امام حسین(ع) در ایام رسالت نبی خاتم(ص)

كلمات كليدي : رسول خدا(ص)، امام حسين(ع)، مباهله، حديث كساء

نویسنده : سيد علي اكبر حسيني

شش سال و چند ماه از عمر شریف امام حسین(ع)، در دوران رسالت رسول ختمی مرتبت(ص) سپری گردید. در این ایام کوتاه، مردم مدینه شاهد مهرورزی‌ها و محبت‌های بی‌اندازه رسول خدا(ص) نسبت به ایشان و برادر بزرگوارشان بودند. ایشان همچنین در برخی حوادث و رخدادهای ایام رسول خدا(ص)، حضور داشتند که در این مقاله به مواردی از آن اشاره شده است.

محبت به حسنین(ع) سیره رسول خدا(ص)

از اولین روزهای ولادت امام حسین(ع) در سال چهارم هجری، تا رحلت رسول خدا(ص) که حدود شش سال و هشت ماه بعد اتفاق افتاد، ایشان همواره مورد عنایات و الطاف ویژه رسول گرامی اسلام(ص) قرار داشتند. اظهار محبت و عواطف شدید پیامبر(ص) نسبت به امام حسین(ع) و برادر بزرگوارشان حد و حصری نداشت. آن حضرت(ص) پیوسته و در هر زمان و مکانی به این دو بزرگوار ابراز علاقه می‌نمودند و مقام شامخ آن دو را نزد مردم می‌ستودند. از سلمان فارسی نقل شده که می‌گفت: «رسول خدا(ص) حسین(ع) را بر زانوی خویش نهاده او را می‌بوسید و می‌فرمود: تو بزرگوار و پسر بزرگوار و پدر بزرگوارانی؛ تو امام و پسر امام و پدر امامان هستی؛ تو حجت خدا و پسر حجت خدا و پدر حجت‌های خدایی که نه نفرند و حاکم ایشان قائم ایشان می‌باشد.»[1] و در روایتی دیگر از ایشان آمده: «بر پیامبر خدا(ص) وارد شدم. حسن(ع) و حسین(ع) نزد وی غذا می‌خوردند. آن حضرت(ص) یک بار لقمه‌ای‌ در دهان امام حسن(ع) می‌گذاشت و بار دیگر لقمه‌ای در دهان امام حسین(ع). پس از خوردن غذا، پیامبر(ص) امام حسن(ع) را بر دوش خود و امام حسین(ع) را بر زانوی خود نشاندند و آن‌گاه رو به من کرد و فرمود: "ای سلمان! آیا آنان را دوست داری؟" گفتم: "یا رسول‌ خدا(ص)! چگونه آنان را دوست نداشته باشم، در حالی که می‌بینم چه اندازه نزد شما مقام و ارزش دارند؟" فرمود:"ای سلمان! هر کس اینان را دوست بدارد، مرا دوست داشته و هر کس مرا دوست بدارد، خدا را دوست داشته است." سپس دستش را بر شانه حسین(ع) نهاد و فرمود: "او، امام پسر امام است، نُه تن از نسل او، امامانی نیک و امین و معصوم‌اند و نهمین آنان، قائم(قیام کننده) ایشان است."»[2]

مردم مدینه بارها و بارها دیده بودند که رسول خدا(ص)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را به سینه می‌فشرد و آنان را می‌بویید و می‌بوسید[3] و بارها مانند این روایت را از پیامبر خدا(ص) شنیده بودند که می‌فرمود: «حسن(ع) و حسین(ع) فرزندان من هستند، هر کس آنها را دوست بدارد مرا دوست داشته و کسی که مرا دوست داشته خدا را دوست دارد و هر که خدا را دوست داشته وارد بهشت می‌شود و هر کس آنها را بد بدارد مرا بد داشته و هر که مرا بد داشته خدا را بد داشته و هر که خدا را بد بدارد وارد جهنم می‌شود.»[4]

ابوهریره که خود از مزدوران معاویه است اعتراف می‌کند که «رسول خدا(ص) را دیدم که امامین(ع) را بر شانه‌های خویش نشانده بود و به سوی ما می‌آمد وقتی به ما رسید فرمود: هر کس این دو فرزندم را دوست بدارد مرا دوست داشته و هر که با آنان دشمنی ورزد با من دشمنی نموده است.»[5]

