کتاب خودسازی برای خودشناسی

کتاب خودسازی برای خودشناسی از «مقدمه و سه بخش: کلیات، معرفت حصولی به نفس (علم النفس) و معرفت حضوری به نفس» گردآوری شده که هر بخش دارای فصولی است.

در مقدمه این کتاب آمده است: «به طور اجمال باید گفت: انسان، در اولین گام برای رسیدن به شناخت حضوری خود باید بداند که از چه ابعادی، تشکیل شده و ویژگی هر بعد، کدام است؟ هر یک از ابعاد انسانی، چه نیازهایی دارند؟ عظمت روح خود را بشناسد. سپس بیاموزد که راه تعدیل قوای نباتی و حیوانی و به فعلیت رساندن قوای انسانی چیست؟

بخش اول کتاب به فصل های «ماهیت خودشناسی، آثار خودشناسی و ارتباط خودشناسی با خودسازی» پرداخته که فصل اول به مباحث حقیقت خود، حقیقت شناخت و حقیقت خودشناسی پرداخته و فصل دوم آثار خودشناسی حصولی و آثار خودشناسی حضوری را مورد بررسی قرار داده است.

نویسنده درباره مشاهده عوالم مجرد از ماده می نویسد: «از جمله اموری که عارف به نفس، بدان دست می یابد، دیدن چیز هایی است که دیگران از دیدن آ نها عاجزند؛ چه این که هر چیزی که در جهان طبیعت یافت می شود، وجودهای دیگری در عوالم سه گانه پیش از خود نیز دارد، این عوالم عبارتند از: عالم مثال یا ملکوت، عالم عقل یا جبروت، عالم لاهوت، بدین معنا که هر چه در جهان، موجود است، دارای وجودی مثالی ا ست که با صورت مثالی، مشاهده می شود و وجودی عقلی دارد که به حقیقت عقلی او می توان دست یافت و نیز دارای وجود الهی است».

بخش دوم از فصول «چگونگی پیدایش نفس انسان، رابطه روح با بدن، مراتب نفس» تشکیل شده که فصل رابطه روح با بدن موضوعات «حالات روح نسبت به بدن، برخی از تفاوت های روح و بدن و برخی از مشابهت های روح و بدن» را مورد کنکاش قرار داده و در فصل مراتب نفس مطالبی راجع به «معنای مراتب نفس، مراتب نفس از دیدگاه فلاسفه، مراتب نفس از منظر قرآن کریم و نکات مهم درباره مراتب نفس» نگاشته شده است.
مؤلف با ذکر آیه 14 سوره مبارکه مؤمنون در رابطه با چگونگی پیدایش نفس انسان آورده است: «در این آیه، خداوند متعال، بعد از بیان مراحل خلقت انسان ـ که در ابتداء خاک بود و سپس مرحله به مرحله آمد تا این که نطفه شد، نطفه علقه شد، علقه مضغه گشت و مضغه، استخوان شد و بر روی استخوان، گوشت پوشانده شد ـ می فرماید: ما همین ماده و جسم را به شیء دیگر که همان روح است، تبدیل کردیم؛ بدین معنا که روح زاییده همین طبیعت است»

بخش سوم فصول «حقیقت معرفت حضوری به نفس، موانع معرفت حضوری به نفس، سلامت و بیماری نفس، مراتب چهارگانه برای دست یابی به معرفت حضوری به نفس و دشمنان سالک در رسیدن به معرفت حضوری نفس» را در خودگنجانده که فصل دوم موانع دیده شدن اشیا در آیینه و مقایسه آن با حجاب های آیینه دل را بیان و فصل سوم شامل مباحث «حقیقت سلامت و بیماری نفس، دلیل اهمیت امراض نفسانی نسبت به امراض جسمانی، راه شناخت عیوب نفس و نشانه های نفس مریض» است.

راه های شناخت عیوب نفس در این کتاب این گونه بیان شده است: «1ـ انسان به فردی که عیب های نفس را می داند و بر آفت های پوشیده، آگاه است، مراجعه کند و او را حافظ و حاکم، بر نفس خود گرداند. 2ـ انسان از دوست راستگو، با بصیرت و متدین خود بخواهد تا احوال و افعال او را نگریسته و او را از اخلاق و افعال نادرست و عیب های ظاهر و باطن او آگاه نماید. 3ـ نگریستن به چشم خشم، بدی ها را ظاهر می گرداند و چه بسا سود دشمنی که عیب های فرد را گوشزد می نماید، بیش از دوست چاپلوسی است که تنها وی را می ستاید. 4ـ هر فردی با دیگران، رفت و آمد کند و هر چه در میان مردم، ناپسند یافت، نفس خود را بدان متهم کند».

فصل چهارم دارای موضوعات «تجلیه (استفاده از اعضا و جوارح، مطابق شرع)، تخلیه (طهارت ظاهر و باطن از گناهان)، تحلیه (آراستگی نفس به صفات پسندیده) و فنا (خود را ندیدن و تنها خدا را دیدن)» و فصل پنجم به عناوین «دشمنان بیرونی ( ابلیس و لشکریانش) و دشمنان درونی ( نفس مسوَّله و نفس اماره)» پرداخته است.

در رابطه با فنای در افعال می خوانیم: «در این درجه در نظر عارف سالک، همه اسباب و علل، اعم از مجرد و مادی و قوای طبیعی و ارادی، بیهوده و بی اثر شود و عارف، مؤثری غیر از حق و نفوذ اراده و قدرت حق، در کائنات نمی بیند و عوامل این عالم را محو و ناچیز در حیطه قدرت نامتناهی الهی، شهود می یابد و در این حال، یأس تمام از همه خلق، و رجای تام به حق پیدا شود».

جدیدترین ها در این موضوع

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

در همۀ جوامع بشری، تربیت فرزندان، به ویژه فرزند دختر ارزش و اهمیت زیادی دارد. ارزش‌های اسلامی و زوایای زندگی ائمه معصومین علیهم‌السلام و بزرگان، جایگاه تربیتی پدر در قبال دختران مورد تأکید قرار گرفته است. از آنجا که دشمنان فرهنگ اسلامی به این امر واقف شده‌اند با تلاش‌های خود سعی بر بی‌ارزش نمودن جایگاه پدر داشته واز سویی با استحاله اعتقادی و فرهنگی دختران و زنان (به عنوان ارکان اصلی خانواده اسلامی) به اهداف شوم خود که نابودی اسلام است دست یابند. 30 خرداد 1403, 15:48