کاشت در دنیا و برداشت در آخرت

در نگرش اسلامی به دنیا و نسبت آن با آخرت، فلسفه‌ای بیان می‌شود که دنیا را کشتزار آخرت می‌داند. در این نگرش فلسفی، دنیا دارای ارزشی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت و این گونه نیست که اصالت آخرت، اصالتی را برای دنیا به جا نگذارد، به گونه‌ای که انسان ناچار شود در تقابل تناقضی قرار گیرد و مجبور به انتخاب یکی از دو باشد؛ بلکه به نوعی برای هر دو اصالتی است که باید به جای تقابل تناقضی، دنبال وجه دیگر از وجوهی باشیم که بتوان میان هر دو جمع کرد چنانکه نگرش قرآنی آن را جمع کرده است.

باید گفت از منظر اسلام، هستی از جمله دنیا، در کمال شایسته خود آفریده شده و هیچ‌گونه «فطور» و نقصان و خللی در آن نیست.(ملک، آیه 3)

البته انسانی که در «احسن التقویم» (نیکوترین ترکیب و صورت) آفریده شده و برترین و بهترین ارزش‌ها و استواری‌ها در آن نهادینه شده است، وقتی در دنیا قرار می‌گیرد، برایش «اسفل السافلین» خواهد بود. (تین، آیات 4 و 5)،اما این هرگز به این معنا نیست که دنیا در ذات خویش پست باشد؛ بلکه در نظام احسن در بهترین حالت اقتضایی خودش قرار دارد.

نکته دیگر آنکه آنچه در اسلام مذموم است، محبت دنیا و علاقه انسان به آن است، نه بهره‌گیری از آن؛ زیرا اصولاً کالبد انسان بلکه نفس وی در همین دنیا شکل می‌گیرد و اگر فرآیند شکلگیری کالبد انسانی به شکل صحیح و تمام در دنیا اتفاق نیفتد و در حرکت جوهری این فرآیند ناتمام ماند، هرگز نفسی پدیدار نمی‌شود؛ زیرا دمیدن روح در آن(سجده، آیه 9) زمانی است که این امر اتفاق افتاده باشد، آنگاه است که خلقت جدیدی رخ می‌دهد و با دمیدن روح الهی در کالبد آماده، نفس انسانی ایجاد می‌شود. (مؤمنون، آیه 14؛ حج، آیه 5؛ شمس، آیه 7)

در نگرش قرآنی، انسان باید به این اصالت دنیا توجه داشته باشد؛ زیرا که دنیا تنها بستر سازه اخروی انسان است؛ یعنی اگر دنیا نباشد، انسانی برای آخرتی نیست؛ زیرا تعیین خلافت برای انسانیاست که درقرارگاه زمین رشد می‌کند و اسمای الهی را در خود ظهور و بروز می‌دهد.(بقره، آیات 30 و 31) و این گونه است که استاد فرشتگان و مسجود آنان می‌شود. (بقره، آیات 30 تا 34)

انسان هر آنچه در دنیا می‌کارد در آخرت درو می‌کند؛ بنابراین، بی‌بهره‌گیری از حسنات و طیبات دنیا هرگز نمی‌تواند حسنات آخرتی و طیبات اخروی را در اختیار داشته باشد. بنابراین باید از خدا بخواهد حسنات دنیا و آخرت را برایش فراهم کند. (بقره، آیه 200)

به هر حال، امروز روز کار و عمل و کشت و زراعت است و آخرت روز حساب و برداشت و درو و بهره‌گیری از کشت دنیا است. از همین رو آخرت را روز «حصاد» و جمع‌آوری محصول گفته‌اند و امیرمؤمنانعلی(ع)می‌فرماید:الیوم عمل بلاحساب و غدا حساب بلاعمل.(نهج‌البلاغه) و پیامبر(ص) می‌فرماید: الدنیا مزرعه الاخره؛ دنیا کشتزار آخرت است. (ارشاد القلوب، دیلمی، ج 1، ص 89؛ عوالی اللئالی، ابن‌ابی‌جمهور احسائی: ج 1، ص 267، ح 66؛ بحارالانوار، ج 107، ص 109)

روزنامه کیهان

تاریخ انتشار: سه شنبه 23 مرداد ماه 1397