آثار و برکات انفاق

هر عمل صالح و نیکویی که انسان انجام می‌دهد علاوه بر پاداش و اجر معنوی نزد خداوند متعال، دارای اثرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نیز در جامعه است. خداوند برای تمامی اعمال صالح انسان پاداش اخروی تعیین نموده است چرا که این اعمال، در جامعه و در هدف خدمت به مردم انجام گرفته و نتایج مثبت و ارزنده ای را در جامعه خواهد داشت، به همان نحو که اعمال و رذایل اخلاقی تاثیر منفی و نامناسب را در افراد دارد. یکی از این اعمال نیکو که دارای آثار و نتایج گوناگون و قابل بررسی در اجتماع انسان هاست، انفاق و بخشش دارایی‌ها و اموال مادی و غیر مادی افراد جهت تامین و رفع نیاز‌های فقرا و محرومان جامعه است. انفاق از جمله اعمالی است که قران برای آن اثرات و نتایج شایسته ارزنده ای را ذکر نموده و انسان‌های توانمند را به انجام آن دعوت نموده است. انفاق دارای اثرات فراوانی در زمینه‌های معنوی، فردی و اجتماعی است.
انفاق دارای آثار معنوی ای چون پاداش بزرگ، آرامش روحی، کفاره گناهان و آمرزش الهی و زمینه ساز انفاق نماز است. پاداش بذل مال در راه خدا، بس بزرگ و سنگین است، بخصوص زمانی که فرد با نیت خالص و آگاهانه کار و عمل صالحی را انجام دهد. خداوند کسانی را که اموال خویش را در راه او انفاق می‌کنند به کسی تشبیه می‌کند که بذری بکارد و از آن هفتصد دانه برداشت نماید: «مثل الّذین ینفقون اموالهم فی السبیل الله کمثل حبّه اتبتت سبع فی کلّ سنبلهٍ مائه حبّهٍ و الله یضاعف لمن یشاء». دلیل این تعبیر قرآن این است که انفاق و بخشش اموال در راه خداوند از اعمالی است که نتایج و آثار متعددی را بر جامعه و افراد می‌گذارد. چنان که کاشت یک بذر و برداشت هفتصد دانه از آن که در آیه فوق آمده است نشان می‌دهد که انفاق علاوه بر نتایجی که در زندگی افراد دیگر می‌گذارد، آثار معنوی و مادی خود را نیز شامل زندگی دنیوی و اخروی و خصوصیات اخلاقی فرد انجام دهنده می‌کند. این پاداش بزرگ و سنگین برای انفاق، بویژه با توجه به تعبیر یضاعف در مورد هیچ عمل دیگری در قرآن نیامده است.
پاداش انفاق بسیار زیادتر از دیگر اعمال حسنه است. انفاق، تجارتی پر سود است که گیرنده آن خداست و صدقه ای را که او پذیرد، پیوسته بر ارزش آن افزوده می‌شود. انفاق نوعی تجارت معنوی و دینی است که یک طرف آن فرد انفاق کننده و طرف دیگر آن مردم بهره مند و نیازمند و طرف آخر خداوند متعال است که برای این کار، پاداش و اجر اخروی فراوانی تعیین نموده است، چرا که فردی که در مسیر الهیات و معنویات قدم بردارد و نیتش خدمت به بندگان خدا و انسان‌های نیازمند و ریشه کنی فقر از کل جامعه باشد، باید هم چنین پاداش بزرگ و عظیمی از سوی خداوند داشته باشد.

رسول خدا (ص) می‌فرمایند: «هیچ یک از شما صدقه ای از مال حلال و پاک که خدا جز آن را نمی پذیرد نپردازد مگر خداوند به دست خود بگیرد، حتی اگر دانه خرمایی باشد نزد خدا ارزش می‌کند تا جایی که از کوه بزرگتر می‌شود.»

