قیامت صغرا

بر اساس آموزه‌های وحیانی قرآن، هر نفسی دو قیامت دارد: قیامت صغرا و قیامت کبرا.

«قیامت صغرای» هر کسی از زمان مرگ آغاز می‌شود. در این زمان هر آنچه کرده را می‌بیند و به حقایق هستی آگاه می‌شود. (ق، آیه 22)

پس از مرگ و چشیدن آن از سوی نفس انسانی، شخص وارد برزخی می‌شود که از جهتی شبیه آخرت و از جهتی شبیه دنیا است؛ در این زمان که حقیقت آشکار شد، اگر انسانی ایمان داشته و عمل صالح کرده باشد، سعادت را در می‌یابد و اگر ایمان نداشته باشد، دیگر نمی‌تواند ایمان بیاورد و خودش را در مکان امن قرار دهد. خداوند می‌فرماید: «آيا جز اين انتظار دارند كه فرشتگان به سويشان بيايند يا پروردگارت بيايد يا برخی از نشانه‌‌هاى پروردگارت بيايد؛ اما روزى كه پاره‌‌اى از نشانه‌هاى پروردگارت پديد آيد، كسى كه قبلاً ايمان نياورده يا خيرى در ايمان آوردن خود به دست نياورده، ايمان آوردنش سود نمى‌بخشد، بگو منتظر باشيد كه ما هم منتظريم». (انعام، آیه 158) از همین روست که ایمان فرعون در هنگام احتضار و مرگ، سودی برایش نداشت، زیرا وارد عالم برزخ شده بود. خداوند می‌فرماید: «و فرزندان اسرائيل را از دريا گذرانديم، پس فرعون و سپاهيانش از روى ستم و تجاوز، آنان را دنبال كردند تا وقتى كه در شرف غرق شدن قرار گرفت، گفت ايمان آوردم كه هيچ معبودى جز آنكه فرزندان اسرائيل به او گرويده‌‌اند نيست و من از تسليم‌شدگانم. آیا اكنون (ایمان می‌آوری) در حالى كه پيش از اين، نافرمانى می‌کردى و از تباهكاران بودى.» (یونس، آیات ۹۰ و 91)

افراد در این زمان می‌خواهند به دنیا برگردند و جبران مافات و از دست‌رفته‌ها کنند؛ ولی خدا می‌فرماید: «تا آنگاه كه مرگ يكى از ايشان فرا رسد مى‌ گويد پروردگارا مرا بازگردان تا شايد من در آنچه وانهاده‌‌ام كار نيكى انجام دهم، نه چنين است؛ اين سخنى است كه او گوينده آن است و پیشاپيش آنان برزخى است تا روزى كه برانگيخته خواهند شد.» (مؤمنون، آیات 99 و ۱۰۰)

بر این اساس درباره مرگ و ورود به عالم برزخ، در روایات از آن به قیامت هر کسی تعبیر شده است: «مَنْ ماتَ فَقَدْ قامَتْ قِيامَتُهُ‌؛ هركس بميرد، قيامتش برپا مى‌شود.» (بحارالانوار، ج 58، ص‌7) پس مرگ و برپایی قیامت کوچک هر کسی به همین سادگی همانند خوابیدن و بیدار شدن است. پیامبر(ص) می‌فرماید: پيامبر فرمود: بى‌گمان سرپرست، به اهل و قومش دروغ نمى‌گويد. سوگند به آن‌ كه مرا مبعوث ‌كرد، همان‌گونه كه مى‌خوابيد، مى‌ميريد؛ و همان طور كه بيدار مى‌شويد، برانگيخته خواهيد شد. (بحارالانوار، همان، ج‌7، ص‌47)

در قیامت صغرا هر کسی پس از بازخواست نکیر و منکر بر اساس ایمان و عمل خودش کیفر و پاداش می‌بیند و در عالم برزخ بهره‌هایی از بهشت یا دوزخ برزخی را خواهد برد؛ در این زمان شخص نمی‌تواند از شفاعت شفاعت کنندگان بهره‌ای برد؛ چنانکه در حدیث امام صادق(ع) است؛ زیرا شفاعت در قیامت صغری و عالم برزخ نیست، بلکه در قیامت کبری است. (الكافى، ج 3، ص 242)

اما قیامت کبرا، قیامت عمومی است و پس از پایان دنیا و جمع شدن آن اتفاق می‌افتد. در آن زمان است که شفاعت ممکن است.