دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

حکمت 13 نهج البلاغه : روش استفاده از نعمتها

حکمت 13 نهج البلاغه به تشریح موضوع "روش استفاده از نعمت‏ها" می پردازد.
No image
حکمت 13 نهج البلاغه : روش استفاده از نعمتها

متن اصلی حکمت 13 نهج البلاغه

موضوع حکمت 13 نهج البلاغه

ترجمه مرحوم فیض

ترجمه مرحوم شهیدی

شرح ابن میثم

ترجمه شرح ابن میثم

شرح مرحوم مغنیه

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

شرح لاهیجی

شرح ابن ابی الحدید

شرح نهج البلاغه منظوم

متن اصلی حکمت 13 نهج البلاغه

13 وَ قَالَ عليه السلام إِذَا وَصَلَتْ إِلَيْكُمْ أَطْرَافُ النِّعَمِ فَلَا تُنَفِّرُوا أَقْصَاهَا بِقِلَّةِ الشُّكْرِ

موضوع حکمت 13 نهج البلاغه

روش استفاده از نعمت ها

(اخلاقى، معنوى)

ترجمه مرحوم فیض

13- امام عليه السّلام (در ترغيب به سپاسگزارى از نعمتهاى خداوند) فرموده است

1- هرگاه نمونه هاى نعمتها بشما رسيد پس باز مانده آنرا با كمى شكر و سپاس دور نسازيد (به اندك نعمتى كه رسيديد سپاسگزارى كنيد تا به بسيارى از آن برسيد، خداوند در قرآن كريم س 14 ى 7 مى فرمايد: وَ إِذْ تَأَذَّنَ، رَبُّكُمْ لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَ لَئِنْ يعنى اگر شكر نعمت بجا آوريد نعمت را براى شما مى افزايم، و اگر ناسپاسى كنيد هر آينه عذاب من سخت است «كه گرفتار آن خواهيد شد»).

( ترجمه وشرح نهج البلاغه(فيض الاسلام)، ج 6 ص 1093 و 1094)

ترجمه مرحوم شهیدی

13 [و فرمود:] چون طليعه نعمتها به شما رسيد، با ناسپاسى دنباله آن را مبريد.

( ترجمه مرحوم شهیدی، ص 362)

شرح ابن میثم

8- و قال عليه السلام

إِذَا وَصَلَتْ إِلَيْكُمْ أَطْرَافُ النِّعَمِ- فَلَا تُنَفِّرُوا أَقْصَاهَا بِقِلَّةِ الشُّكْرِ

المعنى

نبّه على وجوب الشكر على النعمة لغرض دوامها. و نفّر عن قلّته بما يستلزمه من كونه تنفيرا لما يستقبل منها، و استعار لفظ التنفير ملاحظة لشبهها بالطير المتّصل إذا سقط أوّله اتّصل به آخره، و فيه إيماء إلى أنّ دوام الشكر مستلزم لدوامها و كثرتها كقوله تعالى لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ .

( شرح نهج البلاغه ابن میثم ج 5 ص 245و246)

ترجمه شرح ابن میثم

9- امام (ع) فرمود:

إِذَا وَصَلَتْ إِلَيْكُمْ أَطْرَافُ النِّعَمِ- فَلَا تُنَفِّرُوا أَقْصَاهَا بِقِلَّةِ الشُّكْرِ

ترجمه

«كسى كه خويشاوندان نزديك تركش كنند، كسان بسيار دور، به او خواهند رسيد».

شرح

يعنى، خداوند مقدّر كرده و اراده اش بر اين تعلق گرفته است كه براى هر چيزى علّت و سببى قرار دهد تا بدان وسيله و با وجود آن سبب، آن چيز ضرورت پيدا كند. چون اكثر وقتها نزديكترين افراد خاندان و فاميل انسان براى منافع و كارهاى لازم او اقدام مى كنند، در حكمت خداوندى مقرر نشده است كه جز از طريق آنان سودى عايد انسان شود، بناچار اگر آنها وى را ترك گويند و رها سازند، بايد خداوند كسانى را از افراد بسيار دور و بيگانه مقدّر و معيّن كند تا مصالح و كمك و يارى او را عهده دار شوند.

( ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 417 و 418)

شرح مرحوم مغنیه

12- إذا وصلت إليكم أطراف النّعم فلا تنفروا أقصاها بقلّة الشّكر.