از پاداش‌های انفاق کنندگان در دنیا، امنیت معنوی و آرامش روحی است. کسی که با عشق، اخلاص و ایمان به وعده‌های الهی مقداری از دارایی خویش را در اختیار محرومان جامعه قرار می‌دهد، به لذتی روحی و آرامشی بس دلنشین دست می‌یابد که دیگر نگرانی از آینده و عذاب وجدان به سراغش نخواهد آمد. انسان از انجام انفاق و بخشش قسمتی از دارایی خود به نیازمندان به حس آرامش و اطمینانی می‌رسد که در هیچ یک از اعمال دیگر نیست. اینکه انسان یک نیاز از احتیاجات جامعه ای را که در آن زندگی می‌کند تامین نماید فرد را به آرامش ذهنی می‌رساند.

از آثار انفاق در اه خدا بویژه انفاق پنهانی آمرزش گناهان است. فردی که به دور از چشم مردم و به صورت پنهانی عمل صالحی را انجام دهد نیت خالص و قرب الهی خود را به خدا ثابت می‌کند، کار او بدون ریا کاری است و خداوند به خاطر همین نیت خالص و پاک او، گناهانش را آمرزیده و او را پاک می‌نماید. از این رو، آمرزش بخشی از گناهان که مقدار آن بستگی به میزان انفاق و اخلاص فرد دارد، از اثرات معنوی انفاق است.

انفاق مایه روح و جان آدمی و رشد فضایل و کمالات نفسانی است. خداوند خطاب به پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «از دارایی هایشان صدقه بگیر تا آنان را پاک و منزه سازی و برایشان دعا کن». با این عمل، بند‌های وابستگی آدمی به جهان ماده، یک به یک گسسته و زمینه پرواز به سوی ملکوت و اوج گرفتن به قله کمالات فراهم می‌شود. زمانی که انسان بخشی از دارایی‌های خود را در راه خدا ببخشد، انسان به صفات نیکو و ارزنده، خود سازی و نوعی تزکیه نفس دست می‌یابد.

اثر دیگر انفاق، آسان شدن دشواری‌های راه تکامل است. قرآن کریم می‌فرماید: بذل مال توام با پرهیز کاری و باور به وعده‌های الهی، دشواری‌های مسیر را هموار می‌سازد و در حقیقت زمینه ساز نوعی امداد غیبی و توفیق الهی می‌شود: «فامّا من اعطی واتّقی و صدّق بالحسنی فسنیسّره للیسری». اگر انسان در مسیر الهی قدم بردارد خداوند علاوه بر پاداش اخروی، اجر دنیوی نیز به او می‌دهد، مشکلات و سختی هایی که در زندگی برایش پیش می‌آید را حل نموده و کارها را برایش آسان می‌کند. در مسائل زندگی صبر و تحملش را زیاد کرده و امورات زندگی او را با امداد‌های غیبی همراه می‌سازد. نماز، بارز ترین مظهر پیوند با خالق و زکات و انفاق روشن ترین راه پیوند با خلق است. در قرآن کریم، 30 بار واژه زکات ذکر شده که 27 مورد آن همراه با نماز است. این تقارن معنا دار، بیان کننده نکاتی است؛ در جامعه اسلامی، معنویت و مادیت باید حضور داشته باشند، چرا که تشریع در اسلام با تکوین و فطرت هماهنگ است و بدون ابزار مادی، نیل به کمالات معنوی ناممکن است و مهم تر اینکه پرداخت زکات، زمینه ساز اقامه نماز در جامعه است؛ چرا که در بستر فقر، دینمداری متزلزل است و نیازمندی مادی، زمینه ساز فقر معنوی می‌شود. از این رو حضرت رضا (ع) می‌فرمایند: «همانا خداوند به سه چیز در کنار سه چیز فرمان داد: به نماز همراه زکات، پس هر کس نماز گزارد ولی زکات نپردازد، نمازش پذیرفته نخواهد شد.»