آیات
1. وَ إِذْ یَمْكُرُ بِكَ الَّذینَ كَفَرُوا لِیُثْبِتُوكَ أَوْ یَقْتُلُوكَ أَوْ یُخْرِجُوكَ وَ یَمْكُرُونَ وَ یَمْكُرُ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَیْرُ الْماكِرینَ [1]
(به خاطر بیاور) هنگامى را كه كافران نقشه مى كشیدند كه تو را به زندان بیفكنند، یا به قتل برسانند، و یا (از مكّه) خارج سازند آنها چاره مى اندیشیدند (و نقشه مى كشیدند)، و خداوند هم تدبیر مى كرد و خدا بهترین چاره جویان و تدبیركنندگان است!
2. وَ مَكَرُوا مَكْراً وَ مَكَرْنا مَكْراً وَ هُمْ لا یَشْعُرُونَ [2]
آنها نقشه مهمّى كشیدند، و ما هم نقشه مهمّى در حالى كه آنها درك نمى كردند.
3. فَانْظُرْ كَیْفَ كانَ عاقِبَةُ مَكْرِهِمْ أَنَّا دَمَّرْناهُمْ وَ قَوْمَهُمْ أَجْمَعینَ [3]
بنگر عاقبت توطئه آنها چه شد، كه ما آنها و قومشان همگى را نابود كردیم .
4. مَنْ كانَ یُریدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمیعاً إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ وَ الَّذینَ یَمْكُرُونَ السَّیِّئاتِ لَهُمْ عَذابٌ شَدیدٌ وَ مَكْرُ أُولئِكَ هُوَ یَبُورُ [4]
كسى كه خواهان عزّت است (باید از خدا بخواهد چرا كه) تمام عزّت براى خداست سخنان پاكیزه به سوى او صعود مى كند، و عمل صالح را بالا مى برد و آنها كه نقشه هاى بد مى كشند، عذاب سختى براى آنهاست و مكر (و تلاش افسادگرانه) آنان نابود مى شود (و به جایى نمى رسد).
5. أَ فَأَمِنُوا مَكْرَ اللَّهِ فَلا یَأْمَنُ مَكْرَ اللَّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْخاسِرُونَ [5]
آیا آنها خود را از مكر الهى در امان مى دانند؟! در حالى كه جز زیانكاران، خود را از مكر (و مجازات) خدا ایمن نمى دانند!
6. وَ إِذا أَذَقْنَا النَّاسَ رَحْمَةً مِنْ بَعْدِ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُمْ إِذا لَهُمْ مَكْرٌ فی آیاتِنا قُلِ اللَّهُ أَسْرَعُ مَكْراً إِنَّ رُسُلَنا یَكْتُبُونَ ما تَمْكُرُونَ [6]
هنگامى كه به مردم، پس از ناراحتى كه به آنها رسیده است، رحمتى بچشانیم، در آیات ما نیرنگ مى كنند (، و براى آن نعمت و رحمت توجیهات ناروا مى كنند) بگو: خداوند سریعتر از شما مكر [چاره جویى ] مى كند و رسولان [فرشتگان ] ما، آنچه نیرنگ مى كنید (و نقشه مى كشید)، مى نویسند.
7. وَ قَدْ مَكَرَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلِلَّهِ الْمَكْرُ جَمیعاً یَعْلَمُ ما تَكْسِبُ كُلُّ نَفْسٍ وَ سَیَعْلَمُ الْكُفَّارُ لِمَنْ عُقْبَى الدَّارِ [7]
پیش از آنان نیز كسانى طرحها و نقشه ها كشیدند ولى تمام طرحها و نقشه ها از آن خداست! او از كار هر كس آگاه است و بزودى كفّار مى دانند سرانجام (نیك و بد) در سراى دیگر از آن كیست!
