دولت اصولگرا و رسانه

دولت اصولگرا و رسانه بخش اندیشه: اصولگرایان پس از رسیدن به قدرت به یکى از ضعفهاى چندین ساله خود در برقرارى ارتباط با رسانه ها دست یافتند . اساسا در فرهنگ سنتى ایران رسانه هاى جدید جایگاه در خور خود را نیافته اند . شاید بخشى از این موضوع به اعوجاجات فرهنگى جامعه ایران و بخش معتنابهى از آن به اعتماد ایرانى ها به رسانه هاى سنتى بر مى گردد. اما اصولگرایان که با شعار تحول خواهى با تکیه بر سنتهاى اصیل ایرانى اسلامى بر سر کار آمدند امروز پس از گذشت بیش از دوسال از عمر دولت نهم به شدت با این مشکل گریبانگیر شده اندو به این نتیجه رسیده‌اند که راه گریزى از شیوه‌هاى نوین ارتباطى براى ایجاد فهم مشترک با جامعه وجود ندارد. در دنیاى امروز نحوه ارتباط دولت‌ها با رسانه‌ها به عنوان یکى از فاکتورهاى تعاملات محیطى در راستاى تحقق حکمرانى خوب ) good governance(مى‌تواند بر سرمایه اجتماعى بیفزاید و منابع نرمى که در حمایت از سیاست‌هاى کلان دولت شکل مى‌گیرد را تقویت نماید. اگرچه پذیرش تام اصول تعریف شده برنامه توسعه سازمان ملل متحد ) UNDP( از حکمرانى خوب در کشورهاى مختلف دنیا مشکل است اما مطابق با قدر متیقنى از این اصول مانند مشارکت عمومی، حکمرانى قانون، شفافیت، پاسخگویى و اثربخشى رسانه‌ها نقش بسزایى در فرآیند نفوذ هدایت شده دولتها در اجتماع دارند. یکى از ضعف‌هاى دولت نهم عدم برقرارى ارتباط مناسب با رسانه‌هاى دیداری، شنیدارى و بخصوص نوشتارى کشور بوده است که مقام معظم رهبرى نیز در دیدار اخیر خود با رئیس جمهور و مدیران اجرایى کشور نسبت به این ضعف متذکر شدند. حضرت آیت‌الله خامنه‌اى با تاکید بر اینکه دولت نهم باید درخصوص اطلاع رسانى به مردم بیش از پیش تلاش کند، افزودند: دولت باید حتما این نقص را برطرف کند. روابط عمومى بخشهاى مختلف دولت باید فعال شوند و با استفاده از رسانه ملى و روزنامه‌ها، اقدامات مختلف را با زبانى تاثیرگذار و قابل فهم به اطلاع مردم برسانند. واقعیت این است که اگر موفقیت‌هاى بى‌سابقه اقتصادی، سیاسى واجتماعى دولت نهم را دولتهاى گذشته به دست آورده بودند، به واسطه اطلاع رسانى و تبلیغات، به گونه‌اى افکار عمومى را متقاعد مى‌کردند که تا چند دور پیاپى رئیس جمهور از جناح موردنظرشان برگزیده شود. اما دولت احمدى‌نژاد در دو سال گذشته نتوانسته به نحو مطلوب و مناسبى با رسانه‌ها ارتباط برقرار کند و به اطلاع رسانى اقدامات و فعالیت‌هاى خود بپردازد تا بلکه بخشى از نگرانى‌هاى دلسوزان جامعه برطرف گردد. سوال اینجاست که دولت رسانه گریز است و یا اینکه رسانه‌ها از دولت مى‌گریزند؟ در تحلیل اجتماعى این موضوع برخى به بى‌اعتمادى و حتى بى‌اعتقادى جریان فکرى اصولگرا نسبت به روزنامه‌ها و به شکل اعم رسانه‌هاى مدرن استناد مى‌کنند. اساسا از نظر پایگاه اجتماعى سنتی، روزنامه خوان‌ها و روزنامه‌نگاران متعلق به بخش‌هاى برج عاج نشین جامعه هستند و این افراد نوعى تلقى روشنفکرانه از روزنامه‌ها دارند. در حالى که رسانه‌هاى سنتى مانند منبر در بین این پایگاه اجتماعى از جایگاه ویژه‌اى برخوردار است. از سویى برخى نخبگان جریان سنتى نیز به تولیدات رسانه‌ها به عنوان نازل‌ترین کالاهاى فرهنگى یک جامعه مى‌نگرند و حاضر نیستند بر روى آنها سرمایه‌گذارى نمایند. اما به نظر مى‌رسد که این تفسیر تاحدودى مبالغه‌آمیز است. با پیشرفت ابعاد