آنجا که توان دارید، کارهای خیر انجام دهید. «و لیفعل الخیر ما استطاع». و نباید مشکلات و موانع، فرد را از انجام اعمال صالح باز دارد به همین دلیل پیامبر اکرم(ص) فرمودند: آیا به شما خبر دهم چه کسی از اهل بهشت است؟ کسی که گرما و سرمای شدید او را از اعمال روز جمعه باز ندارد.
روز جمعه روز نظافت و سلامتی است، در روایات تاکید شده است که در روز جمعه، غسل جمعه را ترک نکنید که سنت پیامبر اسلام است و از بوی خوش بهره گیرید و لباس نیکو در بر کنید. به این ترتیب سلامتی و تمیزی کل اجتماع مسلمانان تضمین می‌شود. برای کسی که در روز جمعه به نظافت پردازد و ناخن و موی سر و صورت خود را کوتاه کند و و مسواک زند. و به سوی نماز جمعه برود، هفتاد هزار فرشته او را بدرقه کنند و برای او استغفار و شفاعت نمایند.
یکی از عبادات بسیار مهم روز جمعه که در قرآن نیز به آن تاکید شده است نماز جمعه می‌باشد، شایسته است که مسلمانان کارهای روزمره و معاملات تجاری خود را جهت شرکت در نماز جمعه رها سازند و در این امر بسیار مهم و پر ارزش شرکت نمایند.
خداوند در سوره جمعه آیه 9 می‌فرماید: «یا ایها الذّین امنوا اذا نودی للصّلوه من یوم الجمعه فاسمعوا الی ذکرالله و ذروا البیع ذلکم خیرٌ لکم ان کنتم تعلمون». ای کسانی که ایمان آورده‌اید آن گاه که برای نماز روز جمعه ندا داده شد، پس به سوی یاد خدا (نماز) شتاب کنید و داد و ستد را رها کنید که این برای شما بهتر است، اگر بدانید.
اولین اقدام پیامبر اکرم(ص) پس از هجرت به مدینه، اقامه نماز جمعه بود. نماز جمعه نمازی است که دعوت به آن با جمله «یا ایها الّذین آمنوا» شروع شده است. یعنی کسانی که به خداوند ایمان و اعتقاد آورده و در زمره مومنین و ایمان آورندگان می‌باشند. نمازی که با جمله «فاسعوا الی ذکر الله» مردم به اقامه آن ترغیب شده اند. نماز جمعه نمازی است که فرمان ترک داد و ستد را به همراه دارد و در قرآن فرمان داده شده است که معاملات تجاری را با شنیدن اذان در ظهر روز جمعه رها ساخته و داد و ستد و تجارت بعد از انجام نماز جمعه صورت گیرد.
نماز جمعه از لحاظ ارزش و ثواب همتراز حج می‌باشد چرا که نمودی از وحدت و انسجام مسلمانان است که می‌تواند دشمنان اسلام را از این هم بستگی بترساند، در روایات آمده که نماز جمعه هموزن حج شمرده شده است. «علیک بالجمعه فانّها حج المساکین».
نماز جمعه، نمازی است که نشانگر وحدت و همبستگی مسلمانان بوده و آنها را در جریانات سیاسی و اجتماعی جامعه هدایت نموده و از نقشه‌ها و دسیسه‌های دشمنان اسلام آگاه می‌سازد. به همین دلیل هنگامی که امام جمعه برای خواندن خطبه می‌ایستد، بر مردم لازم است که سکوت کنند و نماز نخوانند و با ادب بنشینند. نماز جمعه نمازی است که با تکیه امام جمعه به اسلحه اقامه می‌شود و سبک شمردن و استخفاف آن نشانه نفاق شمرده شده است. در این نماز امام جمعه باید مردم را به تقوی سفارش کند و آنها را به خویشتن داری و عصمت دعوت نماید و در خطبه هایش مردم را با مسائل جهان و مشکلات مسلمانان آگاه سازد و اینکه تلاش دشمنان اسلام این است که با ایجاد دو دستگی و تفرقه بین مسلمانان، اجتماع اسلام را تضعیف سازند.
