بحث ما دربارة نامه های امام حسین(ع)بود. یکی از آن نامه ها، نامه ای است که امام آن را از کربلا به برادرش محمد حنفیه نوشته است، این نامه هم در بحار آمده، هم در تاریخ طبری و هم در جاهای دیگر. امام در این نامه دو جمله بیشتر نیاورده:«فَکَأنّ الدُّنیا لَمْ تَکُنْ وَکَأنّ الآخِرَهَ لَمْ تَزَلْ»من فرض می کنم که از ابتدا دنیایی نبوده و از اول برای ما آخرت و قیامت بوده است. این نامة دو جمله ای چه می خواهد بگوید؟ در واقع این نامه می خواهد جهان بینی یک انسان را نسبت به دنیا و آخرت بیان کند، و این که این دنیا معبر است، مزرعه است و موقّت است.
اگر انسان نگاهی به تاریخ بکند می بیند که چقدر افراد، شخصیت ها و بزرگان آمدند و رفتند و دیگر الان در بین جامعه نیستند. اگر کسی از همان ابتدا نگاهش به دنیا نگاه معبر باشد؛ یعنی محل عبور، هیچ گاه به آن دل نمی بندد. مثلاً وقتی شما می خواهید به مشهد بروید در مسیر راه ممکن است از ده شهر دیگر عبور کنید، از داخل ماشین نگاهی به آن شهرها هم مي کنید یا حداکثر ده دقیقه هم توقف می کنید؛ اما هیچ گاه نگاهتان به آن شهرها نگاه محل اقامت نیست، می گویید ما مي خواهیم به مشهد برویم این ها محل عبور است.
پیغمبر خدا(ص) در یک نصیحتی به اباذر می فرماید:
«کُنْ فِی الدُّنیا کَأنَّکَ غَریبٌ وَ کَأَنَکَ عَابِرُ سَبیلٍ»[1]در دنیا نسبت به دنیا مثل مسافرانی باشد که از یک شهری عبور می کنند، نگاهی می کنند و عبور می کنند. هیچ گاه نگاهت، نگاه ماندگار و مستمر نباشد.
در روایت دیگری امیرالمؤمنین(ع) بسیار زیبا فرمودند:
«ألَا وَ إنّ الیَوْمَ الْمِضْمَارَ»- شاید دیگر از این زیباتر نشود ترسیم کرد. فرمود این دنیا میدان آمادگی است، در این مسابقه های فوتبال دیده اید مثلاً اگر قرار است جامی برگزار شود، یا یک مسابقة کشتی بین المللی برگزار شود، شش ماه، یک ماه، سه ماه، چهار ماه قبل، شرکت کنندگان را به جایی می برند که آن ها را آماده کنند، برای این که برای شرکت در آن مسابقه آماده باشند. یا کنکور آزمایشی برگزار می کنند برای این که دانش آموز یاد بگیرد چگونه به سؤال جواب بدهد و تست بزند، و بعد او را به مرحلة امتحان می برند. میدان آمادگی جایی است که انسان خودش را برای ورود به مسابقه مهیا مي کند خودش را گرم می کند.- امیرالمؤمنین(ع) فرمود: این دنیا میدان آمادگی است«وَغَداً السِّباقَ»و قیامت میدان مسابقه است، یک مسابقه همیشگی که هم بازنده دارد و هم برنده، دو حالت دارد نمی شود که هر دو گروه برنده شوند، یکی برنده است و یکی بازنده. فرمود:«وَالسُّبْقَهَ الجَنَّهُ»جایزة کسانی که برنده هستند بهشت است،«وَ الغَایَهَ النَّار»[2] و به کسانی هم که می بازند می گویند بروید آخر جدول، غایت شما جهنم و آتش است. حضرت امیرالمؤمنین(ع) خیلی زیبا تصویر کرده اند، فرمودند: «این دنیا میدان آمادگی است و قیامت میدان مسابقه، برنده ها در بهشت و بازنده ها در جهنم هستند.» حضرت به گونه ای دنیا و آخرت را تشبیه کرده که کاملاً روشن است و به هر کس بگویی متوجه می شود و می فهمد.
