خشم و غضب
قال الامام الحسن العسکری (ع) :« الغضبُ مفتاحُ کلّ شرّ »(تحف العقول، ابن شعبه حرانی)
پیامبر گرامی اسلام (ص) می‌فرمایند :
« الغضبُ یُفسد الایمانَ کما یُفسد الخلُّ العسلَ»[1]
خشم و غضب ایمان را از بین می‌برد همانگونه که سرکه عسل را از بین می‌برد.
غضب یکی از صفاتی است که در درون همه انسانها به ودیعه گذاشته شده است؛ که می‌تواند منفی یا مثبت باشد. خشم و غضب مؤمنین جز به‌خاطر خدا و ارزش‌های الهی بروز نمی‌کند.[2]
خداوند در قرآن درباره مؤمنین می‌فرماید:
«أشدّاءُ علی الکفّار رحماءُ بینهم[3]»
مؤمنین کسانی هستند که نسبت به دشمنان شدید و با یکدیگر بسیار مهربان می‌باشند.
غضب شعله‌ای است که از آتش برافروخته جهنم گرفته شده است؛ تنها با این تفاوت که این آتش فقط بر دلها، افروخته شده و همچون آتش زیر خاکستر در درون دل عمل می‌کند و تکبّر مدفون در وجود، خشم و غضب را از قلوب ستمگران لجوج ظاهر می‌کند.
آنچه در مورد غضب مورد نکوهش است افراط و تفریط در آن است. خشم و غضب باید در کنترل عقل انسان و دین باشد. در جایی که خشم و غضب لازم است انسان خشمگین شود و در جایی که حلم لازم است انسان بتواند حلیم باشد و لذا خدای تعالی می‌فرماید :
« والکاظمین الغیظ »
و آنها که خشم وغضب خود را فرو می‌برند.
در حالی که اگر نداشتن خشم و غضب پسندیده بود، می‌بایست بفرماید : والفاقدین الغیظ ؛ آنهایی که هیچ خشم و غضبی ندارند.[4]
بنابراین مطلوب این است که خشم و غضب در اختیار انسان باشد.
حضرت علی (ع) می‌فرمایند :
«مَن غلب علیه غضبُه و شهوتُه فهو فی حیّز البهائم[5]»
کسی که غضب و شهوتش بر او غلبه کند در شمار حیوانات به حساب می‌آید.
اما در جایی که انسان باید به‌خاطر خدا و ارزش‌های الهی غضب کند سکوت کردن و بی‌تفاوت بودن بی‌معنا است. حضرت علی (ع) درباره ارزش خشم و غضب در راه خدا می‌فرماید :
« من أحدَّ سنان الغضب لله قوی علی قتل أشدّاء الباطل »
آن کس که دندان خشم در راه خدا بر هم فشارد، بر کشتن باطل‌گرایان، توانمند گردد.[6]
پی نوشت:
-
[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ج2 ص303
-
[2]. شبّر، سید عبدالله، اخلاق، ترجمه محمدرضا جباران، قم، انتشارات هجرت، چاپ پنجم، 1379هش، ص246
-
-
[4]. شبر، سید عبد الله، اخلاق، ص249
-
[5]. آمدی، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غررالحکم و دررالکلم، مصطفی درایتی و حسین درایتی، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ دوم، 1378هش، حدیث 6874
-
[6]. نهج البلاغه، محمد دشتی، نشر لقمان، چاپ سوم، 1379هش، حکمت 174