رئیس‌جمهور، ریاست جمهوری، رئیس قوه مجریه، مسئول اجرای قانون اساسی
نویسنده : شعبانعلی جباری
رئیس جمهور در راس قوه مجریه، دارای وظایف و اختیاراتی است که به مهمترین آنها اشاره می شود.
«پس از مقام رهبری رئیس جمهور عالی‌ترین مقام رسمی کشور است و مسئولیت اجرای قانون اساسی و ریاست قوۀ مجریه را جز در اموری که مستقیماً به رهبری مربوط می‌شود، بر عهده دارد»
(مفاد اصل 113 قانون اساسی)
شرایط احراز مقام ریاست جمهوری:
رئیس‌جمهور با رأی مستقیم مردم و به‌مدّت 4 سال انتخاب می‌شود و طبق اصل 114 قانون اساسی انتخاب مجدد او بصورت متوالی فقط برای یک‌بار دیگر ممکن است. حکم ریاست جمهوری پس از انتخاب از طرف مردم باید به‌وسیلۀ مقام رهبری امضا و تنفیذ گردد.
به موجب اصل 115 قانون اساسی، رئیس‌جمهور باید از میان رجال مذهبی و سیاسی و ایرانی‌الأصل و دارای تابعیت ایران، مدیر و مدبّر، دارای حسن سابقه، امانت و تقوی، مومن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران باشد؛ همچنین معتقد به مذهب رسمی کشور باشد.
رئیس‌جمهور باید پیش از آغاز به کار در مجلس شورای اسلامی به ترتیب مقرر در قانون اساسی، سوگند یاد کند.
«رئیس‌جمهور در حدود اختیارات و وظایفی که به‌موجب قانون اساسی و یا قوانین عادی به‌عهده دارد، در برابر ملت و رهبر و مجلس شورای اسلامی، مسئول است» (مفاد اصل 122 اصلاحی قانون اساسی)
قبل از انتخابات نامزدهای ریاست جمهوری باید آمادگی خود را رسماً اعلام کنند. و پس از بررسی صلاحیت و شرایط لازم توسط شورای نگهبان، اسامی آنها به‌عنوان نامزد ریاست جمهوری اعلام می‌شود.
طبق اصل یکصد و هفده قانون اساسی:رئیس‌جمهمور با اکثریت مطلق آراء شرکت کنندگان، انتخاب می‌شود؛ و اگر در دورۀ اول این اکثریت به‌دست نیامد، در جمعه هفتۀ بعد، با شرکت دو نفر از نامزدها که در دور نخست آراء بیشتری داشته، انتخاب به‌عمل می‌آید.
وظایف و اختیارات رئیس‌جمهور:
1) مسئولیت اجرای قانون اساسی: یکی از مهمترین وظایف رئیس‌جمهور اجرای قانون اساسی می‌باشد و می‌تواند از طریق نظارت، کسب اطلاع، بازرسی و پیگیری اقدامات لازم را به‌عمل آورد و در صورت توقف یا عدم اجرای اصلی از اصول قانون اساسی به نحو مقتضی اقدام نماید؛
2) انتخاب و عزل وزیران: به‌موجب اصل 133 قانون اساسی، وزیران توسط رئیس‌جمهور تعیین و برای گرفتن رأی اعتماد به مجلس معرفی می‌شوند؛
3) ریاست هیأت وزیران: رئیس‌جمهور بر کار وزیران نظارت کرده و با اتخاذ تدابیر لازم به هماهنگ ساختن تصمیمات وزیران اقدام می‌کند؛
4) مسئولیت اقدامات وزیران: هر یک از وزیران مسئول اقدامات و وظائف خویش است و رئیس‌جمهور مسئول اقدامات وزراء در مقابل مجلس می‌باشد؛
5) توشیح قوانین و عهدنامه‌ها: مصوبات قانونی و عهدنامه‌ها و مقاوله نامه‌ها وقتی لازم‌الأجرا می‌شوند که از طرف رئیس‌جمهور رسماً امضاء و به مأموران اجرایی کشور ابلاغ شود؛
6) اختیار وضع آئین‌نامه‌های اداری: طبق اصل 138 قانون اساسی هیأت وزیران می‌توانند برای انجام وظایف قانونی خود به وضع نظامات و آئین‌نامه‌های عمومی مبادرت کنند؛ و ریاست جمهوری به‌عنوان رئیس هیأت وزیران می‌باشد؛
7) اعزام سفیران به خارج و پذیرش سفرای خارجی: سفیران به پیشنهاد وزیر امور خارجه و تصویب رئیس‌جمهور تعیین می‌شوند.
8) اعطای نشان‌های دولتی: طبق اصل 129 قانون اساسی اعطای نشان‌های دولتی با رئیس‌جمهور است.
9) ریاست شورای عالی امنیت ملی: طبق اصل 176 قانون اساسی به‌منظور تأمین منافع ملی و پاسداری از انقلاب اسلامی و تمامیت ارضی و حاکمیت ملّی، شورای عالی امنیت ملی به ریاست رئیس‌جمهور تشکیل می‌شود.
عزل رئیس‌جمهور:
عزل و برکناری رئیس‌جمهور با در نظر گرفتن مصالح کشور، پس از حکم دیوان عالی کشور به تخلف وی از وظایف قانونی، و رأی مجلس شورای اسلامی به عدم کفایت سیاسی و مدیریت او، انجام‌پذیر می‌باشد.
فوت و بیماری رئیس‌جمهور:
طبق اصل 131 قانون اساسی، در صورت فوت، عزل، استعفا، غیبت یا بیماری بیش از دو ماه رئیس‌جمهور و یا در موردی که مدت ریاست‌جمهوری پایان یافته و رئیس‌جمهور جدید بر اثر موانعی هنوز انتخاب نشده و یا امور دیگری از این قبیل، معاون اول رئیس‌جمهور، با موافقت رهبری اختیارات و مسئولیت‌های وی را برعهده می‌گیرد.
رسیدگی به اتهام رئیس‌جمهور:
طبق اصل 140 قانون اساسی: رسیدگی به اتهام رئیس‌جمهور و معاونان او و وزیران در مورد جرائم عادی با اطلاع مجلس شورای اسلامی در دادگاه‌های عمومی دادگستری انجام می‌شود.