113- امام (ع) جنازه اى را تشييع مى كرد، شنيد مردى مى خندد، فرمود:
كَأَنَّ الْمَوْتَ فِيهَا عَلَى غَيْرِنَا كُتِبَ- وَ كَأَنَّ الْحَقَّ فِيهَا عَلَى غَيْرِنَا وَجَبَ- وَ كَأَنَّ الَّذِي نَرَى مِنَ الْأَمْوَاتِ سَفْرٌ عَمَّا قَلِيلٍ إِلَيْنَا رَاجِعُونَ- نُبَوِّئُهُمْ أَجْدَاثَهُمْ وَ نَأْكُلُ تُرَاثَهُمْ كَأَنَّا مُخَلَّدُونَ بَعْدَهُمْ- قَدْ نَسِينَا كُلَّ وَاعِظٍ وَ وَاعِظَةٍ وَ رُمِينَا بِكُلِّ جَائِحَةٍ- طُوبَى لِمَنْ ذَلَّ فِي نَفْسِهِ وَ طَابَ كَسْبُهُ- وَ صَلَحَتْ سَرِيرَتُهُ وَ حَسُنَتْ خَلِيقَتُهُ- وَ أَنْفَقَ الْفَضْلَ مِنْ مَالِهِ وَ أَمْسَكَ الْفَضْلَ مِنْ لِسَانِهِ- وَ وَسِعَتْهُ السُّنَّةُ وَ لَمْ يُنْسَبْ إِلَى بِدْعَةٍ قال الرضي أقول و من الناس من ينسب هذا الكلام إلى رسول الله ص
لغات
اجداث: قبرها جائحة: آفت بيچاره كننده
ترجمه
«گويا مرگ در دنيا براى ديگران، مقرر شده است، و گويا حق تنها بر ديگرانى به جز ما، حتمى گشته است، و گويا مردگانى كه مى بينيم مسافرانى هستند كه به زودى نزد ما برمى گردند، ايشان را در قبر نهان مى كنيم، و ميراثشان را مى خوريم، گويى بعد از آنها زنده جاودانه ايم كه همه پنددهندگان را از ياد برده ايم و دچار همه آفتهاى سخت شده ايم، خوشا كسى كه نفسش را خوار و كسب و كارش را شايسته و نيتش را پاك و پسنديده و خوى خود را نيكو گرداند و زيادى مال و ثروتش را انفاق كرد و زبانش را از پرگويى بازداشت و شرّش را از مردم بازگرفت
و به جاى آوردن سنت پيامبر اكرم (ص) بر او آسان بود و به بدعت منسوب نگشت».
شرح
سيد رضى مى گويد: بعضى اين مطالب و سخن پيش را به پيامبر خدا (ص) نسبت داده اند هدف اين بخش از سخن امام (ع) برحذر داشتن از خنده بيجا و يادآورى آخرت بوده است.
امام (ع) سه تشبيه بيان كرده است: 1- تشبيه مرگ به چيزى كه براى ديگران مقرر شده است.
2- تشبيه حقى كه بر انسان واجب است به حقى كه بر ديگران واجب است نه بر او.
3- تشبيه مردگانى كه به چشم خود مى بيند به مسافرانى كه عن قريب برمى گردند.
و وجه شبه در هر سه مورد كم اهميت دادن به مرگ، و كم توجهى به اداى حق واجبى است كه خداوند بر آنان مقرّر كرده، و عبرت نگرفتن ايشان از كسانى كه مى ميرند.
عبارت: نبوّئهم... جائحة
مكمل وجه شبه است، زيرا انجام دهنده چنين كارى (دفن) در باره مردگان به دليل سنگدلى و پند نياموختن چنان است كه گويى مرگى كه بر مردگان مقرر شده است، براى او مقرر نشده است.
عبارت طوبى...
وادار ساختن بر آراستگى به فضايل ياد شده است، يعنى خوشا به حال او، و اين حالت در حقيقت حالت خوبى است براى اولياى خدا در آخرت، يعنى همان حالت خوشى و لذّت جاويد.
امام (ع) هشت فضيلت را برشمرده است: 1- خوار ساختن نفس در برابر خدا به دليل نياز و حاجتى كه به او دارد و همچنين توجه به سرانجام كار و عالم آخرت.
2- كسب حلال، از راه درستى كه شايسته است.
3- نيت پاك براى خدا و پاك داشتن درون از نيتهاى فاسد در رفتار با مردم.
4- خوش خويى و آراستگى به فضايل اخلاقى.
5- انفاق مالى كه از حد نياز بيشتر است در راهى شايسته از راههاى نزديكى به خدا، و اين همان فضيلت بخشندگى است.
6- خوددارى از پرگويى يعنى پرهيز از سخن گفتن زياد بر آنچه كه شايسته است، يعنى خاموشى در جاى خود.
7- دور داشتن بدى و شرارت از مردم كه همان عدالت و يا لازمه عدالت است.
8- پايبندى به سنّت خدا و پيامبر (ص) و فاصله نگرفتن از آنها به طرف آنچه كه بدعت در دين و ناشايست است.
( ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 518 - 520)
|