حرف های گنهکاران در صحرای محشر
قرآن کریم در سورة زمر آیه 56- خیلی آیات زیبایی است- می فرماید: بعضی ها وقتی وارد صحرای محشر می شوند، می بینند چه خبر است! خیلی از چیزهایی را که قبول نداشتند حالا درست درآمده است. قرآن در سورة زمر می گوید: گنهکاران سه چیز می گویند؛ این ها حرف های مجرمان در صحرای محشر است:«أَن تَقُولَ نَفْسٌ يَا حَسْرَتَى علَى مَا فَرَّطتُ فِي جَنبِ اللَّهِ»سخن اول آن ها این است: می گویند که ما اشتباه کردیم «فرّطْتُ» کوتاهی کردیم، باید بهتر از این کار می کردیم«يَا حَسْرَتَى علَى مَا فَرَّطتُ فِي جَنبِ اللَّهِ»[3] ما حق خدا را ادا نکردیم، وظیفه مان را انجام ندادیم. سخن دوم آن ها این است که می گویند:«أَوْ تَقُولَ لَوْ أَنَّ اللَّهَ هَدَانِي لَكُنتُ مِنَ الْمُتَّقِين»[4]می خواهند تقصیر را گردن دیگری بیاندازند، می گویند: اگر خدا ما را هدایت کرده بود، ما درست می شدیم. چرا این ها به بهشت می روند ولی ما نمی رویم؟ پس معلوم است که خدا می خواسته ما این گونه باشیم. این حرف اشتباهی است؛ چون ما که قائل به جبر نیستیم، ما قائل به اختیاریم. «إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُوراً»[5] چه کسی شما را به زور اینجا آورده؟ چه کسی به زور به شما مي گوید بیا نماز بخوان؟ دین و پذیرش مسائل آن اختیاری است. در این آیه می فرماید: آن ها مي گویند اگر خدا ما را هدایت می کرد ما این گونه نمی شدیم. سخن سوم آن ها این است که می گویند:«لَوْ أَنَّ لِي كَرَّةً»خدایا، این مطلب که با بازنده شده ایم هیچ شکی در آن نیست، حال یا تقصیر ما بوده یا ما کم توفیق بوده ایم، یک درخواستی داریم«لَوْ أَنَّ لِي كَرَّةً»اگر یک بار دیگر ما را به دنیا برگردانی«فَأَكُونَ مِنَ الْمُحْسِنِين»[6] ما انسان های خوبی می شویم؛ چون دیگر اینجا را دیده ایم و برای ما مسجّل شد. اگر ما را برگردانی درست می شویم. خطاب می شود که این درخواست شما دیگر قابل پذیرش نیست، دیگر بازگشتی نیست. هیچ کس دو بار عمر نمی کند، همین عمر است و همین فرصت و همین میزان، و انسان باید از همین فرصت استفاده کند، به قول مولوی که می گوید:
- چون که عمرت برد دیو فاضِحِهبی نمک باشد أعوذ و فاتحه
- حق همی گوید چه آوردی مرااندر این عمری که من دادم تو را
- گوش و هوش و چشم و گوهرهای عرشخرج کردی چه خریدی تو ز فرش
ای انسان چه خریدی؟ چه استفاده کردی؟ باز مولوی داستان دیگری نقل می کند- البته تشبیه است- می گوید: شخصی خواست زمین خودش را بسازد، زمینش را با زمین کناری اشتباه گرفت و مصالح را در زمین کناری ریخت و زمینی که مال او نبود آن را ساخت. انسان این همه زحمت بکشد یک خانه بسازد، بعد به او می گویند آقا قوارة زمین تو اشتباه بوده، شما باید زمین این طرفی را می ساختی، اما آن طرفی را ساختی. حالا صاحب زمین را هم نمی شود راضی کرد، او رضایت نمی دهد. هر چه می گوید باید به او بدهی، اصلاً ممکن است بگوید خانه را خراب کن، من زمینم را می خواهم، چه کسی گفت اینجا را بسازی؟ مولوی می گوید: بعضی ها یک عمر در زمین دیگران خانه می سازند.
