مهم‌ترین پیام نهضت حسینی (ع) و تأثیر آن بر پیکره جامعه اسلامی
هدیه آقاپور
یا اباعبدالله! خون تو به عشق آبرو داد و رخسار جهان از آن وضو گرفت، قطعاً از این حماسه گفتن و نوشتن بسیار سخت است، مگر آنکه چشم دل باز شود و گوش جان بشنود تا درک عرصه عشق بازی امام(ع) ویاران عاشورایی‌اش با خدا سهل گردد، کما اینکه معجزه‌وار است با گذشت این همه سال، فروغ شعله عشق محرم و امام حسین(ع) همچنان دل هرعاشقی را کربلایی می‌کند.
کربلایی که تجلی‌گاه روح توکل و شکر و رضا بود، کربلایی که معلم حریّت جوامع بشری است. روزعاشورا روزی که منادی صبربود، صبردرمتن مصیبت، صبری که حکایت‌گر شکوفایی ایمان است.
محرم آغاز بهار عاشقان و خادمان حسینی(ع) است، اما قطعاً همه ما در طول زندگی با افرادی برخورد کردیم که به لحاظ اعتقادی ضعیف هستند و یا حتی از اقلیت‌ها بوده، ولی ماه محرم را فرصتی برای خودسازی و بهبود رفتارهای شخصی و اجتماعی خود قرار می‌دهد. بهزبان ساده‌تر حرمت‌هایی را برای این ماه قائل می‌شوند و این چیزی جز پتانسیل نهفته در نهضت حسینی(ع) نیست که پیامش را به جان انسانیت حک کرده است و هر کس را به هر طریقی نمک‌گیر می‌کند.
امر به معروف و نهی از منکرپیام مهم نهضت حسینی(ع)
بدون شک فلسفه اصلی قیام امام حسین(ع) بر پایه «امر به معروف و نهی از منکر» در دوران حکومت خلفای بی‌کفایت، فاسد و بی‌بندو بار بنی‌امیه که تنها به ظواهر دین اکتفا نموده و در پشت پرده و حتی در ملأعام به اشاعه فساد و منکرات می‌پرداختند، انجام گرفته است.
چه زیبا است عاشورایی که هیچ‌گونه ریا و تزویری در آن وجود ندارد و بی‌پروا مفاهیم مبارزه با ظلم، ستم، توجه به عرفان، اجتماع، تعالی، سیاست، اخلاق، انسانیت و تکامل را به پیش می‌برد.
هیچ قیام و حرکتی در زنده نگه داشتن دین و احیای امر به معروف و نهی از منکر، به‌جز حرکت سرور و سالار شهیدان فرا نسلی، جهانی و پویا نبوده است.
امام حسین(ع) نیز در ضمن بیان انگیزه‌های قیام خویش به این امر مهم اشاره می‌كند و می‌فرماید:
ارید ان آمر بالمعروف و أنهی عن المنكر.
جامعه‌ای كه دچار انحطاط شده و از ملاك‌های ارزشی فاصله بگیرد، دچار فساد است. خصوصاً جامعه‌ای كه در رأس قدرت افرادی باشند كه خود از جامع‌ترین مظاهر فساد از هر حیث باشند. چنین جامعه‌ای نیاز به اصلاح دارد و بر آگاهان و دلسوزان جامعه خصوصاً ائمه دین واجب و فرض است كه ساكت ننشینند و به این امر مهم قیام كنند. حركت امام حسین(ع) از نوع همین حركت اصلاح‌گرانه بود و خود در سخن معروف خویش به آن‌اشاره می‌كند، آنجا كه می‌فرماید انّما خرجت لطلب الاصلاح فی اُمه جدّی.
جمشیدجعفرپور نماینده مردم لارستان و عضو کمیسیون فرهنگی در مجلس شورای اسلامی در گفت وگو با گزارشگر کیهان می‌گوید:«ابتدا باید توجه داشت که با یک سری از رفتارها نباید موجب وهن امر به معروف و نهی از منکر شد.»
