قدس آنلاین- سرویس فرهنگی: امام باقر علیه السلام در مورد صفات شیعیان واقعی می فرمایند: ای گروه پیروان ما! وصیت های ما را بشنوید و فهم کنید و پیمان ما را با دوستانمان بشناسید. در گفتارتان صادق باشید،...
امام محمدباقر عليه السّلام ، امام پنجم شيعيان بنا به روايتى در سوم صفر سال 57 در مدينه منوره ديده به جهان گشودو جهان هستى را با نور خود روشن ساخت.
امام باقر (علیه السّلام) از دو سو- پدر و مادر- نسبت‌به پیامبر و حضرت علی و زهرا علیهم السلام می‌رساند، زیرا پدر او امام زین العابدین فرزند امام حسین،و مادر او بانوی گرامی«ام عبد الله» دختر امام مجتبی علیهم السلام است.
لقب اصلي محمدبن علي(ع) را رسول‌اكرم (ص) برايش انتخاب كرده بود؛ باقرالعلوم. سه،چهار سال اول زندگي امام باقر(ع)، در دوره امامت پدربزرگش امام حسين(ع) گذشت. او در همان دوره كودكي، در واقعه كربلا حضور داشت و سفر اسارت را همراه پدر و خانواده تجربه كرد.
امام باقر بزرگ كه شد، جواني خوش‌صدا و خوش‌برخورد و با محبت بود كه در دانش و زهد و شجاعت از برادرانش سبقت گرفت. اين پسر عالم و تيزهوش امام سجاد(ع) در ميان جمع فرزندان دانشمندش مي‌درخشيد. ويژگي‌هاي ممتاز و دانش عميق و متنوع محمد باقر(ع) هم افراد عادي و هم دانشمندان را به احترام وامي‌داشت. مورخان از آن حضرت به‌عنوان دانشمندي بزرگ و بلندمرتبه ياد كرده‌اند كه دروازه‌هاي معارف پنهان و لطايف علمي را به‌روي مردم باز مي‌كرد. چنان كه يكي از بزرگ‌ترين شارحان نهج‌البلاغه(ابن ابي‌الحديد) از او به‌عنوان سرور فقهاي حجاز نام مي‌برد و مي‌نويسد: مردم از او و پسرش جعفر، فقه را فراگرفتند.
بعد از شهادت امام حسین (ع) و گذشت دوران پر مخاطره مبارزات دینى و اسلامى، دوران شکوفایى اسلام شروع شد و کم کم ارزش هاى اصیل اسلامى و احکام فراموش شده الهى جاى گزین اسلام دروغین اموى شد و خیانت ها و جنایت هاى آنان بر ملا گردید، به طورى که زمینه ساز ایجاد بزرگ ترین دانشگاه اسلامى در مدینه شد.
روزى جابر بن عبد الله انصارى که در اواخر عمرش نابینا هم شده بود، به منزل حضرت سجاد (ع) شرف یاب شد. کودک خردسالى را دید و پرسید: کیستى؟ فرمود: محمد بن على بن الحسین. جابر گفت: نزدیک بیا، دست او را گرفت و بوسید. سپس عرض کرد: روزى خدمت جدّت رسول خدا (ص) بودم، فرمود: اى جابر! تو باقى مى مانى تا محمد بن على بن الحسین را که یکى از اولاد من است، ملاقات کنى، سلام مرا به او برسان و بگو: خدا به تو نور رحمت دهد، علم و دین را نشر بده. امام پنجم (ع) هم به امر جدّش قیام کرد و به نشر علم و دین پرداخت.