- در زمین دیگران خانه مکنکار خود کن کار بیگانه مکن
- کیست بیگانه تن خاکی توکز برای اوست غمناکی تو
می دانی آن زمینی که به اشتباه در آن کار می کنی کیست؟ آن بدن توست. همة عمر را صرف غذا و خوراک کردی؛ اما زمین خودت روح توست، زمین خودت استعداد، انرژی، عقل و غرایز توست. ما دو نوع خود داریم؛ یک خود مادی داریم که همین بدن است و یک خود متعالی داریم؛ یعنی یک سری نیازهایی داریم که مادی نیست و انسان گاهی خودش احساس مي کند که یک چیزهایی او را ارضا نمی کند. پس انسان دو نوع خود دارد.
- در اندرون من خسته دل ندانم کیستکه من خموشم و او در فغان و در غوغاست
گاهی در همان اوجی که چشمت مي گوید نگاه کن، کسی در درونت می گوید نگاه نکن. در همان جایی که زبانت مي گوید این لقمه را بخور، چرب و شیرین است کسی به تو می گوید نخور، این لقمه حرام است. آن کسی که مي گوید نخور آن خود متعالی است و آن که می گوید بخور، خود مادی است؛ چون انسان دو بعدی است، دو بخش دارد.
می گویند پیغمبر گرامی اسلام(ص) در شبی که به معراج رفت، در آنجا درختی را دید که برگ های بعضی از قسمت های آن از آتش است و بعضی از یخ است، و این برگ ها در کنار هم هستند –امر مشکل و بعیدی است که آتش و یخ کنار هم باشند. پیغمبر(ص) از این موضوع سئوال کرد، پاسخ آمد که این تجسم انسان است. انسان هم غریزة شهوت و غضب دارد، و هم حسّ پرستش و بندگی دارد که، خوب و عالی است. یعنی همة این ها با هم جمع شده اند، اصلاً درون خود انسان یک صراط است.
- تا تو تن را چرب و شیرین می دهیگوهر جان را نیابی فربهی
اگر همة حواس متوجه «تن» شد، «جان» چاق و فربه نمی شود. خوب است انسان از نظر عقل، فکر، اندیشه، عبادت، درک و استعداد ها چاق شود. اگر می بینید امام حسین(ع) در مسیری که از مکه به کربلا می رود، و نیز از مسیر مدینه به مکه مکرر از داستان حضرت یحیی(ع) یاد مي کند –امام حسین(ع) بسیار از قصة حضرت یحیی(ع) یاد کرد– دلیل دارد که بعد از این عرض می کنم.
فرزند خلیفة دوم، عبدالله بن عمر در مسیر مکه امام حسین(ع) را دید. این عبدالله بن عمر آدم راحت طلبی بود، از اینکه موقعیتش به خطر بیفتد خیلی می ترسید، عمرش هم طولانی بود. اهل سنت نیز در منابع شان خیلی از زهد او تعریف کرده اند، ولی زهدی که در آن، ارتباط با امام نباشد به درد نمی خورد. داشتن زهدی که امام و پسر پیغمبر(ص) را رها کنی و گوشه گیر شوی به درد نمی خورد. خواجه ربیع –که قبرشان در مشهد است- نقل می کنند که به او (عبدالله بن عمر) گفتند: امام حسین(ع) شهید شده، اظهار تأسف و ناراحتی کرد. مرحوم شهید مطهری می فرماید که گوشة غار و عبادت خوب است، اما وقتی پسر پیغمبر(ع) به کربلا آمد، غار را رها کن، عبادت را رها کن، برو امام حسین(ع) را یاری کن که خود این کار عبادت است. یاری امام حسین(ع) عبادت است.
دین که از سیاست جدا نیست، این ها با هم اند. در دین ما سیاست که در مقابل معنویت نیست. متأسفانه چون سیاسی کاری شده، ما از سیاست هم زده شده ایم. از منبر سیاسی و بحث سیاسی هم خوشمان نمی آید؛ چون سیاست با سیاست زدگی مخلوط شده است. والّا یکی از ویژگی های امام، سیاسی بودن است؛ روایت داریم: «الامام عارفٌ بالسّیاسه» در زیارت جامعة کبیره می خوانیم «وساسه العِبادِ»[7] شما سیاسیون جامعه هستید، شما جامعه را اداره مي کنید. مگر پیغمبر(ص) به سران روم، ایران و یمن نامه ننوشت؟ این یک کار سیاسی است. مگر پیغمبر صلح حدیبیه را امضا نکرد؟ این امضا کردن معاهده یک کار سیاسی است. مگر حضرت زهرا(س) چهل شب، در دفاع از ولایت در خانة مهاجر و انصار نرفت؟ مگر در مسجد، مقابل خلیفة اول و دیگر حاضرین خطبه نخواند؟ اصلاً وصیت حضرت زهرا(س) سیاسی است، چرا گفت قبر من مخفی باشد؟ تنها یک دختر از پیغمبر(ص) باقی مانده، اما می گوید قبر من مخفی باشد، تا دنیا دنیاست بدانند او با بنیان گذاران سقیفه مخالف بوده است.