المعنى

المراد بأطراف النعم أوائلها أو القليل منها، و بأقصاها نموها و زيادتها، و المعنى ان اللّه سبحانه إذا أحدث لك نعمة فاحفظها و عظّمها بالشكر و التدبير، من أي نوع كانت و تكون، و ان حقرتها و قصرت في حفظها و شكرها سلبها اللّه منك، و حرمك من غيرها. و تقدم في الرسالة 68 قول الإمام: «و استصلح كل نعمة أنعمها اللّه عليك، و لا تضيعن نعمة من نعم اللّه عندك».

و قد منّ سبحانه على المسلمين بدولة كريمة فلم يشكروها بالجهاد و الإخلاص و أضاعوها بالخلافات و اتباع الشهوات، فسيموا الخسف جزاء وفاقا.

( فی ضلال نهج البلاغه، ج 4 ص 224 و 225)

شرح شیخ عباس قمی

6- إذا وصلت إليكم أطراف النّعم فلا تنفّروا أقصاها بقلّة الشكر. استعار لفظ التنفير لشبهها بالطير المتّصل إذا سقط أوّله اتّصل به آخره إن لم ينفّر. و فيه إيماء إلى أنّ دوام الشكر مستلزم لدوامها و كثرتها كقوله تعالى لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ..

( شرح حکم نهج البلاغه، ص 33 و 34)

شرح منهاج البراعة خویی

الثانية عشرة من حكمه عليه السّلام

(12) و قال عليه السّلام: إذا وصلت إليكم أطراف النّعم فلا تنفّروا أقصاها بقلّة الشّكر.

اللغة

(الأطراف) جمع طريف و هو المكتسب من المال حديثا كما في- المنجد- أو جمع طرف و هو الشي ء و منتهى كلّ شي ء كما في- المنجد- و الأوّل أنسب بالمقام.

(النّعمة) جمع نعم و أنعم الحالة الّتي يستلذّها الانسان، و فلان واسع النعمة أي كثير المال- المنجد- .

(نفر) ينفر نفورا الدّابة: جزعت و تباعدت، و نفر ينفر الظّبي: شرد و أبعد- المنجد- .

المعنى

نال المسلمون في عصره نعما لم يسبقوها و لم يكونوا يطمعوا فيها من السيادة و العزّة و الأموال الكثيرة الّتي مادّتها غنائم الجهاد السريع الناجح و الفتوحات الواسعة التي ارسلت إلى المدينة سيلا من طرائف الغنائم من ناحية الفارس و الرّوم و قلّما يصل البائس و الفقير إلى نعمة وافرة إلّا بطر و طغى، و البطر و الطغيان كفران النعمة، و قد شاهد عليه السّلام كيف أثّر هذه الوضعية في روحية المسلمين و شرعت تفسدهم و تغررهم حتى كبار الصحابة أمثال طلحة و زبير و عمرو بن العاص، فخاف عليهم عواقب هذه الغرة و الطغيان الموجب للكفران و زوال النعم، فقد كان عليه السّلام يتوقّع للإسلام نفوذا عاما يشمل البشريّة بأجمعها و يجعلها تخضع لحكومة واحدة عادلة ملؤها الأخلاق الفاضلة و التوحيد و العدل و السلام و الاسلام، و هي النعمة القصوى الّتي ينظر إليها بعينه النافذة، و حذر المسلمون من تنفيرها، و لكن هيهات هيهات و يا أسفا أسفا من هذه الخلافات الّتي نفرت هذه النعم و أبعدتها إلى ظهور الحجّة عجّل اللَّه فرجه.

الترجمة

چون نعمتهاى نورستان در رسند، كم سپاسى نكنيد تا دنبالهايشان برمند.

  • سر نعمت چه در آيد زدرت مى رسد از پس آن بيشترت
  • ناسپاسى مكن رم ندهشبر رك خويش مزن نيشترت

( منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه(الخوئی) ج 21 ص28و29)

شرح لاهیجی

(29) و قال (- ع- ) اذا وصلت اليكم اطراف النّعم فلا تنفّروا اقصاها بقلّة الشّكر يعنى و گفت امير المؤمنين عليه السّلام در هر وقتى كه رسيد بسوى شما كنارها و اوايل نعمتها پس رم مدهيد منتهاى انرا بسبب كمى شكر كردن يعنى باندك نعمتى كه رسيديد بسيار شكر كنيد تا برسيد بمنتهاى نعمت زيرا كه شكر نعمت افزون كند