8. وَ قالَ الَّذینَ اسْتُضْعِفُوا لِلَّذینَ اسْتَكْبَرُوا بَلْ مَكْرُ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ إِذْ تَأْمُرُونَنا أَنْ نَكْفُرَ بِاللَّهِ وَ نَجْعَلَ لَهُ أَنْداداً وَ أَسَرُّوا النَّدامَةَ لَمَّا رَأَوُا الْعَذابَ وَ جَعَلْنَا الْأَغْلالَ فی أَعْناقِ الَّذینَ كَفَرُوا هَلْ یُجْزَوْنَ إِلاَّ ما كانُوا یَعْمَلُونَ [8]
و مستضعفان به مستكبران مى گویند: وسوسه هاى فریبكارانه شما در شب و روز (مایه گمراهى ما شد)، هنگامى كه به ما دستور مى دادید كه به خداوند كافر شویم و همتایانى براى او قرار دهیم! و آنان هنگامى كه عذاب (الهى) را مى بینند پشیمانى خود را پنهان مى كنند (تا بیشتر رسوا نشوند)! و ما غل و زنجیرها در گردن كافران مى نهیم آیا جز آنچه عمل مى كردند به آنها جزا داده مى شود؟
9. قَدْ مَكَرَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَأَتَى اللَّهُ بُنْیانَهُمْ مِنَ الْقَواعِدِ فَخَرَّ عَلَیْهِمُ السَّقْفُ مِنْ فَوْقِهِمْ وَ أَتاهُمُ الْعَذابُ مِنْ حَیْثُ لا یَشْعُرُونَ [9]
كسانى كه قبل از ایشان بودند (نیز) از این توطئه ها داشتند ولى خداوند به سراغ شالوده (زندگى) آنها رفت و آن را از اساس ویران كرد و سقف از بالا بر سرشان فرو ریخت و عذاب (الهى) از آن جایى كه نمى دانستند به سراغشان آمد!
10. اسْتِكْباراً فِی الْأَرْضِ وَ مَكْرَ السَّیِّئِ وَ لا یَحیقُ الْمَكْرُ السَّیِّئُ إِلاَّ بِأَهْلِهِ فَهَلْ یَنْظُرُونَ إِلاَّ سُنَّتَ الْأَوَّلینَ فَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدیلاً وَ لَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْویلاً [10]
اینها همه بخاطر استكبار در زمین و نیرنگهاى بدشان بود امّا این نیرنگها تنها دامان صاحبانش را مى گیرد آیا آنها چیزى جز سنّت پیشینیان و (عذابهاى دردناك آنان) را انتظار دارند؟! هرگز براى سنّت خدا تبدیل نخواهى یافت، و هرگز براى سنّت الهى تغییرى نمى یابى .
11. قالَ یا بُنَیَّ لا تَقْصُ صلی الله علیه وآله وسلم رُؤْیاكَ عَلى إِخْوَتِكَ فَیَكیدُوا لَكَ كَیْداً إِنَّ الشَّیْطانَ لِلْإِنْسانِ عَدُوٌّ مُبینٌ [11]
گفت: فرزندم! خواب خود را براى برادرانت بازگو مكن، كه براى تو نقشه (خطرناكى) مى كشند چرا كه شیطان، دشمن آشكار انسان است!
12. وَ أَرادُوا بِهِ كَیْداً فَجَعَلْناهُمُ الْأَخْسَرینَ [12]
آنها مى خواستند ابراهیم را با این نقشه نابود كنند ولى ما آنها را زیانكارترین مردم قرار دادیم!
13. أَمْ یُریدُونَ كَیْداً فَالَّذینَ كَفَرُوا هُمُ الْمَكیدُونَ [13]
آیا مى خواهند نقشه شیطانى براى تو بكشند؟! ولى بدانند خود كافران در دام این نقشه ها گرفتار مى شوند.
14. إِنَّهُمْ یَكیدُونَ كَیْداً وَ أَكیدُ كَیْداً [14]
آنها پیوسته حیله مى كنند، و من هم در برابر آنها چاره مى كنم!
روایات
الکافی
1. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام لَوْ لَا أَنَّ الْمَكْرَ وَ الْخَدِیعَةَ فِی النَّارِ لَكُنْتُ أَمْكَرَ النَّاس [15]
هشام بن سالم در حدیثى مرفوع از امیر المؤمنین علیه السلام حدیث كند كه فرمود: اگر نبود كه مكر و فریبكارى در آتشند من مكر اندیش ترین مردمان بودم.
2. عَلِیٌّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّكُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وآله وسلم یَجِی ءُ كُلُّ غَادِرٍ یَوْمَ الْقِیَامَةِ بِإِمَامٍ مَائِلٍ شِدْقُهُ حَتَّى یَدْخُلَ النَّارَ وَ یَجِی ءُ كُلُّ نَاكِثٍ بَیْعَةَ إِمَامٍ أَجْذَمَ حَتَّى یَدْخُلَ النَّار[16]
حضرت صادق علیه السلام فرمود: رسول خدا (ص) فرمود: بیاید هر كه عهدشكنى كند در روز قیامت با امامى كه دهن او كج باشد تا داخل آتش گردد، و بیاید هر كه بیعت امامى را شكسته دست بریده تا بهمان حال داخل آتش شود.