اصلاً در همین زیارت عاشورا –که یک بعد آن سیاسی است- مگر نمی گویید من از کسی که به قتل حسین(ع) راضی بود برائت می جویم؟ الان هم در دنیا کم نیستند انسان هایی که به قتل امام حسین(ع) راضی هستند، درست است که امام حسین(ع) نیست اما این آقایی که این گونه جوان های فلسطینی را به رگبار می بندد، رهبران فلسطینی را به شهادت می رساند، در اسرائیل جنایت می کند، در بوسنی جنایت مي کند، در عراق جنایت می کند، این فرد اگر در کربلا هم بود امام حسین(ع) را از بین می برد. هر چند موضوع خیلی متفاوت است، بین این شخصیت ها خیلی فاصله است، اما جنایت، جنایت است. انسان کشی، انسان کشی است. آن کسی که در بوسنی و هرزگوین شکم مادر را می درد و طفل را به بیرون پرتاب می کند، این آدم اگر در کربلا هم بود به گلوی علی اصغر تیر می زد. این همان خوی صبُعیت (حیوانیت) است که در دنیای کفر و یهود دیده می شود. شما از آن سوی دنیا بلند می شوی، وارد یک کشور مسلمان می شوی و این گونه امنیت، آزادی، حجاب، عفت و ناموسش را تهدید می کنی! خیلی سخت است که نیروی بیگانه در کشور و منطقة انسان باشد. به چه دلیلی؟ اگر وجود مقدس امام حسین(ع) مي گوید که دنبال من بیایید و مرا یاری کنید، باید برخیزد و امام را یاری کند، و در کنار امام حسین(ع) خون بدهد.
عبدالله ابن عمر امام حسین(ع) را در مکه دید، به امام عرض کرد که آقا من از جدً شما، رسول خدا(ص) شنیدم که فرمود: شما به شهادت می رسید«إنّکَ مَقتُول»خودش می گوید از پیغمبر(ص) شنیدم –حالا خوب است که خودت از لب های پیغمبر(ص) شنیدی- پیغمبر(ص) فرمود که حسین(ع) شهید می شود.
امام حسین(ع) فرمود: عبدالله بن عمر حالا خودت چه می کنی؟ مرا یاری می کنی یا نه؟ عرض کرد: آقا من دیده ام پیغمبر(ص) گاهی سینة شما را می بوسید، گاهی صورت و گلوی شما را می بوسید، اگر ممکن است پیراهنتان را بالا بزنید که من سینة شما را ببوسم؛ چون جای بوسة پیغمبر(ص) است. خوب، امام پیراهن را بالا زد، و او سینة امام را هم بوسید. امام گفت: حالا چه مي کنی؟ فرمود: «اتق الله یا اباعبدالرحمن و لاتدعن نصرتی»[8] نصرت ما را رها نکن، ما را یاری کن. اما او امام را یاری نکرد و به کربلا نیامد. او از کسانی است که ایستاد و شنوندة قضایا بود، و بعد هم با حجاج ابن یوسف ثقفی بیعت کرد.
عرض من اینجاست که امام حسین(ع) به او فرمود: عبدالله بن عمر از پستی دنیا همین قدر بس که حضرت یحیای پیغمبر(ع) را سر بریدند، سرش را در طشت گذاشتند، پیش سلطان ستمگر آوردند. امام حسین(ع) قصة یحیی را چند بار در راه متذکّر شد.
