تالیفات آیت الله عبدالله مامقانی

تألیفات

در شرح حال آیت الله مامقانى نوشته اند که:

او به خاطر اشتیاق فراوان به کسب علم و معرفت، جز روز عاشورا هیچ روزى را تعطیل نمى کرد و همیشه در حال فراگیرى علم و کمال بود ولى این استمرار و یک نواختى در تحصیل، او را دچار نوعى خستگى کرد. لذا براى رهایى از این حالت، با استادش آیت الله شیخ حسن میرزاى خراسانى مشورت نمود. استادش بنابر شناختى که از او داشت، به او پیشنهاد نویسندگى در علوم مختلف کرد.

شیخ عبدالله رهنمود استادش را پذیرفت و از آن جایى که علاقه خاصى به بحث دیات داشت، شروع به نوشتن مسائل و مطالب این باب مهم فقهى نمود که بعد از چندى، کتابى به نام «مقاصد الانام فى نکت شرایع الاسلام» نگارش کرد که جالب توجه بود و از این جا بود که مرحله جدیدى از زندگى علمى او آغاز و به نویسندگى روى آورد.^([23])

وى در پى رهنمودهاى حکیمانه و مؤثّر استادانش، توانست استعداد ذاتى و فراوان خود را در زمینه نویسندگى کشف و در سایه روشن بینى، فراست، و هوش سرشارى که داشت، به تحریر، شرح و تألیف کتاب هاى مهم دینى پرداخت و آثار ارزنده اى از خود به جاى نهاد که بسیارى از آن ها زینت بخش کتابخانه هاى مهم شهرهاى علم و فقاهت مثل قم و نجف و از منابع با ارزش تحقیقى و پژوهشى براى اندیشمندان و پژوهشگران است.

آثار متعدد فراوان وى ـ که در موضوعات مختلف علوم اسلامى به رشته تحریر درآمده است ـ نشان از جامعیت، مهارت، تبحّر و گستردگى اطلاعات وى در فنون مختلف است که علاوه بر کیفیت بالاى مطالب، داراى کمیت فراوان مى باشند.

وى در تنقیح المقال که یکى از آثار ارزشمند اوست، مى گوید:

«اگر تمام آن چه را که نوشته ام جمع کنم، سه برابر حجم جواهر مى شود. سپاس خداى تعالى را براىِ این نعمت بزرگ که به من عطا فرمود».^([24])

الف) کتاب ها:

1 ـ منتهى مقاصد الانام فى نکت شرایع الاسلام این کتاب در 63 جلد نوشته شده است. تاریخ شروع تألیف آن، 1309 هـ .ق. بوده و چند سال ادامه داشته، که دایرة المعارف بزرگى از مسائل فقه شیعى به حساب مى آید. برخى از مجلّدات این اثر بزرگ، در روزهاى حیات وى چاپ و مابقى هنوز به صورت خطّى و در مقبره خاندان مامقانى در نجف اشرف موجود است.

2 ـ مطارح الافهام فى مبانى الاحکام موضوع این کتاب، «اصول فقه» و در زمان حیات آیت الله مامقانى، در نجف اشرف، چاپخانه حیدریه به چاپ رسیده است.

3 ـ تقریرات فقه آیت الله شیخ محمدحسن مامقانى

4 ـ تقریرات اصول آیت الله شیخ محمدحسن مامقانى این دو اثر هنوز خطى است و چاپ نشده است.

5 ـ هدایة الانام فى اموال الامام نگارش این کتاب در ماه رمضان 1319 به پایان رسیده و در 1320 هـ .ق. در تبریز به چاپ رسیده است.

6 ـ تحفة الصفوه فى احکام الحبوة که در 1328 هـ .ق. در تبریز به چاپ رسیده است. و توسط فرزندش آیت الله شیخ محیى الدین در سال 1400 هـ .ق. چاپ مجدّد شده است.

