كلمات كليدي : قرآن پژوهي، آل داود، شكر نعمت، ذريه داود، حكم
نویسنده : علی محمودی
واژه آل داود از دو کلمه تشکیل شده است:
1- آل: این واژه مقلوب لفظی اهل می‌باشد[1] و اهل به کسانی گفته می‌شود که نسبی یا دینی یا چیزی همانند آن، آنها را با یکدیگر جمع و مربوط کند.[2] "آل" به شریف‌تر و با فضیلت‌ترها اضافه می‌شود مثل آل الله، ولی اهل اضافه شدنش کلی و عمومی است.[3]
2- داود: در لغت کلمه "داود" به معنی محبوب می‌باشد و در اصطلاح نام یکی از پیامبران بنی اسرائیل است که در بیت لحم متولد شد و به جای شائول، پادشاه اسرائیل گردید.[4] آل داود یکی از اعلام قرآنی است و عنوانی می‌باشد برای خاندان داود بن اشعیا (ع).[5]
یاد کردن قرآن از آل داود:
عنوان آل داود تنها یک بار در قرآن آمده است، قرآن برای داود (ع) و فرزندش سلیمان (ع) نعمات و مواهبی ذکر می‌کند؛ هم‌آواز شدن کوه‌ها و پرندگان در تسبیح با داود و آموزش نرم کردن آهن و ساختن زره به وی، مسخر کردن باد بر سلیمان و روان ساختن چشمه مس مذاب (ذوب کردن مس) و کارگزاری جنیان بر وی از جمله این مواهب می‌باشد.[6] بعد از ذکر
این نعمتها خطاب به آل داود می‌فرماید:
«.. اعْمَلُوا آلَ دَاوُودَ شُکْرًا وَقَلِیلٌ مِّنْ عِبَادِیَ الشَّکُورُ »[7]
«... (و به آنان گفتیم)، ای آل داود، شکر (این همه نعت را) به جا آورید، ولی عده کمی از بندگان من شکر گذارند »
با توجه به گوناگونی معنای آل و سیاق برخی از آیات و قراین موجود در آنها، وجوهی برای آل داود برشمرده‌اند:
1- خانواده، فرزندان و همسران داود؛ (نماز را بر ایشان تقسیم کرده بود که هر ساعتی از شبانه‌روز یکی از آنها در محراب مشغول عبادت می‌شد).
2- خود داود؛ با توجه به آیه 248 سوره بقره.
3- فقط فرزندان داود که به نقلی 19 تن بوده‌اند؛ (شاید از عهد عتیق متاثر باشد که برای داود 19 پسر ذکر کرده‌اند).
4- سلیمان (ع) (علت جمع آوردن فعل اعلموا برای تعظیم و تکریم سلیمان است،[8] به صورت ذکر عام و اراده خاص بیان شده).
5- افرادی از خاندان و امت داود که شکرگزاری می‌کنند.
6- 80 مرد و 70 زن که همواره در حال عبادت بودند.[9]
منظور از شکرگزاری، تنها شکر با زبان نیست، چون این مسأله مشکلی نیست که عاملان به آن کم و قلیل بوده باشند، بلکه منظور شکر در عمل است، یعنی استفاده از مواهب در مسیر اهدافی که به خاطر آن آفریده شده‌اند و این تعبیر برای بیان عظمت این گروه می‌باشد.[10] (لازم به توضیح است که شکر حقیقی می‌تواند هم در عمل و هم در زبان نمود داشته باشد و حقیقت شکر بکارگیری نعمات است در مسیر کمال و یاد کردن صاحب نعمت است در همه حال) دستور شکرگذاری شاید هم به خاطر کم بودن تعداد شکرگزاران بوده، تا با این دستور عده ایشان زیادتر شود.[11]
ذریه داود (ع):
به دلیل نزدیک بودن معنای ذریه و آل به ذریه داود (ع) که در قرآن در ضمن ذریه دیگر پیامبران آمده، اشاره‌ای می‌کنیم. در سوره انعام آیات 84 تا 86 نام تعدادی از پیامبران آمده است که در میان ایشان، نام
حضرت داود (ع) هم به چشم می‌خورد در ادامه می‌فرماید:
«وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّیَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَیْنَاهُمْ وَهَدَیْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ »[12]
«و از پدران و فرزندان و برادران آنها (افرادی را برتری دادیم) و برگزیدیم و به راه راست هدایت نمودیم »
و در آیه 89 همین سوره می‌فرماید:
« أُوْلَـئِکَ الَّذِینَ آتَیْنَاهُمُ الْکِتَابَ وَالْحُکْمَ وَالنُّبُوَّةَ »
«آنها کسانی هستند که کتاب و حکم و نبوت به آنها دادیم...»
برخی از مفسران احتمال داده‌اند، داود و سلیمان از جمله پیامبرانی بوده‌اند که علاوه بر مقام نبوت و رسالت دارای حکومت و زمامداری نیز بوده‌اند و در زمان حکومت خود بر مردم نیکی‌های فراوان نمودند.[13] حکم را به عقل و فهم، مقام داوری، حکومت و زمامداری معنا کرده‌اند.[14]
داوری آل داود:
داوری آل داود نیز همچون حکمت ایشان در روایات متعددی مورد توجه قرار گرفته، براساس این روایات، امام حسین (ع) و حضرت سجاد (ع) و امام صادق (ع) می‌فرمایند: «ما مانند آل داود قضاوت می‌کنیم».[15]