( شرح نهج البلاغه (لاهیجی) ص 293)

شرح ابن ابی الحدید

14: إِذَا وَصَلَتْ إِلَيْكُمْ أَطْرَافُ النِّعَمِ- فَلَا تُنَفِّرُوا أَقْصَاهَا بِقِلَّةِ الشُّكْرِ قد سبق القول في الشكر- و نحن نذكر هاهنا زيادة على ذلك- . قال بعضهم ما شيبتني السنون- بل شكري من أحتاج أن أشكره- . و قالوا العفاف زينة الفقر و الشكر زينة الغنى- . و قالوا من سعادة المرء أن يضع معروفه عند من يشكره- . و من جيد ما قيل في الشكر قول أبي نواس-

قد قلت للعباس معتذرا من ضعف شكريه و معترفا

أنت امرؤ حملتني نعما

أوهت قوى شكري فقد ضعفا

فإليك مني اليوم معذرة جاءتك بالتصريح منكشفا

لا تسدين إلى عارفة

حتى أقوم بشكر ما سلفا

- . و قال البحتري

فإن أنا لم أشكر لنعماك جاهدا فلا نلت نعمى بعدها توجب الشكرا- .

و قال أيضا

سأجهد في شكري لنعماك إنني أرى الكفر للنعماء ضربا من الكفر

- . و قال ابن أبي طاهر

شكرت عليا بره و بلاءه فقصر بي شكري و إني لجاهد

و ما أنا من شكري عليا بواحد

و لكنه في الفضل و الجود واحد

- و قال أبو الفتح البستي

لا تظنن بي و برك حي أن شكري و شكر غيري موات

أنا أرض و راحتاك سحاب

و الأيادي وبل و شكري نبات

- . و قال أيضا

و خر لما أوليت شكري ساجدا و مثل الذي أوليت يعبده الشكر

- . البحتري

أراك بعين المكتسي ورق الغنى بآلائك اللاتي يعددها الشكر

و يعجبني فقري إليك و لم يكن

ليعجبني لو لا محبتك الفقر

- . آخر

بدأت بمعروف و ثنيت بالرضا و ثلثت بالحسنى و ربعت بالكرم

و باشرت أمري و اعتنيت بحاجتي

و أخرت لا عني و قدمت لي نعم

و صدقت لي ظني و أنجزت موعدي و طبت به نفسا و لم تتبع الندم

فإن نحن كافأنا بشكر فواجب

و إن نحن قصرنا فما الود متهم

( شرح نهج البلاغة(ابن أبي الحديد)، ج 18 ، صفحه ى 116-117)

شرح نهج البلاغه منظوم

[13] و قال عليه السّلام:

اذا وصلت اليكم أطراف النّعم فلا تنفّروا أقصاها بقلّة الشّكر.

ترجمه

هر آن گاه كه اوائل و كناره هاى نعمتها بشما روى آوردند، بواسطه كمى شكر گذارى منتهاى آنها را از خويش دور مسازيد (و شكر نعمت را كامل بجا آريد تا آن نعمت بر شما بيشتر گردد).

نظم

  • چو نعمتهاى يزدان روى آوردادا شكر نعم بايد ز حق كرد
  • چو شكرانه نعم نيكو گذارىهمه نعمت بسوى خويش آرى
  • بدان اين نكته را كز شكر بسيار شود بسيار نعمتها پديدار
  • و گر كه شكر نعمت با شدت كمنعم را داده از خويشتن رم
  • سپاس از نعمت هر چه فزون تر بيفزايد بنعمتهاى داور
  • اگر چه كس توانائى نداردكه شكر نعمت يزدان گذارد
  • و ليكن از تشكّر اين تواند كه نعمتها بسوى خود كشاند

( شرح نهج البلاغه منظوم، ج 9 ص 20 و 21)

منبع:پژوهه تبلیغ

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

سینمای پناهنده ; به بهانه اکران فیلم سینمایی تگزاس

سینمای پناهنده ; به بهانه اکران فیلم سینمایی تگزاس

نمایش فیلم تگزاس در روزهای اخیر نشان می دهد که مسعود اطیابی تغییر بزرگی در رویه فیلمسازی خود داده است. او که پیش از این با فیلمی درباره حوادث هشتاد و هشت نشان داده بود که در فکر پرداختن به مسائل جدی و حرکت در راستای سینمای اجتماعی است، حالا با تگزاس به جریان فیلم های پرفروشی پیوسته که اتفاقا بر خلاف فیلم قبلی اش دچار موانع ممیزی و عدم مجوز اکران نشده و با توجه به فضای سینمای ایران، سود قابل توجه‌ی را به جیب تهیه کننده واریز می کند.
مصادره و ماجرای غم انگیز زن در سینما