وی ادامه می‌دهد:«یکی از موضوعات مهم در ماه محرم توجه دادن به مصادیق و شیوه‌های امر به معروف و نهی از منکر می‌باشد.»
جعفرپور می‌افزاید: «اگر امر به معروف و نهی ازمنکر در جامعه اسلامی نهادینه شود و هرکس خود را در قبال انجام معروفات و ترک محرمات مسئول بداند و نسبت به این فریضه بی‌تفاوت نباشد، میزان انجام منکرات در سطح جامعه و در محافل و اماکن به شدت کاهش می‌یابد، اما متأسفانه بسیاری از مردم از عمل به این وظیفه خطیر، به بهانه‌های مختلف سرباز می‌زنند و این امر زمینه را برای انجام محرمات و بزهکاری در جامعه بیش از پیش تسهیل می‌کند.»
عضو کمیسیون فرهنگی مجلس خاطرنشان می‌کند: «با توجه به اینکه آغاز دهه محرم تا هفتم آن به نام هفته امر به معروف و نهی از منکر نامگذاری شده است، می‌توان با تبیین انواع منکرات و معروفات گامی مؤثر در راستای احیا و اجرای این فرهنگ برداشت.»
پیشگیری و کاهش آسیب‌های اجتماعی
آسیب‌های اجتماعی از موارد مهم و مورد دغدغه مقام معظم رهبری بوده که همواره از همه مسئولان در کشور خواسته‌اند برای رفع آنها تلاش کنند.
بسیاری از مسائلی که باعث ایجاد و توسعه آسیب‌های اجتماعی در جامعه می‌شود، فراموش کردن امر به معروف و توسعه منکرات است که باید این موارد به خوبی برای مردم توضیح داده شده و تشریح شود.
اگر مردم به‌خصوص نسل‌های جدید با مفهوم امر به معروف و نهی از منکر، آموزه‌های دینی، فرهنگ ائمه(ع)، اعتقادات، باورها و ارزش‌های اصیل، مذهبی و اسلامی آشنا شوند موارد مورد نظر را بهتر پذیرفته و نتیجه قطعاً رضایت‌بخش‌تر خواهد بود.
تشکل‌ها، هیئت‌ها و مداحان با تعمیق اعتقادات، ریشه‌دار کردن آموزه‌های دینی و تبیین مطلوب فرهنگ عاشورا در اذهان عمومی به خصوص نسل جوان در ایام محرم می‌توانند از این ظرفیت برای فرهنگ‌سازی و تلاش برای پیشگیری و کاهش آسیب‌های اجتماعی استفاده کنند.
دکتر مجید ابهری آسیب‌شناس و رفتارشناس اجتماعی در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «عوامل محیطی همانند زمان و مکان تأثیر مستقیم بر بروز و افزایش آسیب‌های اجتماعی دارد، فضای معنوی محرم و صفر از دیرباز تاکنون باعث کاهش بزهکاری‌های رفتاری و آسیب‌های اجتماعی می‌گردد.»
وی ادامه می‌دهد: «در چند سال اخیر شاهد هستیم که دشمن در تلاش است با تهاجم و رخنه فرهنگی، از فضای تقدس و معنویت محرم بکاهد. اتاق فکر جنگ نرم درصدد جلوگیری از انتقال آموزه‌های عاشورا به نسل‌های جوان است. براساس پژوهش‌های میدانی، بزهکاری در ماه‌های محرم، رمضان و صفر به طرز چشمگیری کاهش می‌یابد و همین امر موجب وحشت اتاق فکر جنگ نرم گردیده است.»
این آسیب‌شناس و رفتارشناس اجتماعی تأکید می‌کند: «امروز آرایش و پوشش ویژه ماه محرم توسط الگوهای زنده تبلیغ و عرضه می‌گردد که در ظاهر هیچ ارتباطی با عاشورا نداشته و برای خودنمایی است و پیاده نظام جنگ نرم به خاطر وحشت از رشد فکری تحت آموزش‌های عاشورا، دست به تخریب فرهنگی زده و ضدارزش‌ها را تبیین و تعریف می‌کند.»