یکی دیگر از ملاقات های امام حسین(ع)ملاقات با عبدالله بن مطیع است. او هم کسی بود که یک منطقه ای داشت، که در آن چاه آب و کشاورزی داشت. وقتی امام حسین(ع)به او رسید، به آن حضرت سلامی عرض کرد و گفت: شما فرزند پیغمبر(ص) هستید، شما فرزند امیرالمؤمنین(ع) هستید، آقا کجا می روید؟ امام فرمود: کوفه. عرض کرد من یک خواهشی دارم، به کوفه نروید، آن ها شما را یاری نمی کنند. چاهی که داشت چون خشکسالی بود آبش کم شده بود، گفت: آقا ممکن است دعا کنید آب چاه زیاد شود؟ امام مقداری از این آب را گرفت مزمزه کرد و برگرداند. امام است وجودش تبرک است، زیارتگاهش، قبرش، خاکش تبرک است. آب چاه بالا آمد؛ یعنی این معجزه را هم از امام دید که با این حرکت امام آب چاهش افزایش پیدا کرد، ولی امام را یاری نکرد.[9] این ها انسان های کم توفیقی بودند؛ عبدالله بن مطیع، عبدالله ابن عمر، عبیدالله حرّ جوفی و خیلی از کسانی که امام در مسیر راه از آن ها درخواست یاری کرد. امام از بعضی ها درخواست نکرد که آن حساب دیگری دارد، می گوییم امام به او نگفته است، اما امام به بعضی ها فرمود بیائید. وقتی امام می گوید بیا تکلیف آور است و فردای قیامت حجت برای او تمام شده است.
امام حسین(ع) در این نامه ای که به برادرش محمد حنفیه نوشته –بعضی ها گفته اند این نامه ششم محرم نوشته شده؛ یعنی احتمالاً بعد از شهادت امام حسین(ع) این نامه به دست محمد حنفیه رسیده است؛ چون امام حسین(ع) دو نامه به محمد حنفیه نوشته است، یکی وصیتنامه اش و دیگری نامه ای است که در ماه محرم در همین روزها نوشته شده است، می گوید: برادرم، بدان«فَکَأنَّ الدُّنیا لَمْ تَکُنْ وَ کَأنَّ الآخِرَهَ لَمْ تَزَل»[10] دنیا ارزشی ندارد و آخرت است که برای ما ارزش دارد و آخرت است که برای ما اصل است. عزیزان! چرا همه ائمة(ع) این قدر راجع به معاد تذکر داده اند؟ نقل کرده اند امام صادق(ع)، بعد از هر نماز عشا، رو به جمعیت می کرد و راجع به معاد تذکر می داد. امیرالمؤمنین(ع) می آمد در بازار فریاد می زد: بازاری ها! می فروشید، می خرید، قیامت را فراموش کرده اید؟ معاد را فراموش کرده اید؟ فریاد می زد«تِلْکَ الدّارُ الآخرَه»و این آیه را در بازار زیاد می خواند: »تِلْكَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُهَا لِلَّذِينَ لَا يُرِيدُونَ عُلُوًّا فِي الْأَرْضِ وَلَا فَسَادًا»[11]در قیامت آرامش برای کسی است که گناه نکند، فساد نکند، تفوّق طلب نباشد. چرا این قدر تذکر می دادند؟
موسی ابن جعفر(ع) دید جنازه ای را دارند دفن مي کنند، ایستاد و به بستگان میت رو کرد و فرمود: آخرت و قیامت شروعش این است، شروع و ورودی آن دالان قبر است، و سالن خروجی از دنیا نیز قبر است. دنیایی که سالن خروجی اش همین یک متر است، چرا بعضی ها توجه ندارند؟ چرا به یاد معاد و مرگ نیستند؟ یاد قیامت غفلت را از بین می برد، نه تنها انسان را سست نمی کند بلکه برعکس، انسان را با اراده می کند، با نشاط مي کند. وقتی شما در اول سال تحصیلی به یک محصل می گویی یاد امتحان باش یعنی چه؟ یعنی تنبلی نکن، بی توجهی نکن، زحمت بکش. آقا برای یک ماه دیگر چک داده اما از اول ماه به او مي گویند آقا حواست به تاریخ چکت باشد! شبی که چک داری فکرش را نکن، صبح نمی توانی جواب بدهی، یک ماه قبل فکر آن را بکن. چرا هر صفحه ای از قرآن را که باز مي کنی دائم می گوید: معاد، معاد، معاد، قیامت؟! چرا هر صفحه ای از قرآن را که باز مي کنی می بینی دائم تذکر معاد و قیامت را می دهند؟ امام سجاد(ع) اشک می ریخت و صدا می زد «الهی عَمَّرنی ما کانَ عُمُری بِذلَهً فِی طاعَتِکَ» خدایا به من عمر بده، اگر عمرم به درد مي خورد و در راه عبادت و بندگی تو می گذرد؛ چون اگر عمر به درد نخورد، وزر و وبال انسان بیشتر می شود «فإذا کانَ عُمری مَرْتَعاً لِلْشَیطَانِ» اگر عمر من چراگاه شیطان است- دیده اید بعضی وقت ها اگر مثلاً ده تا بیست تا بزغاله را در یک باغ یا در یک زمین کشاورزی رها کنند، آن ها در یک گوشه نمی ایستند که علف بخورند، تمام شاخه ها را می شکنند، تمام زمین را لگد مي کنند و همه چیز را از بین می برند؛ چون آزاد هستند و دائم این طرف و آن طرف می روند– امام سجاد(ع) می گوید: «اگر شیطان مثل حیوان و بزغاله ای که روی زمین می افتد و همه جا را خراب می کند، اگر عمر من این چنین چراگاه شیطان هم می شود و اگر قرار است شیطان در عمر من این چنین بچرد و مانور بدهد پس«فأقْبِضْنِی إلَیْک»[12] عمر مرا بگیر.»
اگر امام حسین(ع) مکرر سخن از معاد می کرد و می فرمود: از قیامت بترسید و از معاد بترسید، ایشان می فرمود«اسْتَحْوَذَ عَلَيْهِمُ الشَّيْطَانُ فَأَنسَاهُمْ ذِكْرَ اللَّهِ»[13] شیطان بر شما حاکم شده، عمرتان در دست شیطان افتاده، یاد خدا در زندگی شما فراموش شده، اگر این قدر تذکر می داد علتش این است که هر چه یاد معاد در زندگی انسان قوی تر باشد، ضریب ارتکاب گناه کمتر است.
این محتوای نامة امام حسین(ع) است که من خلاصه ای از آن را خدمت شما عرض کردم. قرآن کریم نیز در آیات متعدد این تذکر را می دهد«مَنْ جاء بِالحَسَنَهِ فَلَهُ خَیْرُ مِنْها وَهُمْ مَنْ فَزَعٍ یَوْمَئِذٍ آمِنونَ»[14] کسانی در قیامت در امنیت هستند که در این دنیا کار نیک انجام بدهند«مَنْ جاء بِالحَسَنَهِ»هر که نیکی کند و کار خوب انجام دهد«فَلَهُ خَیْرُ مِنْها»ما دنیای او را هم خوب قرار می دهیم؛ به او آرامش و اطمینان می دهیم، جزا می دهیم، نعمت می دهیم. اما یک جواب دیگر هم به او مي دهیم،«وَهُمْ»کسانی که کار خوب و حسنات انجام مي دهند،«یَوْمَئذٍ»روز قیامت«مِنْ فَزَعٍ»از فریاد و ناله و ناراحتی «آمِنون» در امان هستند. حیف نیست؟! خدا دارد قول می دهد «آمِنون» امنیت مي دهیم به کسی که کار مثبت و نیک انجام بدهد. «مَنْ عَمِلَ صالِحاً فَلِنَفْسِه»هرکه کار خوب انجام دهد، مال خود اوست«وَمَنْ أَسَاء فَعَلَيْهَا»[15] و اگر بد هم کند مال خود اوست؛ یعنی در واقع تمام اعمال ما منعکس مي شود و برمی گردد. «چون که باید رست تخم بد مکار»، اگر قرار است که ما از اعمالمان نتیجه بگیریم، آن تخمی که برای رویش می کاریم باید تخم خوب باشد.
- از مکافات عمل غافل مشوگندم از گندم بروید جو ز جو
- این جهان کوه است و فعل ما نداسوی ما آید نداها را صدا
- گر چه دیوار افکند سایه درازبازگردد سوی او آن سایه باز
در کوه هر صدایی که ایجاد کنی همان منعکس می شود؛ صدای مرد باشد، بچه باشد بزرگ باشد. خدایا! توفیق توجه بیشتر به معاد و روز قیامت را به همة ما عنایت بفرما.
حجةالاسلام والمسلمین رفیعی