دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

حکمت 43 نهج البلاغه : ارزش پشيمانى و زشتى غرور زدگى

حکمت 43 نهج البلاغه موضوع "ارزش پشيمانى و زشتى غرور زدگى" را بررسی می کند.
No image
حکمت 43 نهج البلاغه : ارزش پشيمانى و زشتى غرور زدگى

متن اصلی حکمت 43 نهج البلاغه

موضوع حکمت 43 نهج البلاغه

ترجمه مرحوم فیض

ترجمه مرحوم شهیدی

شرح ابن میثم

ترجمه شرح ابن میثم

شرح مرحوم مغنیه

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

شرح لاهیجی

شرح ابن ابی الحدید

شرح نهج البلاغه منظوم

متن اصلی حکمت 43 نهج البلاغه

43 وَ قَالَ عليه السلام سَيِّئَةٌ تَسُوءُكَ خَيْرٌ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ حَسَنَةٍ تُعْجِبُكَ

موضوع حکمت 43 نهج البلاغه

ارزش پشيمانى و زشتى غرور زدگى

(اخلاقى)

ترجمه مرحوم فیض

43- امام عليه السّلام (در نكوهش خود بينى) فرموده است

1- سيّئه و بدى كه ترا اندوهگين سازد (مانند دروغى كه بگوئى و پشيمان شوى كه چرا گفتى) نزد خدا بهتر است از حسنه و خوبى (مانند نماز خواندن يا روزه گرفتن) كه ترا بخود بينى و سرفرازى وادارد (زيرا پشيمانى گناه را برطرف مى نمايد و خود بينى در حسنه گناهى است كه آنرا تباه مى گرداند).

( ترجمه وشرح نهج البلاغه(فيض الاسلام)، ج 6 ص 1110)

ترجمه مرحوم شهیدی

46 [و فرمود:] گناهى كه تو را زشت نمايد نزد خدا بهتر است از كار نيكى كه پسندت آيد.

( ترجمه مرحوم شهیدی، ص 369)

شرح ابن میثم

39- و قال عليه السّلام:

سَيِّئَةٌ تَسُوءُكَ خَيْرٌ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ حَسَنَةٍ تُعْجِبُكَ

المعنى

أراد بالسيّئة الّتي تسوءه كذنب يصدر عنه فيندم عليه و يحزن لفعله، و بالحسنة الّتي تعجبه كصلاة أو صدقه يحصل بها إعجاب. فأمّا أنّ تلك السيّئة خير عند اللّه من هذه الحسنة فلأنّ الندم المعاقب للسيّئة ماح لها و الحسنة المستعقبة للعجب مع إحباطها به يكون لها أثر هو سيّئة و رذيلة تسوّد لوح النفس فكانت السيّئة أهون فكانت خيرا عند اللّه.

( شرح ابن میثم، ج 5 ص 267)

ترجمه شرح ابن میثم

39- امام (ع) فرمود:

سَيِّئَةٌ تَسُوءُكَ خَيْرٌ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ حَسَنَةٍ تُعْجِبُكَ

ترجمه

«بدى و گناهى كه تو را غمگين سازد، نزد خدا بهتر از عمل نيكى است كه تو را به خودبينى وادارد».

شرح

مقصود امام (ع) از بدى و گناهى كه تو را غمگين سازد، عملى مانند گناهى است كه از انسان سر مى زند، در نتيجه او پشيمان شده و نسبت به انجام آن كار غمگين مى شود، و مقصود از عمل نيك كه انسان را به خودبينى وادارد، امثال نماز، و يا صدقه اى است كه بدان وسيله خودبينى و غرور حاصل مى شود. اما اين كه چنان گناه و بدى در نزد خدا بهتر از اين نيكى است، از آن رو است كه پشيمانى كه به دنبال بدى مى آيد گناه را از بين مى برد، در صورتى كه آن خوبى كه در پى آن خودخواهى است با نابودسازى و محو كردن نيكى داراى اثر بد و پستى است كه صفحه دل را سياه مى سازد، بنا بر اين آن بدى سهلتر و در نزد خدا بهتر است.

( ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 451 و 452)

شرح مرحوم مغنیه

45- سيّئة تسوءك خير عند اللّه من حسنة تعجبك.

