نقش خلاقيت در جنگ
تهاجم رژیم بعث عراق در 31 شهریور 1359 در شرایطی صورت پذیرفت که توان رزمی دو کشور ایران و عراق به دلیل ناهمگون بودن آن و کمک بیش از 47 کشور جهان به رژیم بعث عراق از اختلاف پتانسیل بالایی برخوردار بود. در چنین شرایطی با در نظر گرفتن وضعیت موجود، خلاقیت فرماندهان اداره کننده صحنه‌های جنگ در سطح نیروی زمینی ارتش به عنوان یکی از عوامل اصلی پیروزی به شمار می‌رود.
در اولین سال از 8 سال دفاع مقدس به زعم اکثر فرماندهان و تحلیلگران جنگ شاید به جرات بتوان گفت بیش از 90 درصد تصمیمات فرماندهان در تمامی سطوح (اعم از فرماندهان سطوح عالی، میانی و اجرایی) متکی بر ابتکار عمل فردی و ارائه تدابیر خلاق فرماندهان بوده است. برای اثبات این ادعا حداقل 2 دلیل مهم را می‌توان ذکر کرد. نخست آن که ارتش جمهوری اسلامی ایران تا زمان وقوع جنگ 8 ساله که در سال 1359 آغاز و در سال 1367 خاتمه پذیرفت هیچگونه سابقه حضور در صحنه رزم را به شکلی که در این جنگ درگیر شده بود، نداشت.
دومین دلیل فقدان یک توان رزمی متعادل بین طرفین درگیر در این جنگ بود که باعث شد نیروهای ارتش جمهوری اسلامی ایران که یک انقلاب را پشت سر گذاشته بودند و قریب 2 سال آموزش و نگهداری در آن تقریبا به فراموشی سپرده شده بود در مقابل ارتش تا بن دندان مسلح حزب بعث عراق، با تکیه بر عنایات خاص خداوند متعال و رهنمودهای رهبر کبیر انقلاب (ره) و بهره گیری از توانایی های بالقوه خود از طریق اتخاذ تدابیر خلاق گونه اداره جنگ را به عهده گرفته و صحنه های عملیاتی را مدیریت کنند.
از جمله دیگر مصادیق جلوه های خلاقیت ارائه شده از سوی فرماندهان ارتش، در طول 8 سال دفاع مقدس می‌توان مواردی را به شرح ذیل بیان کرد:
ـ در ماه های اول شروع جنگ 8 ساله سرهنگ فروزان، فرمانده وقت قرارگاه اروند در آبادان (جمعی ژاندارمری) با خلاقیت خود در زمانی که ارتش بعث عراق قصد جدی برای ورود به جزیره آبادان در آن روزها را داشت، اقدام به پخش شایعه مبنی بر حمله قریب الوقوع نیروهای ایرانی علیه نیروهای عراقی در حال پیشروی به سمت آبادان کرد که این امر موجب شد نیروهای عراقی در محل خود متوقف و زمینگیر شده و تصمیم به پدافند از موضع خود بگیرند.
ـ در عملیات طریق القدس شناسایی مسیر پیشروی از بین منطقه رملی و استفاده از صفحه های فلزی که امکان تردد ادوات چرخدار و شنی دار را در زمین رملی فراهم می‌آورد نیز خود از جمله مصادیق خلاقیت فرماندهان و طراحان این عملیات به شمار می‌رود.
ـ در عملیات فتح المبین ارتش بعث عراق به علت عملکرد نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در منطقه خرمشهر دچار فریب شده و تصور می‌کرد حمله اصلی نیروهای ایرانی در منطقه خرمشهر با هدف تصرف بصره صورت خواهد گرفت در حالی که نیروهای رزمنده ایرانی در منطقه فتح المبین (غرب رودخانه کرخه) اقدام به تک گسترده کردند و باعث فریب نیروهای عراقی شدند.