دکتر ابهری خاطرنشان می‌کند: «محرم ماه انتقال آموزه‌های ظلمستیزی و پیروزی خون بر شمشیر است، دشمن از همین فلسفه در جهت انتقال آموزه‌های عاشورایی وحشت کرده و با حرکت‌های خود قصد جلوگیری از توسعه آن را دارد.»
رابطه محرم و کاهش جرم و جنایت
با تحقیقات و پژوهش‌های انجام شده در جهان این مطلب اثبات شده است که افراد مذهبی کمتر دچار بحران‌هایی چون بحران هویت می‌شوند و کمتر در میان آنان بزه‌های اجتماعی گسترش و یا رواج می‌یابد.
پزشکان دریافته‌اند که افراد مذهبی و متدین در برابر بیماری‌های سخت درمان از مقاومت و امید بیشتری برخوردارند و دین و مذهب در ایجاد آرامش روحی و روانی آنان بسیار مؤثر می‌باشد.
کاهش افسردگی، بیماری‌های روانی و روحی و حتی سرعت درمان بیماری‌های جسمی در آنانبه مراتب فزون‌تر از افرادی است که از ایمان برخوردار نمی‌باشند و یا مذهبی به شمار نمی‌آیند.
امید به زندگی در آنان بیشتر و شاد‌تر و از نظر روانی از شخصیت سالم و از نظر اجتماعی از تعادل شخصیتی و هنجاری برخوردارند.
زمان‌ها و مناسبت‌های مذهبی تأثیر شگفتی در نحوه برخوردهای اجتماعی افراد غیرمذهبی داشته است و حتی کسانی که غیرمذهبی به شمار می‌آیند در زمان‌های مشخصی چون ماه رمضان از رفتار متعادل‌تری نسبت به ماه‌های دیگر برخوردار بوده‌اند.
نرخ وقوع جرایم و بزه‌های اجتماعی در ایام ماه مبارک رمضان و ماه محرم تا حد بسیاری کاهش پیدا می‌کند و اکثر جوانان به دلیل اعتقادات مذهبی تمایلی برای بروز رفتارهای ناشایست و خلاف عرف جامعه در این ماه ندارند. طبق تحقیقات پژوهشکده‌های پلیس و آمارهای ارائه شده از آن است که میزان وقوع جرم و جنایت در ماه محرم ۴۰ درصدکاهش می‌یابد. همچنین تحقیقات در نیروی انتظامی نشان می‌دهد هر ساله آمار و ارقام جرایم در ماه محرم تا حد بسیاری کاهش می‌یابد و این امر ناشی از اثرگذاری این ماه در درون انسان‌ها است.
در ایران اسلامی علاوه‌بر ماه مبارک رمضان در ماه‌های محرم و صفر و همچنین ایام ولادت یا شهادت ائمه اطهار (علیهم‌السلام) میزان جرم و تخلف بسیار کاهش می‌یابد. از لحاظ مکانی به یقین سطح خلاف و جرم در مکان‌های مقدسی چون مکه، مدینه و شهرهای مذهبی دیگر (مشهد، قم و...) و حتی در اطراف امامزاده‌ها و مساجد نسبت به بقیه نقاط بسیار پایین‌تر است.
جمهوری اسلامی تداوم بخشغدیر و عاشورا
فلسفه سیاسی اسلام برای مدیریت جامعه بر مبنای دین در قالب و شكل امامت تجلّی می‌یابد.
اهل‌بیت پیامبر(ص) به لحاظ صلاحیت‌های ذاتی شایسته‌تر از دیگران برای تصدی زمام‌داری مسلمین‌اند. آنچه كه در غدیر خم اتفاق افتاد، تأكید مجدّد برای چندمین بار بود كه رسالت پیشوایی امت پس از رسول خدا(ص) را به عهده شایسته‌ترین فرد پس از او؛ یعنی امیرالمؤمنین(ع) می‌انداخت؛ هرچند كه عده‌ای ریاست‌طلب و زورمدار با راه‌اندازیغوغای سقیفه مسیر امامت مسلمین را در بستری دیگر انداختند و امت را از امامت علی(ع) محروم كردند، ولی این حق ازآن امام بود و خود او پیش از رسیدن به خلافت و پس از آن در درگیری و مناقشاتی كه با خلفا و معاویه داشت، و پس ازشهادتش، امامان دیگر شیعه پیوسته بر این حق مسلّم تأكید كردند و آن را حق خویش و دیگران را غاصب دانستند.