المعنى

كل منا يخطى ء و يسي ء، و العصمة لأهلها.. و الفرق ان بعض الأفراد يصر على الخطأ بعد بيانه، و يرفض النقد، بل يزداد إصرارا اذا نبه الى خطئه و إساءته.. و ليس شك في انه مجنون، قال الإمام: «الحدة ضرب من الجنون، لأن صاحبها يندم، فإن لم يندم فجنونه مستحكم». و قال أيضا: أشد الذنوب ما استهان به صاحبه». و المنصف العاقل يجابه الواقع بصمود و شجاعة، و يعترف بالخطأ، و يصدق مع نفسه و مع الآخرين. و بهذا تصير سيئته من الحسنات، قال سبحانه عن التوابين: فَأُوْلئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ- 70 الفرقان. و قال رسول اللّه (ص): «من رأى أنه مسي ء فهو محسن» و العكس صحيح أي: من رأى انه محسن فهو مسي ء، لأنه أفسد إحسانه بالعجب و التيه. و رب كلمة أفسدت الإيمان و قوضته من الأساس.

( فی ضلال نهج البلاغه، ج 4 ص 245)

شرح شیخ عباس قمی

139- سيّئة تسوءك خير [عند اللّه ] من حسنة تعجبك. لأنّ السيئة الّتي تسوءه مستلزمة للندم و التوبة عليها، و التوبة ماح لها، مع أنّ التوبة و الرجوع إلى اللّه تعالى فضيلة ندب الشارع لها بخلاف الحسنة المستعقبة للعجب.

( 119)

شرح منهاج البراعة خویی

الثالثة و الاربعون من حكمه عليه السّلام

(43) و قال عليه السّلام: سيّئة تسوءك خير عند اللَّه من حسنة تعجبك.

اللغة

(السيّي ء) القبيح يقال هو سيّي ء الظنّ أى لا يظنّ خيرا في النّاس، السّيئة ج: سيّئات مؤنث السيّي ء، نقيض الحسنة: الخطيئة- المنجد.

الاعراب

تسوءك جملة فعلية صفة لسيئة جوزت الابتداء بها.

المعنى

كلّ عمل يصدر من الفاعل المختار يبدأ من شعور قلبى يدعو إليه، و يتعقّب بوجدان باطني يترتّب عليه، و إنّما يوزن هذا العمل بهذا الشّعور الّذي دعا إليه و بهذا الوجدان الّذي ترتّب عليه، فمن استشعر تعظيم رجل فعمل عليه يعدّ فعله تعظيما و إن أخطأ في أداء الصنيعة أو كيفيّة الصنيعة، و من أهان رجلا ثمّ ندم و أعذر بجبران هذا التأثر الوجدانى سوء عمله، فمن ارتكب سيئة بداعى شهوته أو طمعه ثمّ تأثر من عمل نفسه و استاء به فكانه ندم و طلب العذر و العفو فتدارك سوء فعله و من دخله العجب من حسنة أتى بها و رأى فيها نفسه فقد أزال إخلاصه و عمله للّه تعالى فكأنّه استرجع عمله من اللَّه و حوّله إلى نفسه الشيطانيّة و أبطله.

الترجمة

گناهت كه تو را بد آيد، به از كار نيكت كه خودبينى فزايد.

  • گناهي كه كردارش آزاردت به از كار نيكى كه عجب آردت

( منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه(الخوئی) ج 21 ص 84 و 85)

شرح لاهیجی

(67) و قال عليه السّلام سيّئة تسؤك خير عند اللّه من حسنة تعجبك يعنى و گفت (- ع- ) كه كار بدى كه تو را بد حال و نادم گرداند بهتر است از كار نيكى كه تو را خوشحال گرداند و بعجب و كبر بيندازد

( شرح نهج البلاغه (لاهیجی) ص 296)

شرح ابن ابی الحدید

44: سَيِّئَةٌ تَسُوءُكَ خَيْرٌ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ حَسَنَةٍ تُعْجِبُكَ هذا حق- لأن الإنسان إذا وقع منه القبيح ثم ساءه ذلك- و ندم عليه و تاب حقيقة التوبة كفرت توبته معصيته- فسقط ما كان يستحقه من العقاب و حصل له ثواب التوبة- و أما من فعل واجبا و استحق به ثوابا- ثم خامره الإعجاب بنفسه و الإدلال على الله تعالى بعلمه- و التيه على الناس بعبادته و اجتهاده- فإنه يكون قد أحبط ثواب عبادته- بما شفعها من القبيح الذي أتاه- و هو العجب و التيه و الإدلال على الله تعالى- فيعود لا مثابا و لا معاقبا لأنه يتكافأ الاستحقاقان- . و لا ريب أن من حصل له ثواب التوبة- و سقط عنه عقاب المعصية- خير ممن خرج من الأمرين كفافا لا عليه و لا له

( شرح نهج البلاغة(ابن أبي الحديد)، ج 18 ، صفحه ى 174)

شرح نهج البلاغه منظوم

[43] و قال عليه السّلام:

سيّئة تسوئك خير عند اللّه من حسنة تعجبك.