یک توصیه به شیعیان
امام باقر علیه السلام در مورد صفات شیعیان واقعی می فرمایند: ای گروه پیروان ما! وصیت های ما را بشنوید و فهم کنید و پیمان ما را با دوستانمان بشناسید. در گفتارتان صادق باشید، بخاطر ایمانی که دارید، به دوستان و دشمنانتان نیکی کنید، با اموالتان به دیگران مواسات و برادری کنید، با دلهایتان به مردم محبت کنید، به فقیرانتان از نظر مالی رسیدگی کنید، در کارهایتان، همدل و هماهنگ باشید، در هیچ کار خیانت‌آمیز و نیرنگ بر ضد کسی وارد نشوید، پس از یقین شک نکنید و بعد از اقدام، از روی ترس عقب ننشینید، هرگز به دوستان و هوادارنتان پشت نکنید. هرگز مودت و محبت خود را نسبت به بیگانه از خودتان و اجانب قرار ندهید، کارتان جز برای خدا و تصمیم و عملتان جز برای پیامبرتان نباشد، از خدا یاری بطلبید و شکیبا باشید و مقاوم، خداوند، زمین خویش را به هر که بخواهد به میراث می‌نهد، و سرانجام، از آن پروا پیشگان است...» سپس می‌افزاید: از شیعیان، کسی دوست خدا و رسول است که وقتی سخن می‌گوید، راست بگوید، هرگاه و عده می‌دهد، وفا کند، آنگاه که امانتی بپذیرد (و امین شمرده شود) ادا کند، هرگاه که حق واجب را از او بخواهند، بپردازد، وقتی به حق فرمان می‌دهد، خودش هم عمل کند، شیعیان ما آنانند که علمشان بیش از شنوایی‌شان نمی‌شود، شیعیان ما آنانند که عیب جویان ما را نمی‌ستایند، با دشمنان ما پیوند برقرار نمی‌کنند و با خائنان به ما، نشست و برخاست نمی‌کنند...
... شما مواظب باشید که خصومت نکنید و کاری را پیش از وقتش انجام ندهید که خونتان ریخته شود و مایه سرزنش و عبرت آیندگان قرار گیرید.
عزاداری برای سید الشهدا(ع)
دربرخی منابع تاریخی آمده است که امام باقر -علیه السلام- فرمودند: هنگامی که نیایم حسین -علیه السلام- به شهادت رسید من چهارساله بودم و جریان شهادت آن حضرت وآنچه در آن روز بر ما گذشت همه را به یاد دارم.
امام باقر(ع) به منظور بزرگداشت حاثه کربلا برای امام حسین(ع) اقامه عزا می کرد و به شیعیان دستور می-داد، برای آن حضرت عزاداری کنند. علقمه حضرمی نقل می کند: «... ثُمَّ لْیَنْدُبِ الْحُسَیْنَ ع وَ یَبْکِیهِ وَ یَأْمُرُ مَنْ فِی دَارِهِ بِالْبُکَاءِ عَلَیْهِ وَ یُقِیمُ فِی دَارِهِ مُصِیبَتَهُ بِإِظْهَارِ الْجَزَعِ عَلَیْهِ وَ یَتَلَاقَوْنَ بِالْبُکَاءِ بَعْضُهُمْ بَعْضاً بِمُصَابِ الْحُسَیْن ...» امام باقر(ع) در روز عاشورا برای امام حسین (ع) در خانه اش اقامه عزا می کرد. «امام باقر(ع) بر امام حسین(ع) می گریست و به افرادی که در خانه بودند و از آنان تقیه نمی کرد، می فرمود: بر آن حضرت سوگواری کنند ... و به آنان می فرمود: در مصیبت امام حسین(ع) به یکدیگر تسلیت بگوئید.
برخی از فضایل امام باقر علیه السلام
علم و دانش: در کشف الغمّه از حافظ عبدالعزیز بن اخضر در کتابش موسوم به «معالم العترة الطاهرة» از حکم بن عتبیه نقل شده است که در مورد آیه «ان فی ذلک لآیات للمؤمنین» گفت: «به خدا سوگند، محمد بن علی (ع) در ردیف هوش مندان است». و ابوذرعه گفته است: به جان خودم، ابو جعفر از بزرگ ترین دانشمندان است.