مصادره و ماجرای غم انگیز زن در سینما

هنوز و بعد از گذشت حدود سه ماه از جشنواره فیلم فجر(سی و ششم) و دیدن فیلم سینمایی مصادره ، طعم تلخ تماشای آن هم زمان با اکران های نوروزی و فروش بالای این فیلم ذایقه ام را می آزارد. مصادره را شاید بتوان اروتیک ترین فیلم سینمای ایران پس از انقلاب برشمرد. این فیلم به شدت بیمار است و گویا به جز شوخی های سخیف جنسی حتی با دستمایه کردن یک کودک یا نوجوان راهی برای خندان و شادکردن مخاطبانش ندارد.
گل دادن درخت پیر ; نگاهی به فیلم خجالت نکش

گل دادن درخت پیر ; نگاهی به فیلم خجالت نکش

خجالت نکش، یک فیلم مفرح است. فرحبخشی این فیلم نه از شوخی ها و تکه کلام ها، بلکه به جهت دنیای درونی فیلم است. دنیایی که در آن کودکی متولد می شود و پیری و گذر سن، مانعی برای زایش نیست. در روستای کوچک و کم جمعیت مهمت اباد، 231 نفر زندگی می کنند و این فیلم به ما می گوید که این جمعیت چگونه به اندازه یک نفر بیشتر می شود.
خوک های آوازه خوان ; نگاهی به فیلم خوک

خوک های آوازه خوان ; نگاهی به فیلم خوک

اگر تلاش فیلم خوک در این است که یک کمدی متفاوت در سینمای ایران باشد، باید گفت که در این کار موفق شده است. این فیلم توجهی به شوخی ها کلامی و متدوال در سینمای طنز ندارد. تا حد زیادی می کوشد که از مزیت های واقعیت استفاده کند و در مناسبات انسانی و روابط فردی آدم ها دخل و تصرفی نکند و همزمان از سوی دیگر پیروزمندانه از میدان واقعیت بیرون بیاید بدون آنکه هیچ باج و امتیازی به آنچه که ما واقعیت صدایش می کنیم داده باشد؛ خوک خود را در واقعیت محدود نمی کند.
فیلشاه، آغاز راهی جریان‌ساز در انیمیشن بومی

فیلشاه، آغاز راهی جریان‌ساز در انیمیشن بومی

صحبت از انیمیشنی سینمایی است که در فرم، تکنیک و ارائه مفاهیم به استاندارهای جهانی نزدیک شده و سعی دارد به‌دور از شعار و کلیشه به یک مقطع تاریخی با رگه‌های دینی بپردازد و آغازکننده راهی جریان‌ساز برای صنعت سینمایی انیمیشن در ایران باشد.

پر بازدیدترین ها

تعامل اعراب مسلمان و ایرانیان ʆ) نقش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در فتح ایران

تعامل اعراب مسلمان و ایرانیان (6) نقش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در فتح ایران

این نوشتار در نقد سلسله مقالاتی است که فتح ایران توسط اعراب مسلمان را یکی از مقاطع تلخ تاریخ معرفی نموده‌اند.
نقد دو مقاله «بیگ بنگ در قرآن»و «قرآن و پیدایش جهان، قضیه پدید آمدن کائنات از دود»

نقد دو مقاله «بیگ بنگ در قرآن»و «قرآن و پیدایش جهان، قضیه پدید آمدن کائنات از دود»

قرآن کریم آخرین سروش آسمانی است که بر آخرین پیامبر؛ یعنی حضرت محمد(ص) فرود آمد و جهانیان را به نور و کمال هدایت کرد.
تعامل اعراب مسلمان و ایرانیان ʅ) علی(ع) و رابطه‌ او با ایرانیان

تعامل اعراب مسلمان و ایرانیان (5) علی(ع) و رابطه‌ او با ایرانیان

این نوشتار در نقد سلسله مقالاتی است که فتح ایران توسط اعراب مسلمان را یکی از مقاطع تلخ تاریخ معرفی نموده‌اند.
Powered by TayaCMS