کتاب جوان و بزرگسال از نظر افکار و تمایلات (دوره سه جلدی)

جوان و بزرگسال، عنوان کتابی است، از مجموعه گفتارهای مرحوم استاد فلسفی(ره) که توسط دکتر حسین سوزنچی تلخیص شده و به همت پژوهشکده باقرالعلوم(علیه السلام) برای اولین نوبت در بهار 1385 در تیراژ 3 هزار نسخه چاپ و منتشر شده است... این کتاب دارای پیش گفتار و 20 سرفصل می باشد؛ که در آن، راجع به عمده تفاوت های جوانان و بزرگسالان مطالبی بیان شده است. نویسنده سعی بر آن داشته تا اهمّ سخنان مرحوم استاد فلسفی(ره) در موضوعات امیال، تکریم شخصیت، احساس حقارت و ناسازگاری در میان سالان و کهن سالان، روابط این دو گروه اجتماعی، تعدیل تمایلات و غریزه جنسی، برتری طلبی، اقتصاد در خانواده و اجتماع، تمدن صنعتی و اخلاق نسبی و ... را از دیدگاه دین و علم روز، به همراه نقد و بررسی استاد بیاورد. در فصل نخست این کتاب به مشکل ناسازگاری جوانان، میان سالان و کهن سالان اشاره شده و راه حل رفع اختلاف در درک ویژگی های روانی گروه های سنی، بیان شده است. در ضمن از حکمت تضاد تمایلات سه نسل جوان، میان سال و کهن سال، سخن به میان آمده و راه بهره برداری صحیح از قضاوت های بزرگسالان و جوانان معرفی شده است. فصل دوم با نقش احترام به شخصیت یکدیگر در سازگاری بین نسل ها، در دو بخش خانواده و جامعه آغاز شده که در بخش اول آن به وظیفه والدین در قبال جوانان، مضرات سخت گیری افراطی بر جوانان، وظیفه جوانان در قبال والدین و نیز وظیفه مشترک جوانان و والدین که همان احترام به کهنسالان جامعه است، پرداخته شده است. تفاوت احترام به دیگران و تن دادن به خودخواهی دیگران و نیز توقع خودپرستان، عنوان دو سر فصل آغازین فصل سوم می باشد.

در ادامه به عقده حقارت، به عنوان مهم ترین عامل خودپرستی در سه نسل جوان، میان سال و کهن سال پرداخته شده است. علل اصلی احساس حقارت در جوانان؛ یعنی انحرافات طبیعی و مادرزادی و نیز احساس حقارت ناشی از نقص عضو و سوء تربیت و همچنین حقارت ناشی از تحلیل غلط درباره گذشته و آینده، تشکیل دهنده بقیه مطالب سومین فصل کتاب است. در پی آن نیز به وظایف والدین در برابر جوانان و نیز وظیفه خود جوانان اشاره شده است. نقش تربیت در سازگاری و ناسازگاری بین نسل ها و ضرورت تربیت در حیات اجتماعی دو عنوان اولیه فصل چهارمند. وظایف والدین در تربیت فرزندان تحت عنوان احترام به کودک و پرهیز از افراط در تکریم کودک، ادامه فصل چهار است. در فصل پنجم کتاب، به ضرورت تعدیل تمایلات برای افزایش سازگاری بین سه نسل و همچنین دیدگاه طرفداران آزاد گذاشتن تمام تمایلات طبیعی و نقد این دیدگاه تحت چهار عنوان ذیل اشاره شده است: الف) آزادی عمل در انسان و عدم آزادی عمل در حیوان؛ ب) عدم محدودیت در تمایلات انسان و محدودیت در تمایلات حیوان؛ ج) موانع محدودکننده تمایلات؛ د) وجود تمایلات برتر از تمایلات طبیعی. امنیت غریزه جنسی و روش اسلام در ارضای غریزه ی جنسی، دو عنوان اولیه ششمین فصل کتاب حاضرند که در آن به ضرورت وجود غریزه جنسی؛ همانند سایر غرایز در وجود انسان اشاره شده و ازدواج به عنوان تنها راه اعتدال در ارضای آن معرفی شده است. در ادامه به بقای نسل، کانون محبت و حفظ عفت به عنوان ثمرات ازدواج پرداخته شده است و در ادامه به نقد روش کلیسا(تفریط در ارضای غریزه جنسی) و نیز روش مدرن(افراط در ارضای جنسی) و راجع به نظریه افراطی فروید و عوارض آن در دنیای جدید مطالب سودمندی آمده است. در هفتمین فصل، به قدرت طلبی و ریاست خواهی به عنوان مهمترین علّت بی احترامی به شخصیت دیگران از آن‌ها یاد شده و دو راه کار رایجِ محدود کردن غریزه قدرت طلبی، تحت دو عنوان وضع قانون و نیز ضمانت اجرای قانون توسط حکومت آمده است.

