طول عمر امام‌‌مهدی(عج) از منظر قرآن
شکرالله جهان‌بین
روزنامه کیهان
تاریخ انتشار: 9 اردیبهشت ماه 1397
بر اساس جهان‌بینی توحیدی، خالق و مدبر و مسبب همه عالم هستی ذات اقدس الهی است که به تعبیر قرآن مجید او را به صفت «رب العالمین» می‌شناسیم. ذاتی که با حکمت بالغه خود انسان‌ها را آفرید و برای هر یک از آنان مدت عمری تعیین فرمود که قرآن کریم به این امر تصریح دارد. در این بین عمر برخی از انسان‌ها رانسبت به دیگران طولانی‌تر قرار دارد از جمله عمر وجود مقدس قطب عالم امکان حضرت ولی‌عصر(عج) این طول عمر حضرت ولی عصر موجب شده تا بعضی دانسته و برخی نادانسته بر آن خرده بگیرند. نوشتار حاضر در پی آن است که به تبیین صحیح و منطقی و علمی طول عمر، به ویژه طول عمر حضرت بپردازد و موضوع را از طریق قرآن پی‌گیری کند. این مطلب را که از ماهنامه مکتب اسلام شماره 661 برگزیده شده از نظر می‌گذرانیم.
نخست در پاسخ کسانی که می‌پرسند آیا دلیل عقلی وجود دارد که طول عمر امام‌زمان(عج) را ثابت کند و آن را محال نداند؟
پاسخ، مثبت است و گفته می‌شود: وقتی دلیلی عقلی بر محال بودن موضوعی نباشد بر حسب قاعده، عقل به امکان آن - ذاتاً و وقوعاً - حکم می‌کند و بنابراین محال بودن باید با دلیل ثابت شود و هیچ دلیلی بر محال بودن طول عمر آن حضرت و هرکس و موجود دیگر نیست و وجود آن حضرت که به دلیل مستند ثابت است، دلیل بر وقوع این امر ممکن و غیرمحال بدون آن است نه اینکه دلیل بر محال نبودن آن باشد. چون محال بودن - همان‌طور که گفته شد - محتاج دلیل است.(1)
محال چیست؟
معمولاً امر ناشدنی را محال می‌گویند ولی باید توجه داشت که محال بر دو نوع است:
الف. محال عقلی: به امری گفته می‌شود که به هیچ‌وجه از نظر عقلی امکان موجود شدن آن نباشد، زیرا به تناقض می‌رسد مانند شریک الباری در امر اعتقادات یا فرض وجود و عدم چیزی در آن واحد در فلسفه.
ب. محال عادی: امری است که در حالت عادی تحقق آن امکان‌پذیر نیست ولی عقل، پیدایش آن را در حالت غیرعادی نفی نمی‌کند مانند معجزات انبیاء.
طول عمر امام دوازدهم(عج) از جمله امور محال عادی است و در اصطلاح دین، خرق عادت گفته می‌شود و هیچ دانشی آن را نفی نمی‌کند. به عقیده صاحبان فن و تفکر، اگر امری در طبیعت رخ داد، نشانه آن است که آن امر محال عقلی نیست هرچند ممکن است محال عادی یا خارق‌العاده باشد. طول عمر امام‌زمان(عج) از این قبیل است.
مسئله طول عمر از نظر قرآن
بر اساس جهان‌بینی توحیدی، مدبر و مسبب و علة‌العلل همه عوالم هستی، خداوند رب‌العالمین است و طول عمر انسان نیز یکی از امور واقعی عالم دنیاست که میزان آن به اراده و حکمت باری تعالی بستگی دارد که فرمود: «والله خلقکم ثم یتوفاکم و منکم من یرد الی ارذل العمر...»(2): خداوند شما را آفرید سپس شما را می‌میراند و بعضی از شما به نامطلوب‌ترین سنین بالای عمر (ارذل العمر) می‌رسند. ارذل العمر یعنی عمر طولانی و دراز...(3).