نقل شده حسن(ع) و حسین(ع) در حالی که خردسال بودند، در مجلس رسول خدا(ص) و یارانش حاضر می‌شدند و از سر و دوش ایشان بالا می‌رفتند، پیامبر(ص) هم به آنان ابراز محبت می‌کردند و گاهی سرشان را برای آنان پایین می‌آورد و گاهی آنان را می‌گرفت و می‌بوسید....[6] گاهی هم رسول خدا(ص) در منزل در حالی که حسن(ع) و حسین(ع) بر پشتش سوار بودند بر دست و پاهای خود راه می‌رفت و می‌فرمود: «مرکب شما نیکو مرکبی است و شما نیز نیکو سوارانی هستید.»[7] علاقه حضرت(ص) به حضرات چنان بود که با ورودشان به مسجد گاه خطبه‌اش را ناتمام می‌گذاشت و از منبر پایین می‌آمد و به استقبال آنان می‌رفت و آنان را در آغوش می‌کشید.[8]

گاهی هم حسنین(ع) در زمان اقامه نماز جماعت در مسجد و به هنگام سجده رسول خدا(ص)، بر پشت آن حضرت(ص) سوار می‌شدند و پای خود را تکان می‌دادند و صدای: هی هی! سر می‌دادند؛ رسول خدا(ص) آنان را می‌گرفتند و در کنار خود می‌نشاندند؛ اما هنگامی که دوباره به سجده می‌رفتند،دیگر بار بر پشت پیامبر(ص) سوار می‌شدند و حرکات قبلی خود را دوباره تکرار می‌کردند تا اینکه نماز حضرت(ص) به پایان می‌رسید.[9] بعضی اوقات مردم به سوی حسنین(ع) می‌آمدند تا دورشان کنند اما پیامبر(ص) به آنها می‌فرمود:«رهایشان کنید. پدر و مادرم فدایشان! هر کس مرا دوست دارد، باید این دو را دوست داشته باشد.»[10]

یعلی عامری نقل کرده که «با پیامبر(ص) در پی دعوتی،به مهمانی می‌رفتیم. رسول خدا(ص) جلوتر از ما حرکت می‌کرد در راه حسین(ع) را دیدیم که با پسر بچّه‌گان، مشغول بازی بود. پیامبر(ص) او را دید و در حضور مردم دوید تا او را بگیرد؛ امّا حسین(ع) به این سو و آن سو می‌گریخت. رسول الله(ص) هم او را می‌خنداند تا آن که او را گرفت. پیامبر(ص) یک دستش را پشت‌سر حسین(ع) و دست دیگرش را زیر چانه او گذاشت و دهانش را بر دهان او نهاد و وی را بوسید و فرمود: «حسین، از من است و من، از حسینم. خدا دوست بدارد هر کس را که دوستدار حسین(ع) است! حسین(ع)، سبطی از اسباط(نواده‌ای از نوادگان است». [11]

حضور در برخی جریانات دوران رسول خدا(ص)

علی‌رغم طفولیت و کمی سن و سال، امام حسین(ع) به همراه اهل بیت گرامی پیامبر اسلام(ص)، در برخی جریانات و وقایع مهم زمان رسول خدا(ص)، حضور داشتند که از برجسته‌ترین این وقایع می‌توان به این موارد اشاره کرد:

الف: مباهله با نصاراى نجران‌

‌ از جمله اتفاقاتى که در سالهاى اول هجرت در مدینه اتفاق افتاد این بود که چون خبر ورود رسول خدا(ص) به مدینه در اطراف منتشر شد هیئتى از نصاراى نجران، مرکب از شصت نفر براى دیدار پیامبر بزرگوار اسلام(ص) و مذاکره با آن حضرت(ص) به مدینه آمدند. در میان ایشان سه نفر از بزرگان و رؤسای مسیحیان نجران حضور داشتند که مورد احترام مسیحیان آن زمان بودند؛ابو حارثة بن علقمه کشیش و پیشوای روحانی بزرگ نجران از جمله آنان بود.[12]

ابو حارثة اطلاعات وسیعى در کیش نصرانیت و کتاب‌هاى ایشان داشت و زحمات زیادى را در تحصیل کتب و مطالعات آنها متحمل شده بود و از این‌رو مورد احترام سلاطین روم و بزرگان نصارى قرار گرفته بود به حدى که او را به مقام ارجمندى رسانده و ریاست دینى نصارى را به او واگذار کرده بودند و اختیار ساختمان کلیساها و مخارج آنها نیز به او محول شده بود.[13]