ترجمه

زشت كارى كه تو را ناخوش افتد و پشيمانت سازد به از كارى كه تو را خوش آيد و مغرورت سازد.

نظم

  • گهى گر كار زشتى زد ز تو سركه شد قلبت از آن تار و مكدّر
  • بدان آن بهتر از آن كار نيكو استكز آن بر كبر و خودخواهى ترا رواست
  • بسا افتد كه از كارى خوش و نيك شود انسان بكبر و عجب نزديك
  • بكار نيك خود گرديده مغرورشود هر زشتكاريش از نظر دور
  • براى توبه رو بر حق نيارد بخاك از ديدگان اشكى نبارد
  • بعكس ارشد ز كار زشت دلتنگز بيم كيفرش پرّد ز رخ رنگ
  • ز بستر يك شبى بر پاى خيزد بسر خاك و بدامان آب ريزد
  • ز يك كار او چو راه توبه پويدچهل ساله گنه را پاك شويد
  • بسا زاهد ز جام زهد سرمست كه از عجب و ريا شد حالشان پست
  • بسا سارق كه درگاه سحرگاه بمسجد زد ز گنج شاه خرگاه

( شرح نهج البلاغه منظوم، ج 9 ص55و56)

منبع:پژوهه تبلیغ

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

وفای به عهد

وفای به عهد

امام علی(ع): هيچ‏ يك‏ از فرائض‏ و دستورات خداوند عزّوجلّ، همچون ارج نهادن به وفاي عهد نيست كه مردم- با تمام اختلافاتي كه در خواسته‏ها و عقائدشان مي‏باشد- در رعايت آن متّفق و هم آواز باشند
نفاق

نفاق

اميرالمؤمنين علي (ع):«از نفاق دوري كن، به درستي كه فرد دو رو نزد خداوند متعال داراي جايگاه و منزلت نيست.»
مشورت کردن

مشورت کردن

حضرت علي (ع) فرمودند: بر خردمند لازم است كه نظر خردمندان را بر نظر خويش بيفزايد و دانش‏هاي‏ حكيمان را نيز به دانش خود ضميمه كند
مدارا

مدارا

امام علی(ع): بدان كه بس از ایمان به خدای بزرگ، رأس خردمندی مدارا کردن با مردم است و کسی که با مردم به نیکی معاشرت نکند، خیری در او نیست.
گریه بر سیدالشهداء

گریه بر سیدالشهداء

امام رضا(ع): گریه کنندگان باید بر کسی همچون حسین علیه السلام گریه کنند، چرا که گریستن برای او، گناهان بزرگ را فرو میریزد

پر بازدیدترین ها

قال الامام الباقر (ع): «مَنْ قُسمَ لَهُ الْخُرْقُ حَُجبَ عَنْهُ الإِیمانُ»

قال الامام الباقر (ع): «مَنْ قُسمَ لَهُ الْخُرْقُ حَُجبَ عَنْهُ الإِیمانُ»

امام باقر (ع) فرمودند:‌ «بدخویی نصیب هر که شد، ایمان از او پوشیده ماند [دور شد].»
تواضع و فروتنی

تواضع و فروتنی

پیامبر اکرم(ص): فروتنی جز بر سربلندی بنده نیفزاید، پس تواضع کنید، خدایتان شما را رحمت کند
گریه بر سیدالشهداء

گریه بر سیدالشهداء

امام رضا(ع): گریه کنندگان باید بر کسی همچون حسین علیه السلام گریه کنند، چرا که گریستن برای او، گناهان بزرگ را فرو میریزد
تمسخر

تمسخر

پیامبر اکرم(ص): خدای عزوجل سه چیز را در سه چیز مخفی کرده است:... ولی خود را در میان خلق خویش مخفی داشته است... بنابراین مبادا هیچ یک از شماها احدی از بندگان خدا را کوچک شمرد، زیرا نمیداند کدام یک از آنها ولی خدا است.
حسادت

حسادت

امام صادق(ع): ریشه حسد کوری و تاریکی قلب همراه با انکار فضل پروردگار متعال است و این دو صفت دو بال کفر به خدا هستند.
Powered by TayaCMS