آیه شریفه میفرماید هم حیات شما و هم مرگ شما از ناحیه خداوند است و باید بدانید که نه آغاز عمر و نه پایان آن به دست شما نخواهد بود، به همین جهت بعضی از شما در جوانی و بعضی در پیری می‌میرند.(4)
و باز فرمود: «...و ما یعمر من معمر و لا ینقص من عمره الا فی کتاب ان ذلک علی الله یسیر»...، هیچ‌کس عمر طولانی نمی‌کند و از عمرش کاسته نمی‌شود مگر اینکه در کتاب (علم خداوند) ثبت است. این همه برای خداوند آسان است. (۵)
و نیز میفرماید: «ولکنا انشانا قرونا فتطاول علیهم العمر...» (6)
ولکن ما اقوامی را در اعصار مختلف خلق کردیم و زمان‌های طولانی بر آنها گذشت... تطاول عمر که در آیه شریفه به کار رفته به معنای امتداد یافتن مدت زندگی است. باز از قرآن مجید می‌آموزیم که حضرت یونس(علیه السلام)-که از پیامبران الهی بود- پس از مدتی و انجام رسالت و عدم پذیرش مردم و کناره‌گیری او از قوم خود به حکم قرعه به دریا افکنده شد و به امر خداوند متعال ماهی او را بلعید و چون در شکم ماهی خدای تعالی را تسبیح کرد؛ به امر خداوند از شکم ماهی خارج شد. قرآن میفرماید: «فلولا انه کان من المسبحین للبث فی بطنه الی یوم یبعثون» (7).
اگر نبود که (یونس) از تسبیح‌کنندگان ما می‌بود هر آینه تا روز قیامت او در شکم ماهی می‌ماند.
به مفاد آیه شریفه، اگر خداوند اراده فرماید، امکان دارد انسانی عمری طولانی حتی تا دامنه قیامت پیدا کند هر چند به نحو غیرعادی و خارق‌العاده باشد.
در روایات می‌خوانیم که محمدبن‌مسلم گوید: نزد امام باقر (علیه‌السلام) رفتم تا درباره قائم آل‌محمد (ع) پرسشی کنم. چون به خدمتش رسیدم قبل از آنکه سؤال را به عرض حضرت برسانم، خود حضرت فرمودند: ای محمد بن مسلم! قائم آل محمد به پنج تن از پیامبران شباهت دارد و.... شباهت او به حضرت یونس از این جهت است که چون غیبت او پایان یابد و ظهور کند و پس از آنکهسالیانی از عمرش گذشته است جوان می‌باشد. (8)
نام تعدادی از معمرین در قرآن
1- قرآن مجید درباره حضرت نوح (ع)- اولین پیامبر اولوالعزم- میفرماید: ما نوح را به سوی قومش فرستادیم و او در میان آنها یک هزار سال منهای پنجاه سال (نهصد و پنجاه سال) درنگ کرد اما سرانجام طوفان و سیلاب آنان را فرا گرفت، در حالی که ظالم بودند. (9)
از ظاهر آيه برمی‌آید که این مدت یعنی هزار سال- پنجاه سال کمتر- مدت دعوت نوح (ع) بوده یعنی فاصله بین بعثت او و وقوع طوفان، نهصد و پنجاه سال طول کشیده که قهراً چند سال هم قبل از بعثت و چند سال هم پس از طوفان زندگی کرده است.(10)
چنان‌که در تاریخ، سن حضرت نوح را تا 2500 سال هم نوشته‌اند.(11)
سعدبن جبیر می‌گوید: از امام سیدالعابدین(ع) شنیدم که فرمود: در وجود قائم آل محمد (ع) نشانه‌هایی از بعضی از پیامبران وجود دارد و به حضرت آدم و نوح از نظر طول عمر شباهت دارد. (12)
2- قرآن کریم درباره شباهت عیسی (ع) در آيه 157 و 158 سوره نساء میفرماید: «و گفتار آنان (بنی‌اسرائیل) که گفتند ما مسیح، عیسی‌بن‌مریم- پیامبر خدا- را کشتیم، نه او را کشتند و نه به دار آویختند، بلکه امر بر آنان مشتبه شد و کسانی که در مورد او اختلاف کردند، در شک هستند و به آن علم ندارند و تنها از گمان پیروی می‌کنند و قطعاً او را نکشتند، بلکه خدا او را به سوی خود برد و خداوند توانا و حکیم است».