قیام عاشورا، جلوه‌ای از این حق‌خواهی و باطلستیزی در ارتباط با این والاترین ركن جامع اسلامی بود، امام حسین(ع) در مسیر راه كوفه پس از برخورد با سپاه حرّ در خطابه‌ای كه ایراد كرد و چنین فرمود: «ای مردم! اگر تقوای خدا پیشه كنید و حق را برای صاحبانش بشناسید، خدا از شما بیشتر راضی خواهد بود، ما دودمان پیامبریم و به عهده‌داری این امر و ولایت بر شما از دیگران كه به ناحق مدعی آنند و در میان شما به ستم و تجاوز حكومت می‌كنند، سزاوارتریم.»
پیام عاشورا این است كه در جامعه اسلامی حاكمیت و ولایت حق شایسته‌ترین افراد است؛ یعنی فردی كه تعهد ایمانی بالایی داشته باشد و برای اجرای فرامین قرآن و هدایت جامعه به سوی اسلام ناب بكوشد و شیوه حكومتی‌اش بر مبنای عدل و قسط باشد.
حجت‌الاسلام والمسلمین احمد سالک نماینده مردم اصفهان و عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در گفت وگو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «یکی از مسائل مهم و اساسی و ارکان نظام، نظارت ملی است که به بیان قرآن و روایات عبارت است از امر به معروف و نهی از منکر، یعنی وادار کردن جامعه به سمت خوبی‌ها و آنچه شایسته شخصیت توحیدی انسان‌هاست و جلوگیری از اینکه جامعه بشری به دام خبائث بیفتند.»
وی ادامه می‌دهد: «قیام حضرت اباعبدالله الحسین برای تحقق این اصل کلی و فریضه مهم اسلامی است، ایشان قیام کردند برای معرفی محور حاکمیت دینی به جهان و درمقابل مردم را از محور منکر جهانی که حاکمیت طاغوتی است، پرهیز دهند.»
عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی تصریح می‌کند: «در حقیقت محور همه خوبی‌ها شامل نبوت و ولایت است که نقش اساسی امام حسین(ع) و قیام عاشورا در حکومت اسلامی به عنوان پایگاهی برای گسترش فرهنگ اسلام است.»
حجت‌الاسلام والمسلمین سالک تأکید می‌کند: «محور حکومت‌های ظلم و جنایت کسانی هستند که جامعه بشری را به هلاکت سوق می‌دهند. مصداق بارز این موضوع آن زمانی است که امام حسین(ع) آمد تا در برابر حکومت طاغوتی یزید با شعار هیهات منّالذله قیام کند.»
وی خاطرنشان می‌کند: «هفته امر به معروف و نهی از منکر این موضوع را به ذهن متبادر می‌کند که نظام جمهوری اسلامی ایران تداومبخش غدیر و عاشورای امام حسین(ع) است و حکومت‌هایی چون اسرائیل و آمریکا محور ظلم و جنایتند. امروز تجلی معروف دروجود نظام مقدس جمهوری اسلامی دیده می‌شود.»
عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی می‌افزاید: «تحقق اهداف امر به معروف جای کار دارد و ما به مطلوب نرسیدیم، اما هیچ‌گاه نباید زیر بار حکومت‌های ظلم و جور رفت؛ چرا که این درس عاشورا و نهی از منکر است.»
صحرای کربلا به وسعت تاریخ است تا آنجا که شعاع انسانیت هست، پیام حسینی(ع) هم هست وامام حسین(ع) آفتاب کرامتی است که خود را از ویرانه‌ها هم دریغ نمی‌کند.
روزنامه کیهان
تاریخ انتشار: 31 شهریور ماه 1397