آنان به حضور پیامبر(ص) شرفیاب شدند حضرت(ص) آنان را به اسلام دعوت کرد؛ ولى نصاراى نجران از پذیرش اسلام امتناع ورزیده و با ایشان به احتجاج برخاستند و درباره حضرت عیسى(ع)، از پیامبر(ص) سؤالاتى کردند.[14] پس آیاتی از سوره آل عمران، از جمله آیات پنجاه و نه و شصت و یک این سوره در پاسخ آنها نازل شد و به پیامبر خدا(ص) دستور داده شد تا با آنان به مباهله برخیزد. رسول خدا(ص) آیاتى را که بر او نازل شده بود براى ایشان قرائت کردند و آنان را به مباهله دعوت فرمودند. آنان نیز موافقت کردند. قرار شد فردای آن روز؛ یعنی 24 ذی‌الحجه[15] دو طرف در بیابانی در اطراف مدینه گرد هم آیند و به مباهله بپردازند .

روز مباهله گروه زیادى از مهاجرین و انصار در مکان موعود حاضر شدند، پیامبر(ص) در حالى که امام حسین(ع) را در آغوش و دست امام حسن(ع) را در دست گرفته بود و امیرالمؤمنین(ع) و حضرت فاطمه (س) پشت سر او حرکت مى‌کردند راهى میعادگاه شد.[16] بزرگان مسیحی چون عزیزترین اشخاص پیامبر(ص) را همراه او دیدند، به قوم خویش گفتند: «ما صورت‌هایی را مى‌بینم که اگر از خدا بخواهند کوه را از جاى برکند چنین خواهد شد.[17] هرگز با آنان مباهله نکنید که به خدا سوگند او همانند پیامبران به مباهله نشسته است[18] که اگر مباهله کنیم یک نفر نصارا در روى زمین باقی نخواهد ماند.»[19] آنان از مباهله پشیمان شدند و حاضر به پرداخت جزیه به رسول خدا(ص) شدند.[20]

ب: حدیث کساء

«روزی رسول خدا(ص) در منزل همسر خود، ام‌سلمه به سر می‌بردند. در این هنگام دخترش -فاطمه(س)- در حالی که غذایی (کاچی یا حریره) برای پدر تهیه دیده و آن را در طبقی نهاده بودند بر پدر وارد شد.[21] رسول خدا(ص) از ایشان خواستند که در پی همسر و دو فرزندش برود و آنان را نیز همراه بیاورد.[22] ایشان بی‌درنگ به خانه باز ‌گشتند و از همسر و دو فرزندشان خواستند که دعوت رسول‌خدا(ص) را اجابت کنند.[23] طولی نکشید که ایشان همراه شوهر و دو فرزند خردسالش به خانه پدر باز ‌گشتند. سفره پهن ‌شد و غذا تناول ‌شد در این هنگام جبرئیل امین، نازل ‌شد و این آیه را ‌آورد: «....إنما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیراً؛ بدرستی که خدا خواست که تنها شما اهل بیت(ع) را از آلودگی‌ها پاک گرداند و کاملاً پاک و پاکیزه گردانید.»[24]

پس رسول خدا(ص)، علی(ع) و فاطمه(س) و حسن(ع) و حسین(ع) را در کنار خود جمع کرد و عبایی خیبری[25] یا کسای سیاه پشمینی که نقش جهاز شتر بر آن بود[26] بر سر آنها ‌انداخت، سپس در حالی که با دست چپش گوشه‌های عبا یا کسا را گرفته بود دست راستش را از عبا بیرون آورده به سوی آسمان دراز کردند و سه بار فرمودند:[27]

«اللهم هؤلاء اهل بیتی و خاصتی[28] فاذهب عنهم الرجس یتطهرهم تطهیراً؛ بارالها اینان فقط، اهل بیت منند؛ پس هر گونه پلیدی را از آنها دور کن و کاملاً پاکشان گردان.»