در ادامه نیز عدم امنیت و سقوط اخلاقی و دینی به عنوانِ دو ضرر عمده محدود نشدن غریزه قدرت طلبی معرفی شده و در پی آن برای انسان ها در تعدیل غریزه قدرت طلبی، وظایف فردی و اجتماعی تعریف شده است؛ تا خویشتن و جامعه را از ظلم ظالمان رهایی بخشند. حُبّ مال، کسب مال و صَرف مال، سه عنوان اصلی فصل هشتم می باشند که در آن به نقش مسائل اقتصادی در نازسازگاری های بین افراد در خانواده و جامعه پرداخته شده است. از نظر اسلام حبّ مال اگر معتدل باشد، انسان را به تحرک صحیح اقتصادی وادار می کند و تنبلی و بی کاری را کنار می زند و از طرفی شخص را دچار حرص و پلیدی های ناشی از آن نمی نماید. نقش اختلاف نظر در اخلاقیّات در ناسازگاری بین نسل ها و تأثیر انقلاب صنعتی در اخلاق عمومی، شروع کننده عناوین نهمین فصل کتابند؛ که ضمن آن به دگرگونی افکار و اعمال عموم مردم، علی الخصوص نسل جوان، تحت تأثیر انقلاب صنعتی اشاره شده و دگرگونی هنجارهای اخلاقی، دو گروه جوانان و بزرگسالان را در مقابل هم قرار داده است. اهمیّت تشخیص خوب و بد اخلاقی از دیدگاه دین و علم، موضوع دیگری است که در فصل نهم، ضمن آن به اشتباه بعضی از افراد در شناخت خوب و بد اشاره شده است. در عناوین دیگر، به مبنای نسبیّت اخلاق، اتکاء به رد و قبول مردم، حالت مجاز نسبیّت اخلاق و تبعیّت مصالح واقعی اشاره شده و در ادامه به چرایی عدم اعتماد به ردّ و قبول مردم پرداخته شده است. در فصل دهم کتاب به فلسفه ممنوعیت آزادی های عرفی از دیدگاه اسلام و روش دنیای غرب در تعیین معیار قوانین و همچنین روش اسلام در این مسئله اشاره شده است. محدوده آزادی های مجاز مسئله ای است که موجب اختلاف والدین و فرزندان شده و علت تقابل بعضی از قوانین دینی با قوانین غربی در دنیای امروز، مورد بحث قرار گرفته است. تأثیر تحوّل فرهنگی در دگرگونی آراء و باورها و عوامل تغییر در آراء و آداب اجتماعی، عناوین آغازین یازدهمین فصل کتاب حاضر را تشکیل می دهند و در آن از حکومت های مقتدر، اشخاص بزرگ و بالا رفتن سطح دانش مردم، به عنوان سه عامل مؤثر در تغییر آراء و آداب اجتماعی سخن به میان آمده است.

