پرسش:
عبارت «یا علی مدد» از چه زمانی در میان شیعیان رواج پیدا کرد و نخستین بار چه کسی یا گروهی آن را استعمال کردند؟ آیا این عبارت در متون حدیث یا تاریخ سابقه و سندی هم دارد؟
پاسخ:
در بخش نخست پاسخ به این سؤال که در تاریخ 14/4/97منتشر شد به نظام علل و اسباب در جهان هستی و نقش واسطه‌ها و تأثیر آنها باذن‌الله پرداخته شد. اینک در بخش پایانی دنباله مطلب را پی می‌گیریم.
بنابراين استمداد از انبياء و ائمه هدی (ع) هم يک امر فطری است و هم مورد امضاء عقل و عقلاء است. چون انسان برای نيل به هدف و رفع مشکل و گرفتاريش سعی میکند از بهترين و قويترين سبب بهره بگيرد. علاوه بر اين خداوند آنان را به عنوان اسباب و وسائل در جهت تقرب و نزديکی به درگاه خويش قرار داده و ما را به توسل به آنان امر فرموده است:
«ای مؤمنان از خداوند پروا داشته و برای تقرب به خدا وسيله تحصيل کنيد». (مائده/ 35)
کلمه وسيله در اين آيه شريفه بدون قيد ذکر شده و شامل هر چيزی که صلاحيت نزديک کردن انسان به «پيشگاه» خدا را داشته باشد، میشود. يعنی همان‌طوری که صبر، نماز، روزه، احسان به ايتام، دستگيری مستمندان، خدمت به خلق و... اسباب و وسائل تقرب به خداوند هستند، استمداد از انبياء و اولياء الهی نيز وسيله تقرب به خدا و عامل نجات انسان است و بلکه با توجه به ولايت تکوينی و تشريعی آنان بايد گفت بهترين عامل تقرّب به خداست و ما می‌توانيم برای نيل به اهداف مادی و معنوی خود از آنان کمک بگيريم و آنان را بين خود و خدای خود که علت حقيقی و مسبب‌الاسباب است، واسطه قرار دهيم. راه کمک خواستن از خدا به‌طور مستقيم بر روی همه باز است لکن کسی که به دست خود آن را سدّ کرده است معصومين(ع) بهترين وسيله و شفيع برای اوست. چنانکه برادران حضرت يوسف (ع) خدمت يعقوب رفته و از پدر خواستند که برای آنان استغفار کند و حضرت يعقوب (ع) هم وعده داد که به زودی برای آنان از درگاه خدا طلب مغفرت خواهد کرد.(يوسف/ 97)
و نيز خداوند به انسان‌های مؤمن ولی گنهکار دستور می‌دهد که برای جلب مغفرت خدا، حضور پيامبر گرامی(ص) بروند و از او بخواهند که درباره آنان طلب آمرزش کند و اگر پيامبر اکرم (ص) درباره آنها طلب آمرزش کند خدا گناهان آنان را میبخشد. (نساء/ 64)
اين قبيل آيات مقام معصومين (ع) را در اذهان مسلمان ترسيم میکند و می‌رساند همان‌طوری که فيض‌های مادی از طريق اسباب خاصی به بندگان الهی می‌رسد هم چنين فيض‌های معنوی از قبيل آمرزش و... از طريق اسباب معينی مانند دعاء پيامبر و اولياء خدا فرود می‌آيد و هم چنانکه خورشيد سبب گرمای عالم طبيعت است و به آن انرژی میبخشد. خورشيد آسمان رسالت و امامت هم علت بقاء عالم طبيعت است و به دلهای سرد و مرده گرما میبخشد يعنی سبب بقاء و دوام حيات و زندگی مادی و معنوی میباشد؛ يعنی در هر دو زمينه الطاف مادی و معنوی خداوند همراه سبب است و برای بهره‌مند شدن از آن و نيز رفع مشکل در هر دو قسمت می‌توانيم ازمقربان درگاه الهی مدد بجوئيم.
باتوجه به مطالب فوق روشن شد که مسئله استمداد از معصومين (ع) از پشتوانه قرآنی، عقلی و عقلائی برخوردار است و لازم هم نيست با لفظ خاصی استمداد شود لذا قبل از اسلام و از همان زمان آدم و حوا تمسک به اهل بيت (ع) وجود داشته و پيامبر اسلام (ص) نيز در شدائد و امور مهم و جهت اعتلای کلمه حق و اعلان نبوت خود از علی (ع)کمک می‌گرفته است و آن حضرت معين پيامبراکرم(ص)بوده است.
مطابق روايتی عکرمه از امام علی (ع) از پيامبر اکرم(ص) درجنگ احد آن هنگامی که همه مسلمانان به جز علی(ع) فرار کرده بودند به پيامبر اکرم(ص) اين گونه دستور داده شد و حضرت اين ندا را شنيد که: «ناد عليا مظهر العجائب تجده عونا لک في النوائب». ای پيامبر علی (ع) مظهر عجائب را صدا بزن که او را در مصائب و گرفتاريها برای خودت ياور خواهی يافت.(بحارالانوار، ج19، ص 353)
آری شيعيان و نيز ديگران از جمله خلفاء سه گانه هنگام گرفتاری‌ها يا علی گفتند و از او کمک خواستند و مشکلاتی که حل شدنی نبود به دست علی (ع) حل شد و هميشه بايد دست توسل به دامان آن حبل المتين زد.
ره رو چنانکه مردم هشيار رفتند
راهی مبين جز راه و رسم مصطفی را
گر مشکلی پيش آيد ای سالک ره
نادعليا آن شه مشکل‌گشا را
(منهاج البراعه فی شرح نهج‌البلاغه،ج 19،ص 353)
روزنامه کیهان
تاریخ انتشار: 20 تیر ماه 1397