خداوند در نماز جمعه دو خطبه را قرار داد تا یکی از آنها به حمد و ثنای الهی و تقدیس خداوند، و دیگری به حوائج مردم و هشدار و آموزش آنان و نیایش اختصاص یابد. امام جمعه، مردم را از آنچه خداوند به آن امر کرده و آنچه از آن نهی فرموده و آنچه مایه صلاح و فساد آنان است، آگاه می‌سازد و آنان را تعلیم می‌دهد. «ان یعلّمهم من امره و نهیه ما فیه الصلاح و الفساد». امام جمعه مردم را با مسائل روز آگاه می‌نماید. امام رضا(ع) فرموده‌اند: «نماز جمعه یک گردهمایی عمومی است تا امام جمعه مردم را به عبادت و اطاعت ترغیب کند و از گناه و معصیت پرهیز دهد و آنان را از آنچه در اطراف آنها روی می‌دهد و از آنچه برایشان مفید و یا مضر است، آگاه کند.» بعد از خطبه نماز جمعه، دعا و خواسته‌های انسان مستجاب می‌شود و دعا کردن بعد از تمام شدن خطبه‌ها تاکید شده است. نماز جمعه کفاره گناهانی است که انسان در طول هفته انجام می‌دهد، البته مادامی که گناهان کبیره را رها کند.
و این نماز را باید به جماعت برگزار کرد و نمی توان آن را فردی خواند. نمازی که سفارش شده تسهیلات لازم برای حضور زندانیان مالی در آن فراهم شود. نمازی که سفارش شده از روز قبل، خود را برای حضور در آن آماده کنید. حضرت علی(ع) از اینکه روز پنج شنبه دارویی مصرف کنند که سبب ضعف و عدم شرکت در نماز در روز جمعه شود، مردم را نهی می‌فرمودند و امام باقر(ع) در وصف یاران پیامبر اکرم(ص) فرمودند: آنان از روز پنج شنبه خود را برای نماز جمعه آماده می‌کردند. یک شب مانده به نماز جمعه، به تلاوت آیات آن سفارش شده است. در روایات آمده که در نماز مغرب شب جمعه، سوره جمعه تلاوت شود که به نوعی تذکر و یادآوری و آماده شدن برای نماز جمعه است. و باعث می‌شود تا پاداش و ثواب نماز چند برابر گردد.
حضور در نماز جمعه باعث می‌شود تا انسان از وحشت آخرت در امان باشد، پیامبر اکرم (ص) فرمود: هر قدمی که مومن به سوی نماز جمعه بر می‌دارد، خداوند هول و هراس روز قیامت را از او کم می‌کند.
انسان نباید بدون دلیل و عذر واقعی از شرکت کردن در نماز جمعه پرهیز نماید در روایت آمده که هر کس سه جمعه پی در پی بدون عذر موجه نماز جمعه را ترک نماید، نام او به عنوان منافق ثبت می‌شود. «من ترک الجمعه ثلاثه متتابعه لغیر عله کتب منافقاً». در روایت دیگری می‌خوانیم هر کس به غیر از بیماری و عذر موجه دیگری سه جمعه در نماز جمعه حضور نیابد، خداوند بر قلب او مهر می‌زند. رسول گرامی اسلام (ص) فرمود: هر کس در زمان حیات و یا پس از مرگ من، نماز جمعه را از روی انکار یا استخفاف و سبک شمردن ترک کند، خداوند کارش را جمع نمی کند، در امورش برکت قرار نمی‌دهد و حج و صدقه او قبول نیست، مگر آنکه توبه کند. بنابراین شایسته است که هر کس نتوانست در نماز جمعه شرکت کند، پس مبلغی را صدقه دهد تا کفاره عدم حضور او در نماز جمعه باشد.
نمازی که سزاوار است سفر به خاطر حضور در آن به تاخیر افتد. حضرت علی(ع) در نامه‌ای به حارث همدانی می‌فرماید: روز جمعه مسافرت مکن تا در نماز حاضر شود مگر سفری که در راه خدا باشد و یا کاری که به انجام آن معذوری. پس شایسته است که مسافرت‌ها و گردش‌ها را بعد از انجام این نماز انجام داد. و یا در محل مقصد سفر انجام گیرد چرا که در مورد ثواب و اجر معنوی نماز جمعه برای مسافران نیز تاکید شده است، روایت است که ثواب شرکت در آن برای مسافر، بیش از ثواب افرادی است که مقیم همان شهرند.