در تقسیمات تأثیرپذیری خانواده از حیث میزان تحصیلات، می توان به خانواده های تحصیل کرده، خانواده های بی سواد و نیز خانواده هایی که دارای فرزندان تحصیل کرده و در عین حال والدین بی سوادند، اشاره کرد. در ادامه این فصل از راه کار رفع تعارض تحوّلات فرهنگی در بین نسل ها سخن به میان آمده و در آن به وظیفه بزرگسالان و جوانان اشاره شده است. در فصل دوازدهم کتاب به پنج نکته در جهت بیداری نسل جوان در قبال نظریه ماتریاستی اشاره شده است. بخش اول نکات پنج گانه از دلایل الاهیون برای اثبات وجود خدا سخن به میان آورده و به نقل از دکتر ایوی استاد دانشگاه شیکاگو، اظهار می دارد: «منطق، وجود خدا را اثبات می کند، ولی در نفی وجود خدا عاجز است.» تأثیر غرور علمی در قبول و رد آراء مادّیون تشکیل دهنده مطالب دیگر این فصل می باشد. در سیزدهمین فصل کتاب به اختلاف نظر بزرگ سالان با ایمان و جوانان مخالف مذهب، درباره اساس دین پرداخته شده است. تلقّی نادرست از رابطه علم و دین در دو بخش تضادّ دین و علم و ناسازگاری معارف دینی با مبانی علم به همراه نقد آن ها، تشکیل دهنده مطالب این بخشند. چهاردهمین فصل کتاب با عناوین زیر شروع می شود: - انسانیت و برتری اخلاق بر غرایز؛ - بلوغ دوره شکوفایی تمایلات غریزی و اخلاقی؛ که طی آن به کمالات معنوی انسان به عنوان معیار برتری او بر حیوانات اشاره گشته و فرا رسیدن دوران بلوغ را زمان آشکار شدن خواهش های غریزی و فطرت ایمانی معرفی می نماید. در ادامه به سه فرق عمده زنان و مردان اشاره شده و درگیری تمایلات غریزی و تمایلات اخلاقی و دو راه کار افراطی و تفریطی آن ها مورد بررسی قرار گرفته و بالاخره راهکار اسلام یعنی تعدیل غرایز و تقویت وجدان اخلاقی بیان شده است. در پی آن ضمن مقایسه وضع اسلام و غرب در مساله طبقات اجتماعی به نقد دیدگاه تبعیض نژادی دنیای غرب پرداخته شده است. اهمیت غریزه تقلید، ضرورت حکومت عقل بر غریزه تقلید، تفکیک تقلید از هدف و تقلید از روش، سه عنوان اولیه پانزدهمین فصل کتاب هستند که در آن به سرمایه اولیّه وجود انسان؛ مانند عقل، هوش، غرایز و دیگر قوای طبیعی و نیز سرمایه دوم او یعنی علوم، فنون و تجارب اشاره شده و راه کار بقای این ذخایر در وراثت های طبیعی و تقلید های اجتماعی معرفی شده است. در ادامه به دو علت عمده تقلید ناآگاهانه یعنی عدم رشد عقلی و خودباختگی پرداخته شده و به ضرورت تقلید درست از غرب و غربیان و نیز چگونگی تقلید شایسته از آنان اشاره شده است. در عین حال از خودباختگی بعضی ها در تقلید از غرب انتقاد شده است. نقش تجربه در زندگی بشر، اهمیت تجربه در شکل گیری علوم، شکوفایی عقل، عناوین آغازین شانزدهمین فصل این کتاب می باشند و در ادامه دشواری های دوره بلوغ و ضعف هوش اکتسابی و شدت خیال پردازی در جوانی، توجه به ویژگی های روحی جوان و برخورد توأم با مدارا به عنوان پنج دلیل مهم نیاز جوانان به تجارب بزرگ سالان معرفی شده است. در فصل هفده به اهمیت ازدواج اشاره شده و از سه نوع مواجهه با غریزه جنسی سخن به میان آمده است. تأخیر در ازدواج و تزلزل جایگاه خانواده و نگرش های دینی به عنوان دو علت مواجهه غلط با غریزه جنسی معرفی شده و در هر مورد راهکار اسلام بیان شده است. در ادامه نیز به برنامه های اسلام برای شکل گیری ازدواج موفق اشاره گشته و از دو علت عدم قناعت به اخلاق خالی، در ازدواج و ضرورت تحصیل ایمان طرف مقابل، سخن به میان آمده است. پیری طبیعی و پیری زودرس و علل آن و ناراحتی های روحی و روانی عناوین مهم هجدهمین فصل کتاب اند؛ که در آن به افراط کاری در قوای جسمانی، اعتدال طبیعت به عنوان نکته اساسی سلامتی، اشاره شده است. در ادامه نیز به افراط در خوردن و آشامیدن، ارضای غریزه جنسی و کار طاقت فرسا به عنوان مصادیقی از افراط کاری در قوای جسمانی اشاره شده و به نقش ایمان در رفع علل پیری زودرس پرداخته شده است. نوزدهمین فصل کتاب، از عوارض جسمی و روحی دوران پیری سخن به میان آورده و به برخی از وظایف اخلاقی و اجتماعی در تعالیم دینی اشاره نموده است.

دو مشکل اساسی سال خوردگان؛ یعنی انزوا از جامعه و خانواده، دو راه کار اسلام برای جلوگیری از انزوای آنان؛ یعنی وظیفه افراد اجتماع و نیز وظیفه خود سالخوردگان، تشکیل دهنده مطالب آینده این فصل می باشند. بیستمین فصل کتاب با عناوین: - نقش دوره جوانی در دوره های بعدی زندگی؛ - نیاز جوان به یک برنامه جامع؛ - ضرورت شناخت اسلام به عنوان یک برنامه، شروع شده و ضمن آن به ضرورت تحصیل علم در جوانی با استفاده از سخنان معصومین(علیهم السلام) اشاره شده است. در ادامه نیز از آداب علم آموزی؛ یعنی تحصیل هم زمان علوم دین و دنیا، ضرورت پرهیز از جدل و کنترل غریزه کنجکاوی، سخن به میان آمده است. «والسّلام 

لینک مطلب فوق در سایت پژوه - پژوهشکده باقرالعلوم- می باشد