ابو نعیم در حلیة الاولیاء نوشته است: مردی از ابن عمر درباره مسئله ای پرسش کرد. ابن عمر نتوانست او را پاسخ گوید. پس به سوی امام باقر (ع) اشاره کرد و به پرسش کننده گفت: نزد این کودک برو و این مسئله را از او بپرس و جواب او را هم به من بازگوی. آن مرد به سوی امام (ع) رفت و مشکل خود را مطرح کرد. امام نیز پاسخ او را گفت: مرد به نزد ابن عمر بازگشت و وی را از جواب امام باقر (ع) آگاه کرد. آن گاه ابن عمر گفت: اینان اهل بیتی هستند که از همه علوم آگاهی دارند.
حلم: در کتاب مناقب آمده است: مردی از اهل کتاب به آن حضرت گفت: تو بقر (گاو) هستی؟ امام گفت: خیر، من باقر هستم. گفت: تو فرزند آن زن آشپز هستی. امام گفت: آشپزی حرفه او بوده است. مرد گفت: تو فرزند زن سیاه چرده زنگی و بد کاره هستی. امام پاسخ داد: اگر چنین است که تو می گویی، خداوند او را بیامرزد و اگر تو دروغ می گویی خداوند تو را بیامرزد.
تسلیم امر خدا بودن: ابو نعیم در کتاب حلیة الاولیاء نقل کرده است: «محمد بن علی (امام باقر) می گفت: از خداوند آن چه را که دوست داریم درخواست می کنیم، پس هنگامی که چیزی حادث می شود که نمی پسندیم، با خداوند - عزّ و جلّ - در آن چه که او دوست داشته است مخالفت نمی کنیم.»
جود و بخشش: شیخ مفید در ارشاد می نویسد: آن حضرت با وجود ویژگی های علمی و بزرگی و ریاست و اقامت که توصیف کردیم، به جود و کرم در میان خاصه و عامّه مشهور بود و با وجود کثرت عیال و وضعیت متوسط مالی، در بزرگواری و احسان به همگان معروف بود.
شیخ مفید می گوید: ابو نعیم نخعی روایت کرده است که: امام باقر (ع) پانصد تا ششصد و تا هزار درهم به ما می داد و هیچ گاه از دادن صله به برادران و امیدواران و کسانی که به نزدش می آمدند، خسته نمی شد.
ایشان در پاسخ کسانی که در مورد بخشش فراوان آن حضرت به او تذکر می دادند، می فرمود: دنیا جز به دیدار برادران و بخشش به آنها و انجام خوبی ها، نیکو و خوش آیند نیست.
کثرت صدقات: شیخ صدوق در کتاب ثواب الاعمال از امام صادق (ع) روایت کرده است: پدرم از دیگر افراد خانواده اش مالش کمتر بود و در مقابل، مخارج بیشتری داشت و هر جمعه یک دینار صدقه می داد و می گفت: صدقه در روز جمعه دو چندان می شود؛ همان گونه که روز جمعه بر روزهای دیگر فضیلت بیشتری دارد.
شکوه و هیبت در دل ها: در مناقب از ابو حمزه ثمالی نقل شده است: «چون سالی که امام (ع) در آن حج کرد، فرا رسید. هشام بن عبدالملک او را دید که مردم به سویش می شتافتند. عکرمه پرسید: آن مرد کیست که بر چهره اش نشان درخشان علم و دانش نقش بسته است؟ باید او را امتحان کنم. اما وقتی رو به روی امام قرار گرفت از ترس به لرزه افتاد و از عمل خود پشیمان شد و گفت: ای فرزند رسول خدا (ص)! من در مجالس بسیاری رویاروی کسانی مانند ابن عباس و غیر او نشسته ام، اما هیچ گاه حالتی که اکنون مرا فرا گرفته است، در نیافته بودم. امام (ع) به او فرمود: وای بر تو ای بنده شامیان! تو پیشاروی خانه هایی هستی که خداوند اجازه داده در آنها نام پاکش بلندی گیرد و یاد شود.
منابع:
خاندان عصمت، سيد تقى واردى
تواریخ النبی و الآل تستری ص 47
حیات الامام الباقر(ع) ص 249 (به نقل از عیون اخبار الرضا)
مجلسی، بحار الانوار، ج98 ص 290