شرح :
- ممكن است از لحاظ ادبى كلمه بامام متعلق به قادر باشد و مقصود از امام امام حق باشد چنانچه مجلسى (ره) گفته، و پس از این در خبر بیاید و بنا بر این معناى حدیث چنین شود: كه هر كه بامامى و پیشواى حقى از پیشوایان عهدشكنى كند با دهن كج وارد صحراى محشر گردد و بهمین حال باشد تا بدوزخ رود، و ممكن است حرف باء در بامام بمعناى مع باشد و متعلق به یجی ء باشد و مقصود از امام امام ضلالت و گمراهى باشد چنانچه فیض (ره) گفته، و بنا بر این معنى چنین است: كه هر كه عهدشكنى كند بیاید در روز قیامت در زیر پرچم امامى دهن كج تا بهمان وضع با او بدوزخ رود.
3. عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّكُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وآله وسلم لَیْسَ مِنَّا مَنْ مَاكَرَ مُسْلِما [17]
امام صادق علیه السلام فرمود: كه رسول خدا (wgd hggi ugdi ,Hgi ) فرموده: از ما نیست كسى كه با مسلمانى نیرنگ كند.
4. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَیْدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَرْیَتَیْنِ مِنْ أَهْلِ الْحَرْبِ لِكُلِّ وَاحِدَةٍ مِنْهُمَا مَلِكٌ عَلَى حِدَةٍ اقْتَتَلُوا ثُمَّ اصْطَلَحُوا ثُمَّ إِنَّ أَحَدَ الْمَلِكَیْنِ غَدَرَ بِصَاحِبِهِ فَجَاءَ إِلَى الْمُسْلِمِینَ فَصَالَحَهُمْ عَلَى أَنْ یَغْزُوَ مَعَهُمْ تِلْكَ الْمَدِینَةَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام لَا یَنْبَغِی لِلْمُسْلِمِینَ أَنْ یَغْدِرُوا وَ لَا یَأْمُرُوا بِالْغَدْرِ وَ لَا یُقَاتِلُوا مَعَ الَّذِینَ غَدَرُوا وَ لَكِنَّهُمْ یُقَاتِلُونَ الْمُشْرِكِینَ حَیْثُ وَجَدُوهُمْ وَ لَا یَجُوزُ عَلَیْهِمْ مَا عَاهَدَ عَلَیْهِ الْكُفَّار[18]
طلحة بن زبیر گوید: از حضرت صادق علیه السلام پرسیدم: دو شهر است و اهل هر دو كافر حربى هستند، و براى هر كدام پادشاهى جدا است، (اهل آن دو) با هم جنگ كردند سپس سازش نمودند، پس از آن یكى از آن دو پادشاه برفیقش (یعنى بپادشاه دیگرى) خدعه زد و آمد با مسلمانان سازش كرد كه بوسیله آنها با آن شهر دیگر جنگ كند؟ حضرت صادق علیه السلام فرمود: براى مسلمین نشاید كه خدعه كنند، و نه دستور بخدعه دهند، و نه جنگ كنند با آنان كه نیرنگ زنند (و عهدشكنى كنند) ولى میتوانند هر جا كه مشركین را یافتند با آنها بجنگند، و آنچه كفار بر آن پیمان بسته اند بر آنان گذرا (و نافذ) نیست. (یعنى پیمان مشركین و سازششان با یك دیگر صحیح نیست و مانع از جنگ مسلمانان با آنها نیست، و هر كجا كه مشركین را یافتند میتوانند با آنها جنگ كنند).
5. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَمُّونٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْأَشْعَثِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمَّادٍ الْأَنْصَارِیِّ عَنْ یَحْیَى بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وآله وسلم یَجِی ءُ كُلُّ غَادِرٍ بِإِمَامٍ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَائِلًا شِدْقُهُ حَتَّى یَدْخُلَ النَّار [19]
حضرت صادق علیه السّلام فرمود: كه رسول خدا (ص) فرمود: هر كه با امامى بیوفائى (و عهدشكنى كند) با دهن كج وارد محشر گردد تا بدوزخ رود.
6. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ یَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْعَبْدِیِّ عَنْ سَعْدِ بْنِ طَرِیفٍ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام ذَاتَ یَوْمٍ وَ هُوَ یَخْطُبُ عَلَى الْمِنْبَرِ بِالْكُوفَةِ یَا أَیُّهَا النَّاسُ لَوْ لَا كَرَاهِیَةُ الْغَدْرِ كُنْتُ مِنْ أَدْهَى النَّاسِ أَلَا إِنَّ لِكُلِّ غُدَرَةٍ فُجَرَةً وَ لِكُلِّ فُجَرَةٍ كُفَرَةً أَلَا وَ إِنَّ الْغَدْرَ وَ الْفُجُورَ وَ الْخِیَانَةَ فِی النَّار[20]
اصبغ بن نباته گوید: روزى امیر المؤمنین علیه السلام بر منبر كوفه خطبه خواند و فرمود: اى گروه مردم اگر عهدشكنى بد نبود من سیاستمدارترین مردم بودم، آگاه باشید كه هر عهدشكنى تباه كارى و هرزه گى است، و هر تباه كارى ناسپاسى و كفرى در بردارد، آگاه باشید كه بیوفائى و تباه كارى و خیانت در آتش است .
7. عن أمیر المؤمنین علیه السلام:... ِ إِیَّاكَ وَ الْخَدِیعَةَ فَإِنَّهَا مِنْ خُلُقِ اللَّئِیمِ [21]
بر تو باد به نیرنگ بازى كه این كار اخلاق مردم پست است.
8. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ لَیْسَ مِنَّا مَنْ غَشَّنَا [22]
امام صادق علیه السلام : از ما نیست كسى كه با ما دغلكارى كند.
9. وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وآله وسلم لِرَجُلٍ یَبِیعُ التَّمْرَ یَا فُلَانُ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّهُ لَیْسَ مِنَ الْمُسْلِمِینَ مَنْ غَشَّهُمْ [23]
رسول خدا صلی الله علیه و آله به مردی خرما فروش فرمود: آیا نمی دانی که کسی که در معامله با مسلمانان فریبکاری کند از آنان نیست؟!
10. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ سِجَادَةَ عَنْ مُوسَى بْنِ بَكْرٍ قَالَ كُنَّا عِنْدَ أَبِی الْحَسَنِ علیه السلام فَإِذَا دَنَانِیرُ مَصْبُوبَةٌ بَیْنَ یَدَیْهِ فَنَظَرَ إِلَى دِینَارٍ فَأَخَذَهُ بِیَدِهِ ثُمَّ قَطَعَهُ بِنِصْفَیْنِ ثُمَّ قَالَ لِی أَلْقِهِ فِی الْبَالُوعَةِ حَتَّى لَا یُبَاعَ شَیْ ءٌ فِیهِ غِشٌّ [24]
نزد موسی بن جعفر علیهما السلام بودم که مقداری دینار پیش حضرت بود؛ یکی از آنها را برداشت و دو نیم کرد و به من فرمود: این را در چاه دستشویی بینداز تا چیزی که در آن ناخالصی هست معامله نشود.
11. أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عُبَیْسِ بْنِ هِشَامٍ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ دَخَلَ عَلَیْهِ رَجُلٌ یَبِیعُ الدَّقِیقَ فَقَالَ إِیَّاكَ وَ الْغِشَّ فَإِنَّ مَنْ غَشَّ غُشَّ فِی مَالِهِ فَإِنْ لَمْ یَكُنْ لَهُ مَالٌ غُشَّ فِی أَهْلِهِ [25]
مردی آرد فروش به محضر امام صادق علیه السلام وارد شد حضرت فرمود: از ناخالصی(غش) و فریب در معامله پرهیز کن! که براستی کسی که با دیگران غش کند در مالش دچار غش شود (یعنی دیگران با او چنین کنند) و اگر در مالش نشود در اهل و عیالش می شود!
12. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّكُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ نَهَى رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وآله وسلم عَنْ أَنْ یُشَابَ اللَّبَنُ بِالْمَاءِ لِلْبَیْعِ [26]
رسول خدا صلی الله علیه و آله از اینکه برای فروختن شیر در آن آب مخلوط شود نهی فرمود.
13. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ قَالَ كُنْتُ أَبِیعُ السَّابِرِیَّ فِی الظِّلَالِ فَمَرَّ بِی أَبُو الْحَسَنِ مُوسَى علیه السلام فَقَالَ لِی یَا هِشَامُ إِنَّ الْبَیْعَ فِی الظِّلِّ غِشٌّ وَ إِنَّ الْغِشَّ لَا یَحِلُّ [27]
ام كاظم علیه السلام ـ چون بر هشام بن حكم كه در سایه (تاریكى) مشغول فروختن پارچه شاپورى بود، گذشت ـ فرمود : اى هشام! فروختن كالا در سایه، دغلى است، و دغلى [در معامله] روا نیست.
14. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ سَعْدٍ الْإِسْكَافِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ مَرَّ النَّبِیُّ صلی الله علیه وآله وسلم فِی سُوقِ الْمَدِینَةِ بِطَعَامٍ فَقَالَ لِصَاحِبِهِ مَا أَرَى طَعَامَكَ إِلَّا طَیِّباً وَ سَأَلَهُ عَنْ سِعْرِهِ فَأَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهِ أَنْ یَدُسَّ یَدَیْهِ فِی الطَّعَامِ فَفَعَلَ فَأَخْرَجَ طَعَاماً رَدِیّاً فَقَالَ لِصَاحِبِهِ مَا أَرَاكَ إِلَّا وَ قَدْ جَمَعْتَ خِیَانَةً وَ غِشّاً لِلْمُسْلِمِینَ [28]
امام باقر علیه السلام : پیامبر صلى الله علیه و آله در بازار مدینه از كنار بار گندمى عبور كرد. به صاحب آن فرمود: مى بینم گندم خوب و مرغوبى دارى. و از قیمت آن پرسید. پس، خداوند عزّ و جلّ به آن حضرت وحى فرمود كه دستت را داخل ظرف فرو بَر. پیامبر صلى الله علیه و آله این كار را كرد و گندمِ نا مرغوبى بیرون آورد. پس، به صاحب آن فرمود: مى بینم كه با مسلمانان غلّ و غش مى كنى .
بحار الانوار
1- ل، [الخصال ] لی، [الأمالی للصدوق ] عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام قَالَ إِنْ كَانَ الْعَرْضُ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ حَقّاً فَالْمَكْرُ لِمَا ذَا [29]
امام صادق (علیه السلام) فرمود: اگر عرضه بر خدا درست است پس مكر و نیرنگ براى چه؟!
2- ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام ] لی، [الأمالی للصدوق ] مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَعْبَدٍ عَنِ ابْنِ خَالِدٍ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وآله وسلم مَنْ كَانَ مُسْلِماً فَلَا یَمْكُرُ وَ لَا یَخْدَعُ فَإِنِّی سَمِعْتُ جَبْرَئِیلَ علیه السلام یَقُولُ إِنَّ الْمَكْرَ وَ الْخَدِیعَةَ فِی النَّارِ ثُمَّ قَالَ علیه السلام لَیْسَ مِنَّا مَنْ غَشَّ مُسْلِماً وَ لَیْسَ مِنَّا مَنْ خَانَ مُسْلِماً ثُمَّ قَالَ علیه السلام إِنَّ جَبْرَئِیلَ الرُّوحَ الْأَمِینَ نَزَلَ عَلَیَّ مِنْ عِنْدِ رَبِّ الْعَالَمِینَ فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ عَلَیْكَ بِحُسْنِ الْخُلُقِ فَإِنَّ سُوءَ الْخُلُقِ یَذْهَبُ بِخَیْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ أَلَا وَ إِنَّ أَشْبَهَكُمْ بِی أَحْسَنُكُمْ خُلُقاً [30]
رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم ) فرمود: هر كه مسلمانست نه مكر كند و نه گول زند كه من شنیدم جبرئیل میگفت: مكر و خدعه در دوزخ است سپس فرمود: از ما نیست كسى كه دغلى كند با مسلمانى، و از ما نیست آنكه خیانت كند با مسلمانى سپس فرمود: جبرئیل روح الامین نزد من فرود آمد از نزد رب العالمین و گفت: اى محمد بر تو باد بخوشخوئى كه بدخوئى خیر دنیا و آخرت را ببرد. آگاه باشید كه شبیه ترین شما به من خوشخوترین شما است .