مختلف رسانه‌اى در جهان امروز نمى‌توان مدعى شد که بخش فراگیرى از جامعه تلقى چند دهه پیش را از رسانه دارند و در یک سکون رسانه‌اى به سر مى‌برند. از سویى هیچ کس نمى‌تواند منکر قدرت و توانایى‌هاى رسانه‌اى در فرآیند گفتمان سازى اجتماعى باشد و مدعى عدم نفوذ گسترده رسانه‌ها در میان مردم شود. رسانه‌ها از زبان مردم و به زبان مردم حرف مى‌زنندو این تنها بخشى از رموز نفوذ اجتماعى آنان است. لذا ایراد بر سر نحوه برقرارى ارتباط میان دولت اصولگرا و رسانه‌هاست. رسانه در بهترین حالت محملى براى انتقال پیام‌هاى اجتماعى است. تولید پیام را باید در جاى دیگرى جستجو کرد. رسانه‌ها به دلیل روزمرگى و حجم سنگین پیام‌هاى روزانه تنها فرصت مى‌کنند به این پیام‌ها جهت دهند. روزانه هزاران پیام در جامعه تولید مى‌شود و رسانه تنها خود را موظف مى‌داند که پیام‌ها را مبتنى بر امیال صاحبان رسانه انعکاس دهد. لذا به نظر مى‌رسد که دولت باید نبض تولید پیام را در دست بگیرد. برون‌دادهاى خام دولت براى تبدیل شدن به یک پیام خواه ناخواه در یک فرآیند بازسازى قرار مى‌گیرند و چه بهتر است که خود دولت داده‌هاى خام رابه شکل پیام منعکس کند. به عنوان مثال اگر آمارى از تبعات زیست محیطى سهمیه‌بندى بنزین در ارگان‌هاى مختلف تهیه ‌شود، این آمار به صورت خام هیچ ارزش تبلیغاتى براى دولت نخواهد داشت. زمانى که داده‌هاى زیست محیطى تدوین شود و به شکل یک پیام از زبان سخنگوى هیئت دولت منتشر شود آنگاه مى‌توان مدعى اطلاع رسانى مناسب و صحیح به مردم شد. در مقوله سهام عدالت که ظرفیت تبلیغاتى بالایى دارد و چندین وزارتخانه در دولت درگیر این امر هستند تا این اواخر بسیارى از مردم و حتى روزنامه نگاران نمى‌دانستند که سهامى که به هر فرد واگذار مى‌شود به لحاظ قیمتى چه ارزشى دارد. در دوره خاتمى مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهورى مبتنى بر منویات سیاسى واجتماعى دولت بخشى از وظیفه تولید پیام را عهده‌دار بود. شاید این مرکز در جریان سازى رسانه‌اى یکى از موفق‌ترین‌هاى دولت خاتمى بود. اما در اینکه امروز این مرکز چه نقشى در تولید پیام براى دولت احمدى‌نژاد دارد، جاى سوال بسیار است. به هرحال دولت نهم باید سیاست رسانه‌اى خود را بازسازى کند زیرا رسانه‌ها تشنه پیام هستند و نمى‌توان رسانه‌ها را دولت گریز قلمداد کرد. اما در عین حال برخى از کارشناسان معتقدند مهمترین دلیل ضعف رسانه اى در جریان اصولگرا به تلقى آنان از “رسانه” و عدم آشنایى نخبگان جریان اصولگرا با قدرت و نفوذ واقعى رسانه ها در عصر جدید برمى گردد. نگاه غالب اصولگرایان به رسانه ها، “محدود” است. به این معنى که آنان صرفا براى ارتباط با مخاطبان خاص و محدود (یعنى طیف سنتى -مذهبى ) خود به رسانه روى آورده اند و کمتر به نیازهاى رسانه اى کلیت جامعه توجه مى کنند. نگاه رسانه اى اصولگریان در قبال تحولات یا چالش هاى جامعه غالبا “توجیهی-تاییدی-تبلیغی” و نه “منتقدانه-تحلیلی” است، آگاهان امور ارتباطات مى دانند که در ذات رسانه “ انتقاد” وجود دارد و رسانه هایى که فاقد این وجه باشند، چشم انداز چندان موفقى نخواهند داشت. به هر حال به نظر مى رسد اصولگرایان حداقل در ساحت نظرى باید تکلیف خود را با موضوع رسانه هاى مدرن حل کنند تا در نوبت عمل جریان گسترده و وسیع اصولگرایان با مشکلات ارتباطى روبرو نشوند .

روزنامه اعتماد ملی