این افتخار بزرگ و فضیلت انکار نشدنی، از چنان ارزش و اعتباری در نزد مسلمانان برخوردار بود که بعدها امام حسین(ع) در برخورد با مروان حکم از آن به عنوان سند افتخار خود و خاندان پاک خود یاد کرده با او در این رابطه به احتجاج برخاسته است.[29]

ج: بیعت با پیامبر اسلام(ص)

در برخی از منابع روایی نقل شده که «رسول خدا(ص) از حسن(ع) و حسین(ع) بر اسلام بیعت گرفتند در حالى که آنان کمتر از شش سال داشتند این در حالی بود که رسول خدا(ص) با کسى جز آن دو در آن سنّ بیعت نفرمود.»[30]

د: شاهد قرار گرفتن در نامه‌نگاری

علاوه بر کاتبانی که نامه‌های رسول خدا(ص) را می‌نوشتند، حضرت(ص) را عادت بر این بود که در زمان نامه‌نگاری، شاهدانی را نیز در زمان املاء این نامه‌ها قرار می‌دادند. نقل شده که حضرت(ص) در زمان‌ نامه‌نگاری به امیران و سران کشورها و مناطق مختلف، نامه‌ای را هم به بزرگ قبیله ثقیف، نوشتند و او را به اسلام دعوت کردند. ایشان در زمان نوشتن این نامه حسن(ع) و حسین(ع) را با اینکه طفلی خردسال بودند شاهد قرار دادند.[31]

منابع :

[1]-شیخ صدوق؛ کمال‌الدین، قم، دار الکتب الاسلامیه، 1395، ج1، ص262؛ سید بن طاوس؛ الطرائف، قم، خیام، 1400، ج1، ص174 و قمی، علی بن محمد؛ کفایة الاثر، قم، بیدار، 1401، ص46.

[2]- قمی، پیشین، ص45 و علامه مجلسی؛ بحارالانوار ، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1404، ج36، ص304.

[3]- ابن‌سعد؛ الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، 1990، ج10، ص373؛ احمد بن حنبل؛ مسند احمد، بیروت، دارصادر، بی‌تا، ج6، ص296؛ بغدادی، خطیب؛ تاریخ بغداد، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، 1417، ج2، ص201؛ المقریزی، احمد بن علی؛ امتاع الاسماع، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، 1999، ج12، ص238 و ابن‌عساکر؛ تاریخ مدینه دمشق، بیروت، دارالفکر، 1415، ج52، ص324.

[4]-طبرسی؛ اعلام الوری بأعلام الهدی، تهران، اسلامیه، چاپ سوم، 1390، ج1، ص432؛ المقریزی، پیشین، ج6، ص11 و خرگوشی نیشابوری، ابو سعید؛ شرف المصطفی، مکه، دارالبشائر الاسلامیه، چاپ اول، 1424، ج5، ص334.

[5]-ابن‌سعد؛ پیشین، ج10، ص266؛ احمد بن حنبل؛ پیشین، ج2، ص440 و حاکم نیشابوری؛ المستدرک، تحقیق یوسف عبدالرحمن المرعشی، بی‌تا، ج3، ص166.

[6]- ابن شهرآشوب؛ المناقب، قم، انتشارات علامه، 1379ق، ج3، ص384.

[7]- الطبرانی؛ المعجم الکبیر، تحقیق حمدی عبدالمجید السلفی، بی‌جا، داراحیاء التراث العربی، ج3، ص52؛ خرگوشى نیشابورى، پیشین، ج5، ص295؛ ابن شهر آشوب؛ پیشین، ج2ص387 و ابن‌عساکر؛ پیشین، ج13ص216.

[8]-احمد بن حنبل، پیشین، ج5، ص354؛ الترمذی؛ سنن، تحقیق عبدالرحمن محمد عثمان، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، 1983، ج5، ص322؛ ابن‌حبان؛ صحیح، تحقیق شعیب ارنؤوط، بی‌جا، الرساله، چاپ دوم، 1993، ج13، ص402 و حاکم نیشابوری؛ پیشین، ج1، ص287.

[9]-حاکم نیشابوری؛ پیشین، ج3، ص167 و احمد بن حنبل؛ پیشین، ج2، ص513.

[10]-البیهقی؛ السنن الکبری، دارالفکر، بی‌تا، ج2، ص263 و ابن‌عساکر؛ پیشین، ج13، ص202.

[11]-احمد بن حنبل؛ پیشین، ج4، ص172؛ حاکم نیشابوری؛ پیشین، ج3، ص177 و القزوینی، محمد بن یزید؛ سنن ابن‌ماجه، تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی، دارالفکر، بی‌تا، ج1، ص51.

[12]-ابن‌هشام؛ السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا، ج1، ص573؛ البیهقی، ابوبکر؛ دلائل النبوه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، 1405، ج5، ص383 و ابن‌سید الناس، ابوالفتح محمد؛ عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، تعلیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دارالقلم، چاپ اول، 1993، ج1، ص252.

[13]-همانها.