علاوه بر موارد فوق در بسیاری از مواقع خلاقیت شخص فرمانده می‌تواند تاثیر بسزایی در پیشبرد اهداف نظامی داشته باشد. موارد ذیل به عنوان برخی از نمونه های استفاده از خلاقیت فرماندهان عالیرتبه ارتش در پیشبرد اهداف نظامی طی سال های دفاع مقدس به شمار می‌رود.
ـ شهید سپهبد علی صیاد شیرازی در زمان تصدی فرماندهی نیروی زمینی ارتش با بهره جویی از قدرت خلاقیت خود در نحوه فرماندهی یگان های تحت امر در مقاطع حساس جنگ و استفاده مناسب از نیروی انسانی، اجرای تاکتیک عبور از منطقه خطرناک در شرایط محاصره دشمن یا پاکسازی جاده های کوهستانی و شهرهای اشغال شده استان کردستان توسط عناصر ضدانقلاب و همچنین طراحی عملیات های پیچیده مشترک بین ارتش و سپاه پاسداران، شرایط و زمینه های دستیابی نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران را به پیروزی های غرورآفرین مانند عملیات فتح المبین، بیت المقدس و... فراهم آورد.
ـ شهید سرلشکر حسن آبشناسان که در زمان شهادت مسوولیت فرماندهی لشکر 23 تکاور نیروی زمینی ارتش را بر عهده داشت، با نوآوری خود در نحوه جنگیدن با دشمن ایده انجام عملیات چریکی (نامنظم) را با توجه به اوضاع و احوال مناطق جنگی و تجهیزات و نفرات نیروهای خودی و دشمن ارائه کرد. او بخوبی دریافته بود که بهره گیری از جنگ نامنظم علیه دشمن متجاوز از کارایی بالایی برخوردار است ، بنابراین با طرح این ایده و آموزش این شیوه جنگی به افراد باعث پیروزی های درخشانی برای نیروهای جمهوری اسلامی ایران طی عملیات های مختلف شد.
ـ شهید سرلشکر خلبان مصطفی اردستانی که یکی از فرماندهان و خلبانان تیزپرواز نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران دردوران دفاع مقدس بود، با نوآوری خود در نحوه بمباران اهداف تعیین شده باعث نابودی و شکست دشمن در بسیاری از مناطق عملیاتی شد. او با توجه به این که نیروهای عراقی مجهز به موشک سام 6 بودند و با این موشک، هواپیماهای شکاری جمهوری اسلامی ایران را در ارتفاع بالابراحتی مورد اصابت قرار می‌دادند، طرح ابتکاری بمباران در ارتفاع پست (لاوبمبینگ) را ارائه می‌دهد و با به کارگیری این روش پیروزی‌های درخشانی برای نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران به ارمغان می‌آورد.
ـ شهید سرلشکر مسعود منفرد نیاکی که در زمان جنگ در یک مقطع زمانی، فرماندهی لشکر 92 زرهی اهواز را برعهده داشت با نوآوری خود در نحوه عبور از میادین مین در جریان عملیات بیت المقدس و عبور نیروهای جمهوری اسلامی ایران از میادین مذکور زمینه پیروزی آنان را در این منطقه عملیاتی فراهم کرد.
ـ شهید سرلشکر خلبان جوادفکوری با خلاقیت و نوآوری در زمینه استفاده از موشک هوا به زمین ماوریک (متعلق به هواپیمای اف ـ 4) به جای موشک تاو روی بالگرد کبرا به دلیل کمبود موشک تاو و همچنین طرح ابتکاری اجرای عملیات 140 فروندی توسط خلبانان ارتش به فاصله فقط چند ساعت پس از حمله هوایی رژیم بعث عراق به کشورمان و طرح های ابتکاری دیگر باعث زمینگیر شدن نیروهای مهاجم عراقی و پیروزی های درخشان نیروهای جمهوری اسلامی ایران شد.