بنابراین به فرموده قرآن،چون حضرت عیسی زنده است اکنون بیش از دو هزار سال از عمر شریفش می‌گذرد. این مورد از قرآن مجید نشانگر امکان وقوع عمر طولانی است هرچند به صورت غیرمتعارف و خارق‌العاده باشد.
هر کس که به اخباری که در خصوص امام غایب، از پیامبر (ص) و سایر ائمه اهل بیت(ع) وارد شده مراجعه کند، خواهد دید که نوع زندگی امام غایب را به طریق خرق عادت معرفی می‌کنند و البته خرق عادت غیر از محال است و از راه علم هرگز نمی‌توان خرق عادت را نفی کرد.(13)
زنده بودن حضرت عیسی(ع)
اگر زندگی و طول عمر امام عصر خارق‌العاده و شگفت‌انگیز است، یقیناً زندگی حضرت عیسی (ع) بسی شگفت‌انگیزتر می‌باشد زیرا حضرت عیسی (ع) بیش از هفت قرن و نیم زودتر از امام عصر (ع) متولد شده و طبق اخبار، تا زمان ظهور حضرت نیز خواهد بود و به خدمتایشان می‌رسد. هنگام ظهور وجود مبارک امام عصر (عج) وقایع گوناگونی روی خواهد داد که برخی از آنها اهمیت بیشتری دارند و نزول عیسی (ع) و اقتدای آن حضرت در نماز به امام عصر یکی از مهم‌ترین آنهاست.
استاد علامه طباطبائی (ره) در این‌باره میفرماید: روایات درباره نزول عیسی (ع) در هنگام ظهور حضرت مهدی (عج) از طریق اهل سنت و با اندک تفاوتی از طریق شیعه از پیامبر وائمه اهل بیت مستفیض و مشهور است. (14)
عموم مسلمانان اتفاق نظر دارند که عیسی و بلکه خضر و ادریس و الیاس نیز زنده هستند و حضرت عیسی در آخرالزمان به زمین خواهد آمد و به حضرت مهدی در نماز اقتدا خواهد کرد.(15)
پس با توجه و دقت و تأمل در آنچه گفته شد هیچ‌گونه شبهه و تردیدی نسبت به وجود حضرت و عمر طولانی ایشان باقی نمی‌ماند.(16)
پانوشت‌ها
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. صافی گلپایگانی، لطف‌الله، معارف دین، جلد دوم، ص 208، نک: نوری طبرسی،میرزا حسین، نجم الثاقب، جلد دوم، ص 839.
2. نحل / 70 و حج 5 (با ذکر مقدمات دوران جنینی).
3. راغب اصفهانی، مفردات راغب، ذیل کلمه «رذل».
4. مکارم شیرازی، ناصر، الأمثل، ج 7، ص 109 و تفسیر نمونه، ج 11، ص 310.
5. فاطر/ 11.
6. قصص/45.
7. صافات/ 143-144.
8. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 51، ص 217.
9. عنکبوت/ 14.
10. طباطبائی، محمدحسین، المیزان، ج 16،ص92 و ترجمه آن، ج 31، ص 184.
11. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص 472 و دستغیب، عبدالحسین، مهدی موعود، ص 101.
12. صافی گلپایگانی، لطف‌الله، منتخب‌الاثر، ج 2، ص 311.
13. طباطبائی، محمدحسین، شیعه در اسلام، ص 151.
14. جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی، موجود موعود،ص238.
15. صافی‌گلپایگانی، لطف‌الله، امامت و مهدویت، ج 2، ص 373.
16. صافی‌گلپایگانی، لطف‌الله، نوید امن و امان، ص 28.