[14]-ابن‌هشام؛ پیشین، ج1، ص575؛ البیهقی، پیشین، ج5، ص384؛ ابن‌سید الناس، ابوالفتح محمد؛ پیشین، ج1، ص253 و الصالحی الدمشقی، محمد بن یوسف؛ سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، 1414، ص417.

[15]-قمی، علی بن ابراهیم؛ تفسیر القمی، قم، جزائری، چاپ سوم، 1404، ج1، ص104؛ فتال نیشابوری، محمد بن حسن؛ روضة الواعظین، قم، انتشارات رضی، بی‌تا، ج1، ص164؛ ابن شهرآشوب؛ پیشین، ج3، ص370 و شیخ مفید؛ مسار الشیعه، کنگره شیخ مفید، 1413، ص41.

[16]-البیهقی، پیشین، ج5، ص388؛ شیخ مفید؛ الارشاد، قم، کنگره شیخ مفید، 1413، ص168 و الیعقوبی، احمد بن ابی یعقوب؛ تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا، ص82.

[17]-ابن‌اثیر، علی بن ابی‌الکرم؛ الکامل فی التاریخ، بیروت، دارصادر-داربیروت، 1965، ج2، ص293 و الرازی، فخرالدین؛ مفاتیح الغیب، بیروت، داراحیاء العربی، 1420، چاپ سوم، ج8، ص247.

[18]- الیعقوبی، پیشین، ج2، صص83ـ82 و ابن شهر آشوب؛ پیشین، ج3، ص370.

[19]- الیعقوبی، پیشین، ج2، ص83 و الرازی، پیشین، ج8، ص247.

[20]-ابن شهر آشوب، ج3، ص380؛ الیعقوبی، پیشین، ج2، ص83 و ابن هشام؛ پیشین، ج1، صص583-584.

[21]-طبرسی، فضل بن حسن؛ جوامع الجامع، تهران، دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم، 1377ش، ج3، ص314؛ احمد بن حنبل؛ پیشین، ج6، ص292 و الطبرانی؛ پیشین، ج3، ص54.

[22]- احمد بن حنبل؛ پیشین، ج6، ص292؛ الطبری، محمد بن جریر؛ جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفه، چاپ اول، 1412، ص7 و طبرسی، پیشین، ص314.

[23]-احمد بن حنبل؛ پیشین، ج6، ص292؛ طبرسی، پیشین، ص314؛ ابن ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد؛ تفسیر القرآن العظیم، تحقیق اسعد محمد الطیب، عربستان سعودی، مکتبة نزار مصطفی الباز، چاپ سوم، 1419، ج1، ص3133؛ الطبری، پیشین، ص7 و الطبرانی؛ پیشین، ج3، ص54.

[24]-سوره احزاب، آیه33.

[25]-الکوفی، فرات بن ابراهیم؛ تفسیر فرات الکوفی، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول، 1410، صص333.

[26]-نیشابوری، مسلم؛ صحیح، بیروت، دارالفکر، ج7، ص130؛ البیهقی؛ السنن الکبری، پیشین، ج2، ص149؛ الحسکانی؛ شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول، 1411، ج2، ص56 و سید بن طاوس؛ پیشین، ج1، ص129.

[27]-الکوفی، فرات بن ابراهیم؛ پیشین، ص334 و ابن ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد؛ پیشین، ص3133 و طبرسی، فضل بن حسن؛ پیشین، ص559

[28]-ابن شهرآشوب؛ پیشین، ج2، ص226؛ ابن بطریق، یحیی بن حسن حلی؛ العمده، قم، جامعه مدرسین، 1407، ص39؛ سید بن طاوس؛ پیشین، ج1، ص125؛ الحسکانی؛ پیشین، ج2، ص99 و الکوفی، فرات بن ابراهیم؛ پیشین، ص341.

[29]-خوارزمی، موفق بن احمد؛ مقتل الحسین(ع)، تحقیق محمد الصاوی، قم، مکتبة المفید، ج1، ص185.

[30]- شیخ مفید؛ پیشین، ج2، ص287؛ طبرسی، احمد بن علی؛ الاحتجاج، مشهد، مرتضی، چاپ اول، 1403، ج2، ص446 و ابن شهر آشوب؛ پیشین، ، ج3، ص368.

[31]-ابن‌سعد؛ پیشین، ج1، ص217 و الصالحی الدمشقی، محمد بن یوسف؛ پیشین، ج11، ص373.