7 ـ نهایة المقال فى تکملة غایة الامال این اثر، تعلیقه بر کتاب خیارات شیخ مرتضى انصارى است که در نجف اشرف در یک جلد به چاپ رسیده است.

8 ـ القلائد الثمینه على الرسائل الست السنیه که در آخر نهایة المقال، به چاپ رسیده است.

9 ـ مناهج المتقین فى فقه ائمة الحق و الیقین این اثر دربر دارنده فروع فقهى فراوانى است که نگارش آن 1327 هـ .ق. به اتمام رسیده و در 1344 هـ .ق. درنجف اشرف توسط شرکت تجاریه به صورت چاپ سنگى، به چاپ رسیده است. مؤسسه آل البیت در قم نیز چاپ دوم آن را به عهده گرفته است.

10 ـ مقباس الهدایة فى علم الدرایة موضوع این اثر، روایت شناسى و علم روایت است که نگارش آن در محرّم 1333 هـ.ق. به پایان رسیده است. چاپ اول آن با ضمیمه به کتاب تنقیح المقال بوده است. همچنین توسط مؤسسه آل البیت با تحقیق شیخ مامقامى، محمدرضا در سال 1411 هـ .ق. در سه جلد به چاپ رسیده است.

11 ـ مرآة الکمال لمن رام درک مصالح الاعمال موضوع این اثر، آداب و سنّت ها است که نگارش آن در 1335 هـ .ق. به پایان رسیده و در سال 1347 هـ .ق. در یک جلد به چاپ رسید و آیت الله شیخ محیى الدین مامقانى با تحقیق مفصل، آن را به چهار جلد رسانده که یک جلد آن چاپ شده است.

12 ـ ارشاد المتبصرین

13 ـ الدرّ المنضود فى صیغ الایقاعات و العقود

14 ـ ارجوزة الدرّ المنضود

15 ـ تنقیح المقال فى علم الرجال، 3 جلد رحلى

16 ـ نتائج التنقیح

17 ـ سراج الشیعه (ترجمه مرآت الکمال)

18 ـ تحفة الخیرة فى احکام الحج و العمره

19 ـ منهج الرشاد

ب) رساله ها

بسیارى از رساله هاى وى به زیور طبع آراسته شده اند که عبارتند از:

مجمع الدرر فى مسائل اثنى عشر المسائل الاربعین العاملیه المسائل الخوئیه المسافرة لمن علیه قضاء شهر رمضان مع ضیق الوقت عدم اثراث العقد و الوطىء لذات البعل شبهة حرمتها علیه ابد المسألة الجیلانیه کشف الریب و السوء عن اغناء کل غسل عن الوضوء اقرار بعض الورثة بدین و انکار الباقین کشف الاستار فى وجوب الغسل على الکفار غایة المسؤول فى انتصاف المهر قبل الدخول مخزن اللآلى فى فروع العلم الاجمالى مرآة الرشاد فى التوصیة الاحبّه و الاولاد مخزن المعانى فى ترجمة المحقق المامقانى الجمع بین فاطمیتین فى النکاح احکام العزل عن الحُرّة الدائمة و غیره المسائل البصریه وسیلة التقى فى حواش على عروة الوثقى السیف البتار فى دفع شبهات الکفار ترجمه رساله السیف البتار ازاحة الوسوسة عن تقبیل الاعتاب المقدسه پرسش و پاسخ فقهى مناسک الحج (عربى) مناسک حج (فارسى) مناسک حج (مختصر و فارسى) و مناسک الحج (مختصر و عربى).

ج) حواشى

آیت الله مامقانى، حواشى متعددى بر کتاب هاى عالمان و فقیهان دارد از قبیل: حاشیه بر کتاب «جامع عباسى» شیخ بهایى (ره) حاشیه بر «ذخیرة الصالحین» منتخب المسائل مجمع المسائل و صیغ العقود فاضل ریحانى.

و علاوه بر آن ها، کتابچه هایى در مورد علم حروف، اعداد و فواید رجالیه دارد.^([25])

منبع:فرهیختگان تمدن شیعه