3- لی، [الأمالی للصدوق ] فِی مَنَاهِی النَّبِیِّ صلی الله علیه وآله وسلم أَنَّهُ قَالَ مَنْ غَشَّ مُسْلِماً فِی شِرَاءٍ أَوْ بَیْعٍ فَلَیْسَ مِنَّا وَ یُحْشَرُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَعَ الْیَهُودِ لِأَنَّهُمْ أَغَشُّ الْخَلْقِ لِلْمُسْلِمِینَ وَ قَالَ علیه السلام مَنْ بَاتَ وَ فِی قَلْبِهِ غِشٌّ لِأَخِیهِ الْمُسْلِمِ بَاتَ فِی سَخَطِ اللَّهِ وَ أَصْبَحَ كَذَلِكَ حَتَّى یَتُوبَ [31]
در مناهى پیغمبر است كه فرمود: هر كه دغلى كند با مسلمانى در خرید و یا فروش از ما نباشد و روز قیامت با یهود محشور شود زیرا آنها از همه مردم با مسلمانها دغلكارترند، و فرمود: هر كه شب گزارد و در دلش دغلى با برادر مسلمانش دارد در خشم خدا شب گزارنده و صبح كند چنین تا توبه كند.
4- ل، [الخصال ] الْأَرْبَعُمِائَةِ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام الْمُؤْمِنُ لَا یَغُشُّ أَخَاهُ وَ لَا یَخُونُهُ وَ لَا یَخْذُلُهُ وَ لَا یَتَّهِمُهُ وَ لَا یَقُولُ لَهُ أَنَا مِنْكَ بَرِی ءٌ [32]
امیر مؤمنان (ع) فرمود: مؤمن دغل و خیانت نكند با برادرش و او را رها نكند و به او تهمت نزند و به او نگوید: من از تو بیزارم .
5- ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام ] بِالْأَسَانِیدِ الثَّلَاثَةِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ علیه السلام قَالَ قَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه وآله وسلم لَیْسَ مِنَّا مَنْ غَشَّ مُسْلِماً أَوْ ضَرَّهُ أَوْ مَاكَرَهُ [33]
پیغمبر (ص) فرمود: از ما نیست كسى كه دغلى كند با مسلمانى یا زیانش زند یا نیرنگش بازد.
6- مع، [معانی الأخبار] عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه وآله وسلم أَنَّهُ قَالَ لَا خِلَابَةَ یَعْنِی الْخَدِیعَةَ [34]
پیغمبر (ص) فرمود: نباید خدعه باشد.
7- ثو، [ثواب الأعمال ] مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ عَنِ الْكُوفِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُقْبَةَ رَفَعَهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ علیه السلام أَنَّهُ كَانَ یَقُولُ الْمَكْرُ وَ الْخَدِیعَةُ فِی النَّارِ [35]
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : نیرنگ و خدعه، در آتشند.
8- ثو، [ثواب الأعمال ] أَبِی عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّكُونِیِّ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام عَنْ آبَائِهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وآله وسلم لَیْسَ مِنَّا مَنْ مَاكَرَ مُسْلِماً [36]
رسول خدا صلى الله علیه و آله : از ما نیست كسى كه با مسلمانى مكر كند.
9- ثو، [ثواب الأعمال ] ابْنُ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ ابْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ عَلِیٌّ علیه السلام لَوْ لَا أَنَّ الْمَكْرَ وَ الْخَدِیعَةَ فِی النَّارِ لَكُنْتُ أَمْكَرَ الْعَرَبِ [37]
على (علیه السلام) فرمود: اگر نبود كه مكر و خدعه در دوزخند من مكركن ترین عرب بودم .
10- ثو، [ثواب الأعمال ] الْعَطَّارُ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ حَبِیبِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ زَاذَانَ قَالَ سَمِعْتُ عَلِیّاً صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ یَقُولُ لَوْ لَا أَنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وآله وسلم یَقُولُ إِنَّ الْمَكْرَ وَ الْخَدِیعَةَ وَ الْخِیَانَةَ فِی النَّارِ لَكُنْتُ أَمْكَرَ الْعَرَبِ [38]
شنیدم على (علیه السلام ) میفرمود: اگر نشنیده بودم از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم كه مكر و خدعه و خیانت در دوزخند هر آینه مكارترین عرب بودم .
ما در روزگارى بسر مى بریم كه بیشتر مردم آن بى وفایى را زیركى دانند، و نادانان آن مردم را گربز و چاره اندیش خوانند. خداشان كیفر دهد! چرا چنین مى پندارند؟ گاه بود كه مرد آزموده و دانا از چاره كار آگاه است، امّا فرمان خدا وى را مانع راه است. پس دانسته و توانا بر كار، چاره را واگذارد تا آن كه پرواى دین ندارد، فرصت شمارد و سود آن را بردارد.